Με την συμμετοχή ακτιβιστών από διάφορες χώρες ξεκινάει αύριο στο Μαρακές, και θα διαρκέσει μέχρι την Κυριακή, η αντισύνοδος των κινημάτων που ζητούν την άμεση και ολική διαγραφή του δημόσιου χρέους των χωρών του Παγκόσμιου Νότου. Η αντισύνοδος γίνεται απέναντι στην συνάντηση κορυφής του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας (9 – 15 Οκτωβρίου), στην οποία συμμετέχουν περίπου 10.000 τραπεζίτες, διευθυντικά στελέχη, εκπρόσωποι κρατών, κλπ.
Συνέντευξη της Άσλεϊ Σμιθ με τον Έρικ Τουσέν, εκπρόσωπο της Επιτροπής για την Κατάργηση του Παράνομου Χρέους (CADTM) και μέλος του Επιστημονικού Συμβουλίου της ATTAC Γαλλίας
-Οι νότιες χώρες είναι παγιδευμένες σε μια νέα κρίση δημόσιου χρέους που συνεχίζει να επιδεινώνεται. Τι οδήγησε τόσες χώρες να χρεωθούν; Τι πυροδότησε την τρέχουσα κρίση χρέους;
-Μετά τη μεγάλη ύφεση, το χρέος των αναπτυσσόμενων χωρών, ιδιαίτερα των φτωχότερων, έχει αυξηθεί σημαντικά. Η κύρια αιτία αυτής της αύξησης του χρέους είναι η πολιτική που υιοθέτησαν τα ιμπεριαλιστικά κράτη για να επανενεργοποιήσουν τις οικονομίες τους. Εφάρμοσαν ποσοτική χαλάρωση, διοχετεύοντας δισεκατομμύρια δολάρια, ευρώ και λίρες στερλίνας στις χρηματοπιστωτικές τους αγορές για να επαναλειτουργήσουν μεγάλες τράπεζες και επενδυτικά κεφάλαια που βρίσκονταν στα πρόθυρα της χρεοκοπίας. Γεμάτα ρευστότητα, αυτά τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα αναζήτησαν τις πιο κερδοφόρες επενδυτικές τοποθεσίες. Δεν τα βρήκαν στο δημόσιο χρέος των Βορείων χωρών, όπου οι αποδόσεις ήταν κοντά στο μηδέν. Έτσι αγόρασαν κρατικά ομόλογα που εκδόθηκαν από αναπτυσσόμενες χώρες, συμπεριλαμβανομένων των απελπιστικά φτωχών χωρών όπως η Ρουάντα και η Αιθιοπία. Η απόδοση αυτών των ομολόγων κυμάνθηκε μεταξύ 4% και 6%. Οι ηγέτες αυτών των χωρών έπεισαν στη συνέχεια τις χρηματοπιστωτικές αγορές να τους δανείσουν περισσότερα χρήματα. Στη συνέχεια ανακοίνωσαν στους λαούς των χωρών τους ότι η πώληση ομολόγων και νέων δανείων θα εγγυάται ένα καλύτερο μέλλον. Η πρόσβαση σε αυτούς τους ιδιώτες επενδυτές και δανειστές ήταν μια καινοτομία. Προηγουμένως, οι φτωχότερες χώρες μπορούσαν να λάβουν δάνεια μόνο από το ΔΝΤ, την Παγκόσμια Τράπεζα και άλλες πολυμερείς τράπεζες, καθώς και από διμερείς πιστωτές όπως η Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Κίνα και οι Ηνωμένες Πολιτείες. Αρκετά σοκ στον παγκόσμιο καπιταλισμό προκάλεσαν μια νέα κρίση χρέους. Πρώτον, η πανδημία παρέλυσε προσωρινά την παγκόσμια οικονομία. Οι φτωχές χώρες έπρεπε ξαφνικά να αντιμετωπίσουν τεράστιο κόστος δημόσιας υγείας, ενώ οι εξαγωγικές τους αγορές έκλεισαν και τα τουριστικά ταξίδια σταμάτησαν, βυθίζοντας τα κράτη σε δημοσιονομικές κρίσεις και τις οικονομίες τους σε ελεύθερη πτώση. Επιπλέον, ο πόλεμος στην Ουκρανία ανέβασε την τιμή των τροφίμων, τα οποία εισάγουν πολλές, αν όχι οι περισσότερες, αναπτυσσόμενες χώρες, επιβάλλοντας νέο κόστος στους φτωχούς πληθυσμούς. Το ίδιο συμβαίνει και με την άνοδο της τιμής των καυσίμων, τα οποία εισάγουν πολλές χώρες του Νότου. Δεύτερον, η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ και άλλες κεντρικές τράπεζες έχουν αυξήσει δραματικά τα επιτόκιά τους για να καταπολεμήσουν τον πληθωρισμό και να μειώσουν τη ζήτηση και τους μισθούς. Τα νέα επιτόκια αύξησαν σημαντικά την τιμή των νέων δανείων για να διατηρήσουν τα κράτη και τις οικονομίες στη ζωή. Αυτά τα σοκ προκάλεσαν την κρίση δημόσιου χρέους που επηρεάζει ολόκληρες περιοχές του νότιου ημισφαιρίου. Για να αναφέρω μόνο ένα παράδειγμα, η Γκάνα, που είχε γιορταστεί ως νεοφιλελεύθερη επιτυχία, αναγκάστηκε να αναστείλει τις πληρωμές στους πιστωτές της. Θα μπορούσε επίσης να αναφερθεί η Σρι Λάνκα.
