Το έγκλημα που διαπράχθηκε στη Θεσσαλονίκη το βράδυ της 22.5.1963 ήταν, μάλλον, αυτό που συγκλόνισε περισσότερο την Ελλάδα κι έπαιξε μεγαλύτερο ρόλο στη νεοελληνική ιστορία, απ’ όλα όσα συνθέτουν τη μακριά γραμμή του αίματος των πολιτικών εγκλημάτων στην πόλη.
Του Γιάννη Γκλαρνέτατζη
Ο βουλευτής της ΕΔΑ, πέρα από γιατρός ήταν και βαλκανιονίκης στο άλμα τριπλούν. Αυτή η αθλητική του ικανότητα του επέτρεπε να φέρνει εις πέρας τόσο μαραθώνιες πορείες όσο και αντιπαραθέσεις (όχι λεκτικές) με τους ακροδεξιούς δωσίλογους μέσα στο κοινοβούλιο. Ο Λαμπράκης είχε συνδεθεί με τον Μπέρτραντ Ράσσελ και την Campaign for Nuclear Disarmament (CND, το λογότυπο της οργάνωσης που συνδυάζει τα τρία αρχικά της γράμματα αποτελεί το γνωστό σήμα της ειρήνης) κι είχε πρωταγωνιστήσει στην ίδρυση της Ελληνικής Επιτροπής για τη Διεθνή Ύφεση και Ειρήνη. Ας θυμηθούμε ότι τις πρώτες προσπάθειες για συλλογή υπογραφών ενάντια στα πυρηνικά το ελληνικό κράτος τις είχε καταπνίξει με διώξεις με αποκορύφωμα την εκτέλεση του Νίκου Νικηφορίδη τον Μάρτη του 1951 στη Θεσσαλονίκη.
Δώδεκα χρόνια αργότερα είναι το παρακράτος που θα έρθει να «υπερασπιστεί» τα πυρηνικά και την καθεστηκυία τάξη. Πρώην ταγματασφαλίτες, στους οποίους η ελληνική δικαιοσύνη και πολιτεία φάνηκαν ιδιαίτερα επιεικείς σε σχέση με τα εγκλήματα που είχαν διαπράξει στη διάρκεια της Κατοχής, συγκροτούσαν μαζί με άλλα εγκληματικά στοιχεία τις ομάδες κρούσης που αναλάμβαναν τις βρώμικες δουλειές του καθεστώτος και τύγχαναν της υψηλής προστασίας της αστυνομίας. Ομάδες που βρίσκονταν υπό την εποπτεία της Γενικής Διεύθυνσης Εθνικής Ασφαλείας, η οποία είχε συγκροτηθεί μετά την άνοδο της ΕΔΑ στις εκλογές του 1958, και οι οποίες έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην εκτέλεση του σχεδίου «Περικλής», δηλ. στις εκλογές της βίας και της νοθείας του 1961. Εξέχον στέλεχος στη Θεσσαλονίκη ο Ξενοφών Γιοσμάς, στην ομάδα του οποίου ανήκαν οι Κοτζαμάνης και Εμμανουηλίδης (φυσικοί αυτουργοί του εγκλήματος).
Το δολοφονικό χτύπημα, που είχε σχεδιαστεί να φανεί σαν τροχαίο, είχε οργανωθεί υπό την αιγίδα της ηγεσίας της αστυνομίας, όπως έδειξαν οι ανακρίσεις. Κι εδώ έγκειται η τομή που είχε γίνει στην ελληνική κοινωνία, καθώς η ηγεμονεύουσα ελίτ δεν μπορούσε πλέον να διατηρήσει την απόλυτη εξουσία της διατηρώντας μια δημοκρατική βιτρίνα. Οι εκλογές του 1961, ο «ανένδοτος», η δολοφονία του Λαμπράκη, οι συνδικαλιστικοί αγώνες κι οι απεργίες και τέλος τα Ιουλιανά του 1965 έφεραν στο προσκήνιο τις μάζες των ανθρώπων, ιδιαίτερα των «ταπεινών και καταφρονεμένων», κι έδωσαν τέλος στην κηδευομένη «καχεκτική» δημοκρατία που είχε ακολουθήσει τον Εμφύλιο. Βέβαια, στη θέση της ήρθε η χούντα των συνταγματαρχών, για να δικαιώσει τους δολοφόνους του Λαμπράκη και να κλείσει στις φυλακές μεταξύ των χιλιάδων άλλων και τους δικαστικούς που είχαν αποκαλύψει το μέγεθος της συνομωσίας.
Κάποιοι μπορεί να βγάζουν το συμπέρασμα ότι δεν πρέπει να διαμαρτυρόμαστε γιατί η καταστολή μπορεί να γίνει χειρότερη, αλλά να είναι έτσι θα είμαστε μονίμως σε καταστολή και θα ζουν μονίμως οι εκμεταλλευτές καλά και οι εκμεταλλευόμενοι χειρότερα. Στο σήμερα, πάλι, ο Αλέξανδρος Γιοσμάς, αξιοποιώντας την «δοξασμένη» κληρονομιά του πατέρα του κατέρχεται επανειλημμένα στις εκλογές ως υποψήφιος του ΛΑΟΣ, χωρίς να αποκλείεται να ενταχθεί κι αυτός στη μεγάλη «κεντροδεξιά» πολυκατοικία, όπως έχει ήδη κάνει κι ο γιος του (γενικού γραμματέα επί χούντας και συγγραφέα ογκωδέστατου αντισημιτικού πονήματος) Πλεύρη. Κι η απόσταση αυτών από τις συμμορίες των νεοναζί είναι αμελητέα, αν υπάρχει δηλαδή.