Η καθημερινότητα ενός gay αγοριού των ‘00s στη Θεσσαλονίκη της ανεργίας και των ταξικών διαχωρισμών. Οι έρωτες, κόντρα στην περιρρέουσα κοινωνική ομοφοβία και τα όνειρα για μια ζωή για ίσα δικαιώματα, βρίσκονται μεταξύ άλλων στο επίκεντρο του Homo Thessalonikus, του πρώτου νεανικού μυθιστορήματος του Κυριάκου Βλάχου.
Ο Κυριάκος Βλάχος γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Θεσσαλονίκη. Είναι απόφοιτος του Τμήματος Αγγλικής Φιλολογίας του ΑΠΘ καθώς και της Δραματικής Σχολής «Ανδρέας Βουτσινάς». Έχει εργαστεί στην εκπαίδευση και στο θέατρο στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, Το 2017 έφυγε για μεταπτυχιακές σπουδές θεατρικής σκηνοθεσίας στο Λονδίνο και από τότε μένει εκεί. Σήμερα εργάζεται ως εκπαιδευτικός στο δημόσιο σύστημα εκπαίδευσης της Αγγλίας.
Συνομιλήσαμε μαζί του για να μας περιγράψει τις πτυχές που κρύβονται πίσω από την πολύ ενδιαφέρουσα εκδοτική του προσπάθεια, η οποία μάλιστα αποτελεί αυτοέκδοση.
-Τι πραγματεύεται το βιβλίο Homo Thessalonikus που κυκλοφόρησε στις αρχές του 2022;
Το βιβλίο είναι μια queer αφήγηση η οποία τοποθετεί στο κέντρο της ένα νεαρό gay αγόρι που ζει στη Θεσσαλονίκη του 2018, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Με ό,τι ελευθερία και ίσα δικαιώματα έχουν κατακτηθεί μέχρι σήμερα, αλλά και με όλα τα δυσάρεστα που συνήθως ακολουθούν οποιαδήποτε queer έκφραση στην σύγχρονη Ελλάδα. Ωστόσο, δεν εστιάζει τόσο στα δυσάρεστα ως αφήγηση. Στόχος μου ήταν να είναι αρκετά διασκεδαστικό, άμεσο και η θεματολογία του να αφορά σε πράγματα που απασχολούν ειλικρινά τους νέους. Ακόμα και οι δυσάρεστες αλήθειες που καταγράφονται σε αυτό, έχουν μια χιουμοριστική χροιά. Επίσης, το εκφραστικό του ύφος είναι πολύ κοντά σε αυτό των νέων της εποχής του. Όταν το έγραφα είχα ως σκέψη ότι η γενιά μου δεν ακολουθεί εύκολα τις γραπτές αφηγήσεις, οπότε ήλπιζα ότι η προφορικότητα και η χιουμοριστική διάθεση του κειμένου θα τραβήξει ευκολότερα το ενδιαφέρον του νεότερου αναγνώστη. Και κάπως έτσι προέκυψε και η ηχητική έκδοση του βιβλίου, ως εναλλακτική μορφή αφήγησης.
-Το γεγονός ότι το βιβλίο είναι γραμμένο σε πρώτο πρόσωπο ίσως ταυτίζει τον συγγραφέα με τον κεντρικό ήρωα. Ήταν αυτό επιδίωξη σου, έχει το βιβλίο δηλαδή προσωπικές αναφορές και βιώματα σου;
Η αλήθεια είναι ότι δεν σκέφτηκα όσο το έγραφα ότι θα υπάρχει ταύτιση μου με τον Θάνο, την αφηγηματική φωνή του μυθιστορήματος. Πρόκειται -σαφώς- για μυθοπλασία. Ωστόσο συνειδητοποιώ ότι ακόμα και οι γνωστοί μου συχνά συγχέουν τα δύο πρόσωπα, και θεωρούν ότι όσα αναφέρω είναι σκέψεις και βιώματα μου. Πιστεύω ότι όλοι όσοι ασχολούμαστε με την συγγραφή επηρεαζόμαστε από προσωπικά βιώματα. Καθείς για αυτά που γνωρίζει γράφει. Ωστόσο τα αποτυπώνουμε μέσα από άλλα φίλτρα. Χρησιμοποίησα φυσικά την εμπειρία μου στην πόλη για να γράψω το βιβλίο, καθώς και το πώς εκλάμβανα την queer ζωή στη Θεσσαλονίκη του 2018, αλλά δεν πρόκειται για αυτοβιογραφία. Τουλάχιστον στον μεγαλύτερο βαθμό.
-Στην ζωή του Θάνου φαίνεται πως οι φίλοι του έχουν μεγάλη σημασία. Είναι όντως έτσι;
Ως αφήγηση θεωρώ πως δεν εστιάζει ιδιαίτερα σε κάποια δυνατή φιλική σχέση που έχει ο Θάνος. Έχει δύο σταθερούς ανθρώπους κοντά του, από πολύ μικρή ηλικία, και το δέσιμο μαζί τους είναι ιδιαίτερο. Σχεδόν συγγενικό. Ωστόσο δεν έχει μεγάλο κοινωνικό κύκλο. Προς το τέλος της ιστορίας μάλιστα, νιώθει αρκετά μόνος του, και συνειδητοποιεί ότι η μοναξιά αυτή ήταν μάλλον επιλογή του. Αργεί να αντιληφθεί ότι δεν είναι εξωστρεφής και πως δεν δίνει πια ιδιαίτερη βάση στην απόκτηση ουσιαστικών φιλικών σχέσεων.
