Όποιος παρακολουθεί την κίνηση των ιδεών (sic) στην Ελλάδα ξέρει πως ως ογκόλιθοι της σκέψης, από τον χώρο της δεξιάς και του ακραίου κέντρου, εμφανίζονται άτομα, όπως ο Στέλιος Ράμφος ή η Γλύκατζη –Αρβελέρ.
Η πρώτη περίπτωση έχει δεόντως σχολιαστεί σε βαθμό που η υπόθεση της πνευματικής του παρουσίας να ανάγεται στην περιοχή της τραγικωμωδίας.
Για τη δεύτερη υπάρχει η πρόσφατη εξαιρετική επιφυλλίδα της Έλενας Ακρίτα (Νέα, 29-31 Δεκεμβρίου 2017), όπου αναδεικνύεται με ανάγλυφο τρόπο η αβυσσαλέα κενότης ενός προσώπου, το οποίο «ξεκινώντας στα νιάτα του από την Αριστερά, κατέληξε «μορφωτική» ακόλουθος της βασίλισσας Φρειδερίκης» (λόγω γλωσσομάθειας, λέει!), για να εκκινήσει έκτοτε η άνοδός της στον ακαδημαϊκό ουρανό.
Ιστορικός δεν είμαι. Μια ερασιτεχνική, ωστόσο, έξαψη με τα βυζαντινά με έκανε να διαβάσω αρκετά σχετικά κείμενα. Σας προτρέπω, λοιπόν. Διαβάστε Σπύρο Βρυώνη, Αγγελική Λαΐου, Τηλέμαχο Λουγγή ή Στήβεν Ράνσιμαν και συγκρίνετε. Ίσως δικαιώσετε την Ακρίτα, η οποία θεωρεί πως, αν κάτι έχουν να μάθουν οι νέοι από τη Γλύκατζη είναι η αποτελεσματικότητα του καιροσκοπισμού.
Να πώς το θέτει, αναφερόμενη στην αυτοβιογραφία της ακαδημαϊκού, που κυκλοφόρησε πρόσφατα: « [Ε]πειδή στις πρώτες σελίδες του βιβλίου […] προκύπτει το κομμουνιστικό overdose της ηρωίδας, συγγνώμη αλλά στα πέτρινα χρόνια ούτε να κατουρήσεις, που λέει ο λόγος, δεν μπορούσες χωρίς πιστοποιητικό νομιμοφροσύνης. Τίνι τρόπω, λοιπόν, η αριστερή Ελένη παρήλασε κουνάμενη σεινάμενη στα άδυτα της μοναρχίας και δεν άνοιξε ρουθούνι; Μα και το υπόλοιπο βιβλίο γλαφυρό και χαριτωμένο. Πώς την κυνηγούσε στα τηλέφωνα ο κολλητός της Κωνσταντίνος Καραμανλής. Πώς μια φορά έπεσε στην πισίνα της Έλζας Λαμπράκη (μητέρας του Χρήστου και της Λένας) και δεν τη βοήθησε ο «Αλβανός μπάτλερ» να βγεί. Πώς ανέβηκε στη μηχανή του Νίκου Κούρκουλου. Πώς ήταν πάντα το «κέντρο της παρέας», πώς έπαιζε εξαίσιο μπριτζ, πως ήταν όμορφη και πνευματώδης. Κι αυτά δεν τα έλεγαν μόνο οι άλλοι: τα έλεγε κι εκείνη. Γι’ αυτό άλλωστε την είχαν στα όπα όπα οι μεγάλες εφοπλιστικές οικογένειες».
Πολλά τέτοια μπορείτε να βρείτε για τους πνευματικούς ογκόλιθους της δεξιάς. Κι ακόμη ξεκαρδιστικότερα.
Όπως πολλή ευθυμία, επίσης, μπορείτε να αποκομίσετε παρακολουθώντας τα νεοφιλελέ τζόρναλς ή τις εκδόσεις Επίκεντρο –χαρακτηριστικό εδώ είναι το αφιέρωμα του the books journal στη «Ντίσνεϋλαντ του Τρόμου», δηλαδή την Οκτωβριανή Επανάσταση!
Το γεγονός, ωστόσο, πως πρόκειται για φούσκες, ντενεκέδες και γελοιότητες δεν σημαίνει πως δεν επηρεάζουν με έντονο τρόπο το δεδομένα της ζωής της μεγάλης κοινωνικής πλειοψηφίας. Κι αυτό είναι κάτι που η Αριστερά πρέπει πολύ να προσέξει. Ιδίως μετά την ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ φιάσκο –τραγωδία η θέση των αντικαπιταλιστικών και αντινεοφιλελεύθερων δυνάμεων έχει γίνει πολύ δύσκολη.
Τα δρεπανηφόρα του νεοφιλελευθερισμού έχουν πάρει φόρα και, διαθέτοντας τεράστιους οικονομικούς, επικοινωνιακούς και εκδοτικούς πόρους, επιχειρούν να μείνουν το «μόνο παιχνίδι στην πόλη». Ακόμη και στο στενό πνευματικό πεδίο ελέγχουν ήδη μεγάλο μέρος της παραγωγής και της κυκλοφορίας. Τα δικά τους βιβλία κινούνται, προβάλλονται και «πουλάνε», οι τηλεοπτικά ωθούμενες «παρουσιάσεις» πάνε κι έρχονται, ένα μεγάλο τμήμα του μορφωμένου κοινού επηρεάζεται κατεξοχήν από αυτούς. Την ίδια στιγμή, η αριστερή παραγωγή υπολείπεται δραματικά, ενώ η διανομή είναι σχεδόν στην προ ατμομηχανής εποχή. Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, πόσο έχει υποχωρήσει το ριζοσπαστικό βιβλίο και περιοδικό.
Προφανώς, καθοριστική ήταν η τρομερή απογοήτευση από τις εξελίξεις σχετικά με «την ελπίδα που έρχονταν» και κατέληξε μνημόνιο με ουρά. Επίσης, καίριο ρόλο παίζει το γεγονός πως ένα μεγάλο μέρος του αριστερού αναγνωστικού κοινού έχει σοβαρές οικονομικές δυσκολίες και δεν είναι καθόλου εύκολο να ανταποκριθεί.
Έτσι κι αλλιώς, πάντως, η ηγεμονία και με αυτόν τον τρόπο μετατοπίζεται όλο και δεξιότερα. Σε λίγο καιρό, αν τα πράγματα συνεχίσουν έτσι, οι φιλελέδες θα είναι απόλυτοι κυρίαρχοι –οι ίδιοι που λίγο μόλις καιρό πριν αναρωτιόταν ποιο είναι, άραγε, το μέλλον τους μέσα στη «λαϊκιστική λαίλαπα».
Μπορεί να γίνει κάτι; Δεν είναι βέβαιος. Το σίγουρο είναι πως η Αριστερά είναι υποχρεωμένη να αντιτάξει μια συγκροτημένη πρακτική απέναντι σ’ αυτήν την εξέλιξη. Όσο κι αν είναι δύσκολο, αποτελεί βασικό όρο και για την πολιτική της ανασύνταξη.
Ας ενισχύσουμε από το ισχνό υστέρημα τα δικά μας βιβλιοπωλεία, τα δικά μας εκδοτικά, τα δικά μας περιοδικά. Έχουμε πολύ περισσότερα από τις δεξιές και ακροκεντρώες φούσκες να δώσουμε –και να πάρουμε.
Καλή χρονιά.