Στα πρόσωπα των μαθητών μου το πρωί παρατηρώ συχνά μια αλλαγή, η οποία συμβαίνει τη στιγμή που ετοιμάζονται να περάσουν την καγκελόπορτα του σχολείου. Μπορώ να φανταστώ ότι ξεκινούν από τα σπίτια τους χαιρετώντας τη μάνα τους, περνούν μέσ’ από δρόμους και πλατείες για να φτάσουν έξω από τα κάγκελα της αυλής του σχολείου. Μπορώ να φανταστώ τη σκέψη τους εκείνη τη στιγμή: “Ωχ, πάλι σ’ αυτή τη φυλακή θα μπω…”.
Δεν πέφτουν και πολύ έξω: οι μικροί μαθητές μου εύκολα μπερδεύουν τα κάγκελα της αυλής με τα κάγκελα της φυλακής, επειδή μέσα σ’ αυτά τα κάγκελα υπάρχουν απαγορεύσεις, διαταγές, ποινές, πειθαρχία, τάξη και ασφάλεια. Οι μαθητές μου κατά βάθος θέλουν διαρκώς να πηδήξουν τα κάγκελα του σχολείου και ν’ αποδράσουν.
Η ιδέα της “φυλακής του σχολείου” με παραπέμπει στο Σχολείο της Φυλακής, στον Κορυδαλλό, στα Διαβατά, στη Λάρισα, στον Αυλώνα και όπου αλλού λειτουργούν σχολεία μέσα σε φυλακές. Εκεί οι μαθητές, ενήλικοι πια, αλλά νεαροί οι περισσότεροι, έχουν την ευκαιρία να ξαναρχίσουν την εκπαίδευσή τους από κείνο το σημείο όπου τους κλότσησε το εκπαιδευτικό σύστημα και τους ξέβρασε στο σωφρονιστικό. Εκεί οι μαθητές ξεκινούν κάθε πρωί από τον θάλαμό τους και περνώντας μέσ’ από μακριούς διαδρόμους και πόρτες με κάγκελα φτάνουν στο προαύλιο του σχολείου, σαν να βγαίνουν από το σκοτάδι της φυλακής στο φως.
Γι’ αυτούς το σχολείο είναι η καθημερινή υλοποίηση των λίγων ωρών ελευθερίας μέσα στους ψηλούς τοίχους της φυλακής. Η δραματική διαδρομή τους μέσ’ από τους διαδρόμους της φυλακής προς το σχολείο σηματοδοτεί τη μετάβασή τους από το στάτους του περιφρονημένου κρατούμενου προς το στάτους ενός μορφωμένου ελεύθερου πολίτη. Η καθημερινή τάξη που επιβάλλεται στη φυλακή, το αυστηρό ωράριο, οι περιορισμένες κινήσεις μετασχηματίζονται σε τάξη μαθητών με ωράριο διδασκαλίας, που δίνει τη δυνατότητα στους μαθητές να ταξιδέψουν στους τόπους της γνώσης, όπου δεν υπάρχουν γνωστά σύνορα και περιορισμοί. Η σκληρή πειθαρχία της φυλακής αντικαθίσταται από την αυτο-πειθαρχία και την αυτο-εκτίμηση, που δίνει στους μαθητές η εμπλοκή τους στη διαδικασία κατάκτησης της γνώσης. Δεν είναι τυχαίο ότι στον δυτικό κόσμο η επιστήμη συγχέεται και γλωσσικά με την έννοια της πειθαρχίας, με τη χρήση του όρου discipline και για τις δύο έννοιες.
Η μεγαλύτερη επιτυχία του σχολείου βρίσκεται στην εξάλειψη των χασμάτων που δημιουργούνται ως συνέπεια των κοινωνικών ανισοτήτων. Το εκπαιδευτικό χάσμα ως έλλειμμα της τυπικής εκπαίδευσης στέλνει μια μερίδα πολιτών από νωρίς στο περιθώριο. Η πρόωρη εγκατάλειψη του σχολείου αυξάνει δραματικά τον κίνδυνο εμπλοκής με την ποινική δικαιοσύνη.
Σήμερα περισσότερο από ποτέ άλλοτε στο παρελθόν είναι επιτακτική η ανάγκη συγκράτησης των μικρών μαθητών μας στην ασφάλεια της εκπαίδευσης. Και η συγκράτηση αυτή δεν επιτυγχάνεται με διοικητικά μέτρα, με αυστηρό έλεγχο και χειραγώγηση των καθημερινών εργατών της εκπαίδευσης, των δασκάλων. Ούτε με την επιβολή ενός αυταρχικού προφίλ, που να διατρέχει απ’ άκρη σ’ άκρη την εκπαιδευτική διαδικασία δηλητηριάζοντας τις ψυχές των μικρών μαθητών μας με το φαρμάκι της υποταγής, του ανταγωνισμού, της αποτυχίας.
Η εκπαίδευση πρέπει ν’ αφεθεί ελεύθερη ν’ ανασάνει τον αέρα της δημιουργικότητας, της φαντασίας, της αλληλεγγύης. Ν’ ανατρέψουμε το καταθλιπτικό σχολείο με τα κάγκελα της φυλακής και να το αντικαταστήσουμε μ’ ένα νέο εύρωστο και ανοιχτό χώρο, όπου όλα τα παιδιά και όλοι οι δάσκαλοι θα λαχταρούν να περνούν την καθημερινή ζωή τους. Πώς ακριβώς θα είναι αυτό το νέο σχολείο; Φανταστείτε ελεύθερα, θα τη χρειαστούμε αυτή τη φαντασία.
* Ο Βασίλης Μπάνος είναι εκπαιδευτικός
Πηγή: Αυγή