Δεν έχουμε καλά νέα, ούτε για μας ούτε για τη δημοσιογραφία. Πριν λίγο διάστημα λάβαμε γνώση της απόφασης του Εφετείου Αθηνών που απέρριψε την έφεσή μας ενάντια στην πρωτόδικη απόφαση για την αγωγή SLAPP (Στρατηγικές Αγωγές Ενάντια στη Δημόσια Συμμετοχή) που λάβαμε τον Οκτώβριο του 2021 (η δημοσιογράφος Σταυρούλα Πουλημένη και το Alterthess) από τον Ευστάθιο Λιάλιο, υψηλόβαθμο στέλεχος της Ελληνικός Χρυσός.
Η πρωτόδικη απόφαση έκανε εν μέρει δεκτή την SLAPP αγωγή του στελέχους της Ελληνικός Χρυσός, Ευστάθιου Λιάλιου, για δικαστικό ρεπορτάζ που είχε δημοσιεύσει η δημοσιογράφος στο Alterthess τον Οκτώβριο του 2020 σχετικά με την πρωτοβάθμια ποινική καταδίκη δύο στελεχών της εταιρείας (διαβάστε σχετικά με την υπόθεση εδώ). Η απόφαση του δικαστηρίου και τα ονόματά τους εκφωνήθηκαν δημόσια στο ακροατήριο του Πλημμελειοδικείου Πολυγύρου, όπου η δημοσιογράφος παρευρισκόταν αυτοπροσώπως.
Η εν λόγω πρωτόδικη απόφαση ανέφερε μεταξύ άλλων ότι στο εν λόγω δημοσίευμα η Σταυρούλα Πουλημένη προχώρησε σε παράνομη επεξεργασία των προσωπικών του δεδομένων εφόσον καταχώρησε την καταδίκη του στο ρεπορτάζ χωρίς να λάβει τη ρητή συγκατάθεσή του. Συγκεκριμένα, έκρινε ότι η επεξεργασία δεν υπαγορευόταν από ανάγκη πληροφόρησης του κοινού, η οποία, σύμφωνα με την απόφαση, μπορούσε να επιτευχθεί χωρίς την ταυτόχρονη δημοσίευση των στοιχείων της ταυτότητας και της επαγγελματικής του ιδιότητας. Το δικαστήριο επιδίκασε τότε αποζημίωση ύψους 3.000 ευρώ εις βάρος του Alterthess και της Σταυρούλας Πουλημένη για την αποκατάσταση της ηθικής βλάβης που υποτίθεται ότι υπέστη ο ενάγων (στην αγωγή ο ενάγων ζητούσε 100.000 ευρώ ως αποζημίωση).
Η συζήτηση της έφεσής μας έγινε στις 19 Σεπτεμβρίου 2024 στο Εφετείο Αθηνών, με πλήθος σωματείων, Ενώσεων του Τύπου από τη χώρα και το εξωτερικό, Οργανισμών για την προστασία της Ελευθερίας της Έκφρασης, κινημάτων και αναγνωστών μας να βρίσκεται στο πλευρό μας. Κοινός τόπος όλων ήταν η εκτίμηση ότι η πρωτόδικη απόφαση αποτελούσε πλήγμα τόσο στην ελευθερία του Τύπου όσο και στη δυνατότητά μας να ελέγχουμε την εκάστοτε εξουσία και τα ισχυρά οικονομικά συμφέροντα.
Η απόφαση του Εφετείου συνιστά ακόμη μεγαλύτερο πλήγμα στην ελευθερία του Τύπου, ενώ ταυτόχρονα ενισχύει το επικίνδυνο προηγούμενο για δημοσιογράφους που κάνουν ρεπορτάζ σχετικά με την παραβατικότητα εταιρειών αλλά και τον έλεγχο δημόσιων προσώπων και οικονομικών συμφερόντων.
Και αυτό επειδή το δικαστήριο, ενώ αποδέχεται «το έντονο ενδιαφέρον των κατοίκων της Χαλκιδικής αλλά και της Θεσσαλονίκης για τις εξορυκτικές δραστηριότητες της εταιρείας με την επωνυμία “Ελληνικός Χρυσός” και τη συνεπεία αυτών ρύπανση και υποβάθμιση του περιβάλλοντος καθώς και την τυχόν μόλυνση υδάτων σε κάποιες θέσεις υδροδότησης των οικισμών Στρατωνίου, Νεοχωρίου και Ολυμπιάδας», κρίνει ως μη αναγκαία για την πληροφόρηση του κοινού τη δημοσιοποίηση του ονόματος και της επαγγελματικής ταυτότητας του ενάγοντος. Το χειρότερο είναι ότι, σύμφωνα με την απόφαση του Εφετείου και σε αντίθεση με τη νομολογία του ΕΔΔΑ, ο ενάγων δεν αποτελούσε δημόσιο πρόσωπο.
