Ανώτατος αξιωματούχος του Ο.Η.Ε. για τα ανθρώπινα δικαιώματα καταδικάζει εκφράσεις όπως «σμήνη προσφύγων» υποστηρίζοντας πως τέτοιου είδους γλώσσα χρησιμοποιείται από εκείνους που προσπαθούν να αποκομίσουν πολιτικό κεφάλαιο από την κρίση.
Σαμ Τζόουνς
14 Οκτωβρίου 2015, Εφημερίδα The Guardian
Μετάφραση: Βαρβάρα Κυριλλίδου
Η απάνθρωπη γλώσσα που χρησιμοποιούν τόσο πολιτικοί από το Ηνωμένο Βασίλειο όσο και άλλοι Ευρωπαίοι στην συζήτηση για την προσφυγική κρίση απηχεί την ρητορική προ του Β’ παγκόσμιου πολέμου, αποτέλεσμα της οποίας ήταν να γυρίσει ο κόσμος την πλάτη του στους Εβραίους της Γερμανίας και της Αυστρίας συντελώντας στο άνοιγμα του δρόμου για το Ολοκαύτωμα, προειδοποίησε ο ανώτατος αξιωματούχος του Ο.Η.Ε. για τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Ο Ζέιντ Ρα’άντ αλ Χουσεΐν, Ύπατος Αρμοστής των Ηνωμένων Εθνών για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, υποστήριξε πως η αντίδραση της Ευρώπης στην κρίση «προκαλεί σάστισμα» και την χαρακτήρισε ως αμνησιακή. Παρόλο που δεν αναφέρθηκε ονομαστικά σε Βρετανούς πολιτικούς, είπε πως η χρήση όρων όπως «σμήνη προσφύγων» είναι εξαιρετικά λυπηρή.
Τον Ιούλιο, ο Βρετανός πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον αναφέρθηκε στους μετανάστες στο Καλαί ως «ανθρώπινο σμήνος». Το μήνα αυτό, στο συνέδριο του κόμματος των Συντηρητικών, η Υπουργός Εσωτερικών Τερέσα Μέι δέχτηκε έντονη κριτική όταν υπονόησε πως η μαζική μετανάστευση «καθιστά αδύνατη την ανοικοδόμηση μιας συνεκτικής κοινωνίας».
Σε συνέντευξη του, ο Ύπατος Αρμοστής είπε πως η γλώσσα με την οποία πλαισιώνεται το ζήτημα του θύμισε τη διάσκεψη του Εβιάν, το 1938, όπου χώρες ανάμεσα στις οποίες οι Η.Π.Α., το Ηνωμένο Βασίλειο και η Αυστραλία αρνήθηκαν να υποδεχτούν τον σημαντικό αριθμό Εβραίων προσφύγων που προσπαθούσαν να ξεφύγουν μετά την προσάρτηση της Αυστρίας από τον Χίτλερ, με την δικαιολογία πως θα αποσταθεροποιούσαν τις κοινωνίες τους και θα επιβάρυναν τις οικονομίες τους. Η απροθυμία τους, πρόσθεσε ο Ζέιντ, βοήθησε τον Χίτλερ να καταλήξει στην εξόντωση ως εναλλακτική λύση της απέλασης.
Σχεδόν έναν αιώνα μετά, είπε, η ίδια ρητορική χρησιμοποιείται από εκείνους που προσπαθούν να αποκομίσουν πολιτικό κεφάλαιο από την προσφυγική κρίση. «Δεν πρόκειται παρά για ένα πολιτικό ζήτημα που διογκώνεται από εκείνους που μπορούν να χρησιμοποιήσουν την δικαιολογία ακόμη και της παραμικρής κοινότητας, θεωρώντας την ως απειλή για την κάποιου είδους εθνική καθαρότητα του κράτους » ανέφερε.
«Και μόνο να κοιτάξει κανείς πίσω στη διάσκεψη του Εβιάν και να διαβάσει τον διακυβερνητικό διάλογο μπορεί να διακρίνει πως υπήρχαν πράγματα που είχαν ειπωθεί τα οποία είναι παρεμφερή σε μεγάλο βαθμό.»