-Ποιοι είναι οι μεγαλύτεροι κάτοχοι χρέους στον Νότο σήμερα;
-Οι ιδιώτες πιστωτές, όπως τα επενδυτικά κεφάλαια, οι τράπεζες και οι τοπικές άρχουσες τάξεις του Νότου κατέχουν περισσότερο από το 50% του συνολικού εξωτερικού χρέους. Περίπου το 25% κατέχεται από πολυμερή ιδρύματα όπως το ΔΝΤ, η Παγκόσμια Τράπεζα, η Ασιατική Τράπεζα Ανάπτυξης, η Αφρικανική Τράπεζα Ανάπτυξης και η Διαμερικανική Τράπεζα Ανάπτυξης. Τα υπόλοιπα βρίσκονται στα χέρια διμερών πιστωτών όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, οι ευρωπαϊκές χώρες και η Κίνα. Οι φτωχότερες χώρες βρίσκονται κυρίως στο έλεος του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας. Κάποιες αναδυόμενες χώρες βρίσκονται επίσης υπό τον έλεγχό τους: η Αργεντινή τους οφείλει περίπου 44 δισεκατομμύρια δολάρια και η Ουκρανία περίπου 20 δισεκατομμύρια.
-Το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα συναντώνται αυτήν εβδομάδα στο Μαρακές του Μαρόκου. Ποια ατζέντα θα προσπαθήσουν να προωθήσουν στη σύνοδο κορυφής τους; Τι αντίκτυπο θα έχει στις υπερχρεωμένες χώρες;
-Η ατζέντα σας συνίσταται στην αναφορά ορισμένων βασικών σημείων. Πρώτον, θα υπενθυμίσουν στον κόσμο ότι κανένα άλλο ίδρυμα, και ειδικά η νέα αναπτυξιακή τράπεζα BRICS, δεν μπορεί να τους αντικαταστήσει. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες ελέγχουν το ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα και τα χρησιμοποιούν ως ιμπεριαλιστικά εργαλεία, παρά τη συμμετοχή άλλων χωρών, συμπεριλαμβανομένης της Κίνας, σε αυτούς τους δύο θεσμούς. Ως εκ τούτου, οι Ηνωμένες Πολιτείες θέλουν να διασφαλίσουν ότι το ΔΝΤ θα παραμείνει ο πιστωτής της τελευταίας ανάγκης και η Παγκόσμια Τράπεζα ο κύριος δανειστής για την εθνική ανάπτυξη στο Νότο. Με αυτόν τον τρόπο, η Ουάσιγκτον θέλει να αποκρούσει τις προσπάθειες της Κίνας να ανταγωνιστεί την οικονομική και πολιτική της ηγεμονία. Δεύτερον, οι Ηνωμένες Πολιτείες θέλουν να ενισχύσουν το νεοφιλελεύθερό τους μοντέλο: απορρύθμιση, ιδιωτικοποίηση, ευελιξία των αγορών εργασίας και άνοιγμα των χωρών στο πολυεθνικό κεφάλαιο. Φυσικά, δεν μπορούν να το πουν δημόσια γιατί αυτές οι πολιτικές είναι εντελώς απαξιωμένες. Αντίθετα, θα πουν ότι στόχος τους είναι να μειώσουν το χρέος, να μειώσουν τη φτώχεια και να ενισχύσουν τις οικονομίες των αναπτυσσόμενων χωρών για να αντιμετωπίσουν την κλιματική αλλαγή και την οικολογική κρίση. Αλλά αυτό είναι ελάχιστα αξιόπιστο, ειδικά από την πλευρά των σημερινών ηγετών και των δύο θεσμών. Απλώς δείτε τον Ατζάι Μπάνγκα, τον νέο διευθυντή της Παγκόσμιας Τράπεζας. Πριν από το διορισμό του, ήταν διευθυντής της Mastercard