Και τελικά εκλογές. Για κάποιους θα μπορέσει τώρα ο λαός να επιλέξει ελεύθερα τον δήμιο του, για άλλους -κάτι που περίπου κάνει το ίδιο- το σωτήρα του.
Δεν αναφερόμαστε μόνο στους επίδοξους σωτήρες που εδώ και δύο χρόνια σώζουν διαρκώς τη χώρα στο τσαφ από τη χρεωκοπία. Αυτοί άλλωστε ξέρουν ότι κανείς δεν πιστεύει στη σωτηρία που ευαγγελίζονται και αν συνεχίσουν να το κάνουν, είναι για να κρατήσουν το τυπικό τελετουργικό: αυτοί κάνουν πως μας σώζουν και εμείς κάνουμε πως τους πιστεύουμε. Στην πραγματικότητα, όλοι ξέρουν από πάντα ότι “οι πολιτικοί λένε ψέματα” και όλοι κάνουν σαν να έλεγαν αλήθεια.
Ο λόγος, από ό,τι λέγεται συνήθως, είναι ότι “δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική πρόταση”, κάποια άλλη δηλαδή σωτηρία. Το μόνο που μπορεί να μας σώσει από τους σωτήρες, είναι ένας άλλος “εναλλακτικός” σωτήρας, με αληθινές προτάσεις και όχι ψεύτικες υποσχέσεις. Τότε εμείς θα τον πιστέψουμε και θα τον ψηφίσουμε.
Η πιο συνηθισμένη επίκληση για αυτόν το σωτήρα απευθύνεται στην αριστερά, η οποία αέναα ‘πρέπει’ να αποκτήσει υπεύθυνες προτάσεις και σοβαρό πρόγραμμα και ποτέ δεν τα έχει. Θυμάστε να βγήκε ποτέ κανείς να πει “εμένα δεν μου αρέσουν οι προτάσεις της αριστεράς γιατί είμαι δεξιός”; Ποτέ. Αντίθετα, πόσοι βγαίνουν κάθε μέρα στις εκπομπές και τα μπλογκς να κλαφτούν για την “απουσία προτάσεων” – ή ακόμα χειρότερα “ηγετών”; Και λες άντε, στην αριστερά δεν υπάρχουν δυο σοβαροί άνθρωποι να τα βάλουν κάτω και να γράψουν ένα υπεύθυνο πρόγραμμα. Γιατί δεν το κάνουν όλοι αυτοί που εγκαλούν την αριστερά; Τόσο δύσκολο είναι;
Ακόμα περισσότερο, από που προκύπτει ότι η αριστερά δεν έχει πρόγραμμα; Όσοι ψάχνουν δεν βρίσκουν δηλαδή ούτε ένα κείμενο που να λεει θα κάνουμε αυτό ή ζητάμε το άλλο; Κι ύστερα, όλοι αυτοί έχουν βρει τα αντίστοιχα κείμενα στη δεξία ή στο ΠΑΣΟΚ και δεν έχουν από εκεί τα ίδια παράπονα; Ο Κουβέλης έφυγε από το Συνασπισμό, χοντρικά, γιατί δεν είχε πρόγραμμα. Τώρα που είναι σε ένα κόμμα με πρόγραμμα, γνωρίζει κανείς ποιο είναι αυτό το πρόγραμμα;
Τα συνήθη παράπονα από όλους τους άλλους, τους δεξιούς ας πούμε με τη γενικότερη έννοια, είναι αντίθετα ότι παραέχουν πρόγραμμα. Τους περισσεύει μάλιστα τόσο πολύ, που το μισό το κρατάνε για “κρυφή ατζέντα” και το φανερώνουν μόνο μετά τις εκλογές. Αν μπορούμε να δώσουμε έναν ορισμό, θα λέγαμε ότι η αριστερά είναι “αυτή που δεν έχει πρόγραμμα” και η δεξιά είναι “αυτή που κρύβει το πρόγραμμά της”.
Πίσω από όλους αυτούς τους παραλογισμούς, δεν μπορεί παρά να κρύβεται μία πραγματικότητα. Η αριστερά δεν έχει πρόγραμμα γιατί δεν επιτρέπεται να έχει “πρόγραμμα”· συνήθως με τον όρο “πρόγραμμα” και προτάσεις εννοούμε ένα πρόγραμμα διαχείρισης, της κρίσης, ή της ανάπτυξης -το ίδιο κάνει. Αν πάτε σε κάποιον από αυτούς που γκρινιάζουν για την έλλειψη προγράμματος και τους πείτε “το πρόγραμμα μας είναι η παγκόσμια κομμουνιστική επανάσταση και η δικτατορία του προλεταριάτου”, θα χαμογελάσουν ειρωνικά.
Και θα έχουν και δίκαιο. Γιατί από την άλλη, αν με τον όρο πρόγραμμα εννοούμε ένα “πρόγραμμα πάλης”, όπως κάνει επίσης μεγάλο κομμάτι της αριστεράς, ένα πρόγραμμα αιτημάτων, μεταβατικό κοκ., το πρόγραμμα αυτό δεν μπορεί να αποτελεί το προϊόν της επεξεργασίας ενός κόμματος, αλλά της ίδιας της ταξικής πάλης και του κοινωνικού ανταγωνισμού. Η αριστερά τελικά δεν μπορεί ούτε να μας σώσει (ο θεός να μας φυλάει), ούτε να μας πει “πώς (ή πως) θα σωθούμε μόνοι μας”. Δεν υπάρχουν “απελευθερωτές” έλεγε ο Γκεβάρα.