«Πράγματι, τότε, ο απεσταλμένος της Αυστραλίας υποστήριξε πως αν η χώρα του δεχόταν μεγάλο αριθμό Ευρωπαίων Εβραίων θα εισήγαγαν τα ρατσιστικά προβλήματα της Ευρώπης και εκεί. Είμαι βέβαιος πως στα χρόνια που ακολούθησαν θα μετάνιωσε που είπε κάτι τέτοιο – γνωρίζοντας τι συνέβη στη συνέχεια – αλλά αυτό ακριβώς είναι το θέμα. Αν δεν μπορούμε να προβλέψουμε το μέλλον, τουλάχιστον έχουμε το παρελθόν ως οδηγό που θα πρέπει να μας κάνει πιο οξυδερκείς, να μας προειδοποιεί για τους κινδύνους της χρήσης μιας τέτοιας ρητορικής.»
Ερωτηθείς αν πιστεύει πως και η Τερέσα Μέι θα φτάσει στο σημείο να μετανιώσει για όσα διάλεξε να πει, ο Ζέιντ πρόσθεσε: «Μια πιο προσεκτική εξέταση της ιστορίας και του τι συνέβη στην Ευρώπη στις αρχές του 20ου αιώνα θα έπρεπε να κάνει τους ανθρώπους να σκέφτονται πολύ προσεκτικά για το τι είναι αυτά που λένε. Πρόκειται για ανθρώπους∙ ακόμη και στη χρήση της λέξης μετανάστης, κατά κάποιο τρόπο μοιάζει σαν να μην έχουν δικαιώματα. Έχουν όλοι τους δικαιώματα ακριβώς όπως έχουμε κι εμείς δικαιώματα.»
Παρόλο που ο Ύπατος Αρμοστής επιδοκίμασε την απόφαση της βρετανικής κυβέρνησης να υποδεχτεί 20.000 Σύριους πρόσφυγες από τώρα έως και το 2020, δήλωσε πως χρειάζεται να γίνουν ακόμη πολύ περισσότερα. Παρέπεμψε στην πρόταση που έκανε ο Φρανσουά Κρεπώ, ειδικός εισηγητής των Ηνωμένων Εθνών για τα ανθρώπινα δικαιώματα των μεταναστών, κατά την οποία οι πλούσιες Ευρωπαϊκές χώρες οφείλουν να συμφωνήσουν σε ένα σχέδιο υποδοχής ενός εκατομμυρίου προσφύγων από την Συρία εντός της επόμενης πενταετίας.
Ο Ζέιντ πρόσθεσε πως η χώρα του, η Ιορδανία, είχε υποδεχτεί πάνω από 650.000 πρόσφυγες από τη Συρία και το Ιράκ τη στιγμή που ορισμένοι Ευρωπαίοι πολιτικοί είχαν υποπέσει «στην ξενοφοβία και σε ορισμένες περιπτώσεις σε κατάφωρο ρατσισμό».
«Αναρωτιέται κανείς τι να έχει συμβεί στην Ευρώπη. Γιατί υπάρχει τόση αμνησία; Γιατί δεν μπορούν βασιζόμενοι στην εμπειρία τους να καταλήξουν στο συμπέρασμα πως έχουν ξαναπάρει αυτόν το δρόμο και πρόκειται για έναν εξαιρετικά δυσάρεστο δρόμο αν συνεχίσουν να τον ακολουθούν» ανέφερε.
Ο Ύπατος Αρμοστής – που μίλησε προτού απευθυνθεί στην εκδήλωση της οργάνωσης των Ηνωμένων Εθνών στο Ηνωμένο Βασίλειο για τον εορτασμό της 70ης επετείου του Ο.Η.Ε – καταδίκασε επίσης την πρόταση της κυβέρνησης του Ηνωμένου Βασιλείου που ήθελε να γίνει «κουρελόχαρτο» η Οικουμενική Διακήρυξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Μια τέτοια κίνηση, προειδοποίησε, θα έστελνε «ένα πολύ αρνητικό μήνυμα» και θα μπορούσε να υπονομεύσει την θέση της Βρετανίας ως μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας του Ο.Η.Ε.