και δεν είχε εμπειρία στην ανάπτυξη, αλλά ήταν καλός στο να εξαπατά τους ανθρώπους να πληρώνουν υπερβολικούς τόκους σε πιστωτικές κάρτες. Για παράδειγμα, έπεισε την κυβέρνηση του ANC της Νότιας Αφρικής να τερματίσει την πολιτική της να διανέμει κοινωνική βοήθεια σε μετρητά στους φτωχούς και να την αντικαταστήσει με μια πιστωτική κάρτα. Φυσικά το μέτρο αυτό συνοδευόταν από την υπογραφή σύμβασης με την οποία οι δικαιούχοι δεσμεύονταν να εξοφλήσουν κάθε οφειλή που δημιουργούσαν με επιτόκιο 5%. Το σύστημα ήταν τόσο διεφθαρμένο που έκλεισε σε μόλις πέντε χρόνια. Η γενική διευθύντρια του ΔΝΤ Κρισταλίνα Γκεοργκίεβα έχει ένα παρόμοιο ρεκόρ. Ενώ κατείχε ανώτατη θέση στην Παγκόσμια Τράπεζα, μια ανεξάρτητη έρευνα αποκάλυψε ότι είχε χειραγωγήσει τα δεδομένα για να κάνει τις εμπορικές πρακτικές της Κίνας να φαίνονται καλύτερες, προκειμένου να δικαιολογήσει την παραχώρηση στην Κίνα μεγαλύτερων δικαιωμάτων ψήφου στην Παγκόσμια Τράπεζα, σε κάποιο σημείο. Το Πεκίνο συνεργάστηκε υπό την κυβέρνηση Ομπάμα. Στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, θα είχε βοηθήσει την Αϊτή να ανακάμψει από τον σεισμό του 2010. Αυτή η βοήθεια από την Ευρώπη, τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους διεθνείς χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς άφησε την Αϊτή σε χειρότερη κατάσταση από ποτέ. Δεν πρέπει λοιπόν να πιστέψουμε την υποτιθέμενη ανησυχία αυτών των δύο θεσμών για την ηθική, το χρέος και τη φτώχεια. Δεν είναι τίποτα άλλο από ρητορική. Στην καλύτερη περίπτωση, θέλουν οι ιδιώτες δανειστές να απαλλάξουν μέρος του χρέους και να κάνουν μια απομείωση της αξίας των δανείων τους. Λένε το ίδιο σε διμερείς πιστωτές όπως η Κίνα. Αλλά το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα δεν μείωσαν ποτέ πραγματικά τον όγκο των δανείων τους προς τις αναπτυσσόμενες χώρες. Φυσικά, περιοδικά ανακοινώνουν σχέδια για προσωρινή αναστολή πληρωμών και μείωση του χρέους των φτωχότερων χωρών. Ποτέ όμως την πλήρη διαγραφή του χρέους. Αρκούνται να προτείνουν νέα δάνεια, αυξάνοντας έτσι το παγκόσμιο χρέος. Για παράδειγμα, μόλις ανακοίνωσαν ένα επιπλέον δάνειο 1,3 δισεκατομμυρίων δολαρίων στο Μαρόκο, φαινομενικά για να το βοηθήσουν να ανακάμψει από τις καταστροφικές επιπτώσεις του πρόσφατου σεισμού. Αλλά αυτά τα δάνεια θα προσθέσουν μόνο το υπάρχον εξωτερικό χρέος των 63 δισεκατομμυρίων δολαρίων, που αντιπροσωπεύει περισσότερο από το 70% του ΑΕΠ της χώρας. Έτσι, το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα δεν είναι παρά ιμπεριαλιστές τοκογλύφοι μεταμφιεσμένοι σε αγγέλους της ανάπτυξης και της φιλανθρωπίας.