Τι μπορεί να κάνει τότε η αριστερά; Ακριβώς τα αντίθετα από αυτά που της ζητάνε. Να διακηρρύτει σε κάθε τόνο ότι δεν έχει (δικό της) πρόγραμμα και για αυτό ακριβώς ζητά την ψήφο των εργαζομένων· για να αποτελεί το όργανό τους μέσα στη Βουλή και τους άλλους μηχανισμούς του κράτος, να αναπαράγει το «πρόγραμμα» της ταξικής πάλης και των κινημάτων. Να υπερασπίζεται με κάθε τρόπο την «ανευθυνότητά» της, για να αναδεικνύει έτσι την πραγματική ευθύνη των σωματείων, των κοινωνικών χώρων, των συνελεύσεων. Να μετασχηματίζεται με άλλα λόγια από ένα αριστερό κόμμα δίπλα (ή απέναντι) στα άλλα, σε μία κομματική οργάνωση της εργατικής τάξης, απέναντι στις άλλες τάξεις, όπως ξεκίνησε πριν από 150 χρόνια, καλή ώρα.
Οκ, θα πει κάποιος ότι ακόμα και τότε χρειάζεται ένα «μίνιμουμ» ή μάξιμουμ ή μίντιουμ πρόγραμμα για να μην είναι σούπα. Σύμφωνοι· δεν είναι εκεί το θέμα. Το θέμα είναι αν τα αριστερά κόμματα σήμερα υποτάσσονται στα καθήκοντα και τις υποχρεώσεις που τους επιβάλλει η κυρίαρχη ιδεολογίας, ο ρόλος τους στον κρατικό μηχανισμό, ή προσπαθούν τουλάχιστον να αντιστέκονται, να διαφοροποιούνται στην πράξη.
Αυτή η διαφοροποίηση δεν έχει –κυρίως- να κάνει με το λόγο, αλλά με την πρακτική. Φανταστείτε για παράδειγμα, μέρες που είναι, ένα αριστερό κόμμα, αντί να ψάχνει στις τάξεις του τα στελέχη με τη μεγαλύτερη κοινωνική αναγνωρισιμότητα (για να μη μιλήσουμε για άλλα κριτήρια) για να τα κατεβάσει στις εκλογές, να έθετε δύο –τρία απλά κοινωνικά κριτήρια: για παράδειγμα, ότι θα κατεβάσει μόνο εργαζόμενους και ανέργους. Εντάξει, θα έλεγε, έχουν κι οι ΕΒΕ τα προβλήματά τους, αλλά για συμβολικούς λόγους σε αυτές τις εκλογές ας δώσουμε το λόγο στην εργατική τάξη, γιατί τα δικά της είναι κάπως μεγαλύτερα. Και μετά, να τηρήσει και τις αναλογίες εντός της εργατικής τάξης σε άνδρες και γυναίκες, σε μετανάστες και ντόπιους κοκ.
Δε λέμε καν να άνοιγε τα ψηφοδέλτια και να έκανε ανοιχτές συνελεύσεις για να αναδειχθούν οι υποψήφιοι ή το πρόγραμμα, πράγματα δύσκολα δηλαδή. Ας κάνει μόνο τυπικές, οργανωτικές αλλαγές, που στην πράξη όμως σημαίνουν πολλά περισσότερα· ένα πρακτικό βήμα μπροστά είναι πιο σημαντικά από χίλια προγράμματα, έλεγε ο Μαρξ. Αντ’ αυτού, σύσσωμη η αριστερά (ειδικά όσο πιο αριστερή είναι) πιστεύει ακόμα ότι για να «πλησιάσει» (ή να εμπνεύσει ή να ξεσηκώνει κοκ) τον ‘εργαζόμενο’ χρειάζεται ένα σωστό πρόγραμμα. Να του πει δηλαδή τι πρέπει να κάνει και αυτός να σηκωθεί και να απαντήσει «μα, ναι αυτό είναι, επιτέλους βγήκε κάποιος να το πει. Θα έρθω μαζί σας!», εννοώντας για την ακρίβεια από πίσω σας.
Ψηφοδέλτια μόνο από εργαζομένους για παράδειγμα, ή ψηφοδέλτια χωρίς έναν βουλευτή εν ενεργεία ή επαγγελματικό στέλεχος, ή εναλλαγή κάθε χρόνο, ή, ή, ή…
Απέναντι σε τέτοιες προτάσεις όμως δεν θα αντιδρούσαν μόνο οι αντίπαλοί της «ανεύθυνης» αριστεράς· το μεγαλύτερο μέρος των κομματικών της μηχανισμών, θα έλεγε με βεβαιότητα «δεν γίνονται αυτά τα πράγματα από τη μία στιγμή στην άλλη» αποδεικνύοντας έτσι, δυστυχώς, την υπευθυνότητά τους.