«Δεν πρέπει κανείς να ξεχνά πως το Ηνωμένο Βασίλειο κατέχει μια προνομιακή θέση στο Συμβούλιο Ασφαλείας του Ο.Η.Ε» δήλωσε.
«Αν ξεκινήσουμε να διαλέγουμε όποιους νόμους μας αρέσουν από την διακήρυξη των ανθρώπινων δικαιωμάτων, εύκολα μπορεί κανείς να διαπιστώσει μια μετατόπιση του κινδύνου προς την κατεύθυνση του διεθνούς δικαίου γενικότερα. Άλλοι μπορεί να πουν, ‘Αν εσείς πρόκειται να επιλέγετε ότι σας αρέσει στο διεθνές δίκαιο, τότε κι εμείς θα κρίνουμε με ποιες από τις αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας θα συμμορφωνόμαστε και με ποιες όχι.’ Οι αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας είναι δεσμευτικές – όπως είναι και του Δικαίου για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα.»
Ωστόσο, ο Ζέιντ επίσης τόνισε πως η ευθύνη για την προστασία και την προώθηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων εκτείνεται και πέρα από την πολιτική, κατηγορώντας μέρος των ΜΜΕ για υπόθαλψη της ιδέας ότι οι μετανάστες συνιστούν «θανάσιμη απειλή για την ασφάλεια της χώρας» και δεν είναι άξιοι εμπιστοσύνης.
«Σε μια σύγχρονη, δημοκρατική κοινωνία, είναι αναμενόμενο πως θα υπάρχουν πάντα και φωνές που θα απηχούν ακραίες απόψεις και το αξίωμά μου φυσικά υποστηρίζει το δικαίωμα να εκφράζει κανείς τις απόψεις του όσο πιο ελεύθερα μπορεί και σε όσο μεγαλύτερο εύρος είναι δυνατόν να δοθεί σε αυτή την ελευθερία,» είπε.
«Αλλά όταν τα ΜΜΕ αρχίζουν να καλλιεργούν τέτοιες απόψεις, πιστεύω ότι πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί σχετικά με το που μπορεί αυτό να οδηγήσει και ξανά, είχαμε και στο παρελθόν τέτοιου είδους εμπειρίες στην πρόσφατη Ευρωπαϊκή ιστορία που μας κάνουν να ανησυχούμε ιδιαιτέρως.»
Δήλωσε πως θεώρησε υποχρέωσή του να ασκήσει κριτική φέτος στην εφημερίδα The Sun, όταν η Κέιτι Χόπκινς χαρακτήρισε τους μετανάστες «κατσαρίδες», επειδή η λέξη προερχόταν «απευθείας από την γλώσσα του [ναζί εκδότη] Τζούλιους Στράιχερ την δεκαετία του 1920 – και φυσικά του Radio [Television Libre des] Mille Collines [Σ.τ.Μ.: Ράδιο (Ελεύθερη Τηλεόραση) Xίλιοι Λόφοι] στη Ρουάντα το 1994».
Για την Χόπκινς, η οποία πρόσφατα ανακοίνωσε πως θα έφευγε από την εφημερίδα The Sun για να πάει στη Mail Online, είπε: «Δεν γνωρίζω εάν επανέλαβε τέτοιου είδους σχόλια – ελπίζω πως όχι. Πιστεύω πως κάθε άνθρωπος διαθέτει την ικανότητα να μαθαίνει από τα λάθη του. Ας ελπίσουμε πως το έκανε.»
*Το άρθρο τροποποιήθηκε στις 15 Οκτώβρη 2015 για να ξεκαθαρίσει πως ο Ύπατος Αρμοστής μίλησε πριν απευθυνθεί στην εκδήλωση του οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών στο Ηνωμένο Βασίλειο.