-Βοηθήσατε να οργανωθεί η αντισύνοδος για να αμφισβητήσετε αυτούς τους δύο οργανισμούς. Ποιοι θα συμμετάσχουν σε αυτήν, ποια αιτήματα θα θέσουν οι συμμετέχοντες και ποιες εκστρατείες θα ξεκινήσετε;
-Από όλο τον κόσμο έρχονται μεγάλες αντιπροσωπείες. Προέρχονται από οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στην κατάργηση του χρέους, την κλιματική δικαιοσύνη, τα δικαιώματα των γυναικών, την κοινωνική δικαιοσύνη και την οικονομική ισότητα. Περισσότερες από 20 ομάδες στο Ιράκ υποστηρίζουν την αντισύνοδο. Θα συμμετάσχουν επίσης παλαιστινιακές οργανώσεις καθώς καιαπό τον Νίγηρα, το Μάλι, την Μπουρκίνα Φάσο και την Γκαμπόν. Θα έχουμε επίσης αντιπροσωπείες από τη Λατινική Αμερική, την Ασία και την Ευρώπη. Κύριο αίτημα μας είναι η άμεση και ολική διαγραφή του δημόσιου χρέους. Θα ασχοληθούμε επίσης με άλλα ζητήματα που σχετίζονται με το χρέος, από την κλιματική αλλαγή έως την συστημική φτώχεια. Κάτι που τραβάει την προσοχή σε όλες τις προετοιμασίες για την αντισύνοδο είναι ο ριζοσπαστισμός μιας νέας γενιάς ακτιβιστών. Σχεδόν όλοι οι εμπλεκόμενοι σε εκστρατείες για την κλιματική δικαιοσύνη γνωρίζουν πολύ καλά ότι αυτό το σύστημα δεν μπορεί να μεταρρυθμιστεί. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για νέους/ες ακτιβιστές/στριες όπως η Γκρέτα Τούνμπεργκ. Αυτός ο ριζοσπαστισμός είναι πλέον τυπικός, όχι εξαιρετικός. Οι άνθρωποι δεν έχουν πλέον τις ίδιες αυταπάτες που είχαν στις δεκαετίες του ΄80, του ΄90 και του 2000. Έτσι, οι παγκόσμιες οργανώσεις δικαιοσύνης όπως η ATTAC σκέφτηκαν ότι θα μπορούσαν να επιβάλουν έναν φόρο Τόμπιν στις κερδοσκοπικές συναλλαγές ως μεταρρύθμιση για την καταπολέμηση του χρέους και της κερδοσκοπίας. Όμως, 20 χρόνια αργότερα, δεν έχουμε φόρο Τόμπιν, η κερδοσκοπία έχει φουντώσει και η κρίση χρέους έχει επιδεινωθεί ακόμη περισσότερο. Έτσι οι ακτιβιστές σήμερα έχουν λιγότερες αυταπάτες για τόσο περιορισμένες μεταρρυθμίσεις. Ωστόσο, η συνολική κίνηση είναι πιο αδύναμη. Στις αρχές της δεκαετίας του 2000, ήταν εύκολο να κινητοποιηθούν δεκάδες χιλιάδες ή ακόμα και εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι για αντισυνόδους κορυφής σε πόλεις όπως η Ουάσιγκτον, η Πράγα, η Μπανγκόκ και η Γένοβα. Σήμερα, δεν έχουμε αυτή την ικανότητα. Υπάρχουν πολλοί λόγοι για αυτό, ιδιαίτερα η απογοήτευση, η καταστολή και η δυσκολία του ταξιδιού. Υπάρχουν επίσης εκείνοι που μπήκαν στον πειρασμό να αντικαταστήσουν τη μαζική δράση με μικρές ομαδικές δράσεις. Φυσικά, πρεσβεύουμε και υποστηρίζουμε την πολιτική ανυπακοή για τη διατάραξη των συνόδων κορυφής. Όμως τέτοιες ενέργειες, όσο καλοπροαίρετες κι αν είναι, δεν θα εμποδίσουν τις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, τα χρηματοπιστωτικά τους ιδρύματα και τους ιδιώτες δανειστές να επιβάλουν το χρέος τους. Χρειαζόμαστε τις λαϊκές μάζες να κινητοποιηθούν σε διεθνή κλίμακα για να επιτύχουμε την κατάργηση του χρέους. Βλέπουμε την αντισύνοδο του Μαρακές ως ένα στάδιο προς την οικοδόμηση ενός νέου διεθνισμού και μιας ανανεωμένης ικανότητας για μαζική κινητοποίηση.