Κατά τη γνώμη μας, η διατήρηση και μόνο μιας τέτοιας απόφασης στη νομολογία της χώρας αποτελεί τον ουσιαστικό θάνατο της δημοσιογραφίας. Αν δεν αποτελεί δημόσιο πρόσωπο ο νόμιμος εκπρόσωπος μιας εταιρείας που έχει την ποινική ευθύνη της δραστηριότητάς της για τυχόν παραβάσεις της νομοθεσίας, τότε τι σημαίνει δημόσιο πρόσωπο; Είναι δημόσια πρόσωπα μόνο αυτά που επιδιώκουν να είναι τέτοια μέσω της διαφήμισης ή άλλων μέσων (π.χ. celebrities); Η απόφαση εναντίον μας είναι λανθασμένη για μια σειρά ακόμη λόγων: Αν δεν μπορούμε να αναφέρουμε τους τότε καταδικασμένους σε δημόσια δίκη για μια υπόθεση δημοσίου ενδιαφέροντος, τότε τι πραγματικά μπορούμε να γράφουμε και πώς θα ασκούμε το επάγγελμα της δημοσιογραφίας; Θα περιοριζόμαστε στο να γράφουμε αοριστολογίες και γενικεύσεις, ότι κάπου, κάποτε, κάποιος έκανε κάτι; Τι νόημα θα είχε και ποια κοινωνική λειτουργία θα επιτελούσε αυτού του τύπου η δημοσιογραφία, που δεν θα παρείχε καμία ουσιαστική και συγκεκριμένη ενημέρωση ενώ απλά θα δημιουργούσε σύγχυση ως προς τις ευθύνες, τα πρόσωπα και τα γεγονότα;
Σε μια εποχή που οι εταιρείες με νόμιμο τρόπο, μέσω της διαφήμισης, των advertorials, των χορηγιών και της οικονομικής τους ισχύος, δημιουργούν συνθήκες απόλυτης σιωπής γύρω από τη δραστηριότητά τους, έχουν κάθε συμφέρον να αποπροσωποποιούνται όταν σε στελέχη τους καταλογίζονται ευθύνες, την ίδια στιγμή που αναδεικνύουν άλλα ισχυρά πρόσωπα (CEO κ.ά.) για την προώθηση των συμφερόντων τους και του «κοινωνικού έργου» τους.
Σε μια εποχή που τα προσωπικά και βιομετρικά δεδομένα των απλών πολιτών, πλέον και με τη βούλα του τελευταίου ευρωπαϊκού νόμου για την Τεχνητή Νοημοσύνη (AI Act), μπορούν να γίνονται φύλλο και φτερό ακόμη και σε δημόσιους χώρους και χωρίς τη συναίνεση ή την ενημέρωσή τους, πληροφορίες για δημόσια πρόσωπα που είναι υπεύθυνα για τη δημόσια υγεία και τη ζωή των πολιτών πρέπει να παραμένουν κρυφές, σύμφωνα με την απορριπτική απόφαση της έφεσής μας.
Επειδή θεωρούμε ότι η εξέλιξη αυτή δεν αφορά μόνο το Alterthess και τους δημοσιογράφους, επειδή θεωρούμε ότι μέσω της εργαλειοποίησης της νομοθεσίας για τα προσωπικά δεδομένα ουσιαστικά δημιουργείται ένα κακό έδαφος για βιομηχανία νέων διώξεων SLAPP, είμαστε αποφασισμένοι/ες να προχωρήσουμε σε αίτηση αναίρεσης της απόφασης στον Άρειο Πάγο.
Όχι μόνο κατά τη γνώμη μας, αλλά και σύμφωνα με Διεθνείς Οργανισμούς για την Προστασία του Τύπου και με βάση τις ανακοινώσεις των εγχώριων Ενώσεων του Τύπου, η αγωγή εναντίον μας συνιστά SLAPP, είναι αβάσιμη και καταχρηστική και έχει ως στόχο τον εκφοβισμό και τη φίμωση δημοσιογράφων και πολιτών. Δεν πρόκειται να δεχθούμε να γίνουμε το αντικείμενο ενός κοινωνικού παραδειγματισμού που στόχο έχει να βάλει τη δημοσιογραφία και την κοινωνία στον πάγο. Θα συνεχίσουμε να αγωνιζόμαστε για την αναίρεση της απόφασης, ζητώντας να μπει ένα φρένο στο φαινόμενο των SLAPP που έχει τρομακτικές συνέπειες στην ελευθερία του Τύπου και τη συμμετοχή των πολιτών στα κοινά.
Ζητάμε από τις Ενώσεις, τους φορείς, τους πολίτες και τους αναγνώστες μας να στηρίξουν όχι μόνο εμάς αλλά όλους όσοι διώκονται μέσω τέτοιων επιθέσεων και ταυτόχρονα να διεκδικήσουν το δικαίωμά τους στην ανεξάρτητη ενημέρωση και πληροφόρηση, μακριά από την επιχειρούμενη επιβολή συνθηκών τρομοκρατίας και φόβου.
Ξεκινάμε καμπάνια οικονομικής στήριξης του Alterthess προκειμένου να μπορέσουμε να αντεπεξέλθουμε στην αποζημίωση που επιδίκασε το δικαστήριο στον ενάγοντα καθώς και στα δικαστικά έξοδα που απαιτούνται για τη συνέχιση του αγώνα μας.
Ευχαριστούμε για τη μέχρι τώρα στήριξη, είναι πολύτιμη και αυτή που μας βοηθάει συλλογικά να αντέχουμε και να μένουμε όρθιοι/ες.