-Μία από τις χώρες στις οποίες εφιστάτε την προσοχή στην αντισύνοδο είναι η Ουκρανία. Πως εντάσσεται στο γενικό πρότυπο του χρέους και της διαρθρωτικής προσαρμογής; Γιατί οι χώρες του Νότου να θεωρήσουν τον αγώνα για αυτοδιάθεση και των κοινωνικών κινημάτων για διαγραφή του χρέους ως μέρος του δικού τους;
-Όλοι πρέπει να υποστηρίξουν τον αγώνα της Ουκρανίας ενάντια στη ρωσική ιμπεριαλιστική επιθετικότητα. Όπως όλες οι καταπιεσμένες χώρες, η Ουκρανία πρέπει να έχει το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση. Όμως ο αγώνας της Ουκρανίας πρέπει να στρέφεται όχι μόνο εναντίον της Ρωσίας αλλά και κατά των δυτικών δυνάμεων. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους έχουν επιβάλει θεραπεία σοκ στον ουκρανικό λαό από τη δεκαετία του 1990 και διατήρησαν τη χώρα σε κατάσταση κυριαρχίας του χρέους. Επομένως, ο αγώνας της Ουκρανίας πρέπει να διεξαχθεί ενάντια σε δύο εχθρούς: τον ρωσικό ιμπεριαλισμό και τον δυτικό ιμπεριαλισμό. Η Δύση θέλει να ενισχύσει το ΝΑΤΟ και να επιβάλει το νεοφιλελεύθερό της μοντέλο στην Ουκρανία, όπου δεν έχει ακόμη πλήρως υιοθετηθεί. Ως εκ τούτου, οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους χρησιμοποιούν το καρότο της ολοκλήρωσης στην Ευρωπαϊκή Ένωση για να κάνουν αποδεκτό το μαστίγιο του νεοφιλελευθερισμού. Φυσικά, η κυβέρνηση Ζελένσκι και οι Ουκρανοί ολιγάρχες είναι συνένοχοι σε όλα αυτά. Όπως οι άρχουσες τάξεις του Νότου, κερδίζουν από τον νεοφιλελευθερισμό και την ενσωμάτωση στον παγκόσμιο καπιταλισμό. Η δύσκολη κατάσταση της Ουκρανίας δεν είναι τόσο διαφορετική από αυτή των χωρών του Νότου. Υπάρχει επομένως μια βάση αλληλεγγύης με τους λαούς της Αφρικής, της Μέσης Ανατολής, της Ασίας και της Λατινικής Αμερικής. Πρέπει να ενωθούμε με αλληλεγγύη, εγείροντας αιτήματα για αυτοδιάθεση και διαγραφή του χρέους παντού, από την Ουκρανία μέχρι τη Γκάνα τη Σρι Λάνκα και όχι μόνο. Δεν είναι εύκολο επιχείρημα, γιατί πολλοί βλέπουν τις Ηνωμένες Πολιτείες και τις ευρωπαϊκές δυνάμεις ως τους κύριους εχθρούς, κάτι που είναι κατανοητό δεδομένης της μακράς και βίαιης εμπειρίας ιμπεριαλιστικής επέμβασης, είτε της Βόρειας Αμερικής, είτε της Δυτικής Ευρώπης είτε της Ιαπωνίας. Και ο Βλαντιμίρ Πούτιν το εκμεταλλεύεται αυτό για να ισχυριστεί ότι εκπροσωπεί τα συμφέροντα του Νότου. Αυτό είναι ψέμα. Στα εργαστήριά μας στην αντισύνοδο, θα καταγγείλουμε το ρωσικό καθεστώς ως ωμή ιμπεριαλιστική δύναμη.
-Γιατί είναι τόσο σημαντικό να επιτευχθεί κατάργηση του χρέους για τις νότιες χώρες;
-Η διαγραφή του παράνομου χρέους είναι μια ουσιαστική, αλλά ανεπαρκής προϋπόθεση για την πραγματοποίηση διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων στις φτωχές χώρες. Αυτές οι μεταρρυθμίσεις είναι αδύνατες εάν οι χώρες δεν χειραφετηθούν από τους ιμπεριαλιστές πιστωτές τους. Αυτές οι δυνάμεις χρησιμοποιούν το χρέος για να επιβάλλουν τη θέλησή τους στις υπανάπτυκτες χώρες. Η ελάφρυνση του χρέους δεν είναι λύση, γιατί διατηρεί το χρέος και μαζί του την εθνική καταπίεση. Για αυτό απαιτούμε την άνευ όρων κατάργηση. Ταυτόχρονα, η κατάργηση του χρέους δεν αρκεί εάν οι εθνικές ή ξένες άρχουσες τάξεις διατηρήσουν την ιδιωτική ιδιοκτησία των βασικών μοχλών της οικονομίας και των φυσικών πόρων. Επομένως η κατάργηση του χρέους πρέπει να είναι βασικό στοιχείο για την οικοδόμηση ενός ριζοσπαστικού αντικαπιταλιστικού κινήματος για την αλλαγή του συστήματος σε όλες τις χώρες σε όλο τον κόσμο.