-Οι γονείς του Θάνου δυσκολεύονται να τον αποδεχθούν για αυτό που είναι. Πιστεύεις ότι αντικατοπτρίζουν τον σημερινό μέσο όρο ή έχουν βελτιωθεί τα πράγματα στο κομμάτι της αποδοχής;
Οι γονείς του Θάνου είναι κάπως αόρατοι στην αφήγηση, ιδιαίτερα η μητέρα του η οποία -αν το παρατηρήσεις- μιλάει ελάχιστες φορές μέσα στο κείμενο. Μοιάζει να μην έχει άποψη, ή να φοβάται να διεκδικήσει τον χώρο να την εκφράσει. Κι ο πατέρας, που διεκδικεί αυτόν τον χώρο, έχει μια τοξική και οπισθοδρομική ιδεολογία και στάση. Εσκεμμένα είναι οριακά αόρατος ο ρόλος της οικογένειας. Θεωρώ ότι βρισκόμαστε ακόμα σε μια μεταβατική στιγμή της Ιστορίας, στην οποία οι οικογένειες που γνωρίζουν τον διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό ή σεξουαλική ταυτότητα των παιδιών τους, σπάνια θα δείξουν πλήρη αποδοχή. Προσωπικά, δεν ακούω συχνά ιστορίες ανθρώπων που τους έχουν διώξει από το σπίτι ή τους έχουν διαγράψει από την ζωή τους στις μέρες μας, αλλά αυτό δεν σημαίνει κι ότι η εμπειρία τους είναι ιδιαίτερα ευχάριστη. Συνήθως βρίσκονται σε μια ζώνη ουδετερότητας. Οι γονείς συνεχίζουν τις ζωές τους με αυτή την πληροφορία, χωρίς να την κάνουν ζωτικό κομμάτι της σχέσης τους με το παιδί. Και, καθώς βρισκόμασταν στο άλλο άκρο για πάρα πολλά χρόνια, αυτό της απόκρυψης της διαφορετικότητας με νύχια και με δόντια, νομίζω πως μόνο αν αρχίσουμε να το κάνουμε ζωτικό κομμάτι θα έρθει αυτή η πολυπόθητη ισορροπία. Πρέπει πιστεύω πρώτα να το αγκαλιάσουμε και να το γιορτάσουμε στο έπακρο, για να φτάσει κάποτε στο σημείο να μην αποτελεί μια τόσο σημαντική πληροφορία.
-Εκ των πραγμάτων το βιβλίο θέτει το ζήτημα της ορατότητας. Θεωρείς ότι υπάρχει βελτίωση στην ελληνική κοινωνία;
Βελτίωση υπάρχει σίγουρα. Δεν έχουμε φτάσει στο σημείο άλλων πολυπολιτισμικών κέντρων του δυτικού κόσμου, ωστόσο αρκετές φορές πια η ορατότητα είναι θετική ή ουδέτερη στην χώρα μας. Βέβαια, δεν πιστεύω ότι είναι πάντα απόλυτα ειλικρινής και αυθεντική αυτή η ορατότητα. Και περνάει συχνά σε ένα πλαίσιο πιο ετεροκανονικό, στα πιο δημοφιλή μέσα τουλάχιστον. Νομίζω ότι θα συμβούν σημαντικότερα πράγματα και ότι θα υπάρξει μια ακόμα πιο ουσιαστική και θετικά φορτισμένη έκθεση μέσα στα επόμενα χρόνια. Και επιβάλλεται αυτές οι αφηγήσεις να ειπωθούν από queer δημιουργούς. Τώρα είμαστε ακόμα σε μια μεταβατική περίοδο που «δοκιμάζουμε» τι μπορούμε να δώσουμε στον κόσμο να «καταναλώσει» από τις ειλικρινείς αφηγήσεις μας.
-Η Θεσσαλονίκη που βρίσκεται σε αυτό το «κάδρο»;
Επειδή δεν ζω πλέον στη Θεσσαλονίκη δεν μπορώ να έχω μια καθαρή εικόνα. Από την εμπειρία μου όσο ήμουν εκεί βέβαια, πιστεύω ότι δεν ήταν ούτε απόλυτα δεκτική, αλλά ούτε και υπερβολικά στενόμυαλη σαν πόλη. Ζούσα ανοιχτά εκεί, με το συναίσθημα του φόβου να εξασθενεί χρόνο με το χρόνο, δυστυχώς χωρίς ποτέ να χάνεται εξολοκλήρου. Δεν θα σου κρύψω, βέβαια, ότι πολλές φορές όταν επιστρέφω, προβληματίζομαι συχνά για πράγματα όπως το τι θα φορέσω ή πως θα εκφραστώ. Τελικά ό,τι θέλω φοράω κι ότι πιστεύω λέω, γιατί αυτό έκανα πάντα κι αυτό προσπαθώ να έχω ως στάση ζωής, απλά μπαίνει αυτομάτως μια δεύτερη σκέψη πριν την οποιαδήποτε έκθεση, η οποία δεν θα υπήρχε αντίστοιχα στο Λονδίνο, στην τωρινή μου καθημερινότητα.
-Πέρα από την έμφυλη διάσταση του βιβλίου υπάρχει και μια ταξική. Γιατί επέλεξες να την θέσεις;
Ο Θάνος προέρχεται από μια λαϊκή οικογένεια της εργατικής τάξης, αλλά δεν είναι ιδιαίτερα κοινωνικά και ταξικά συνειδητοποιημένος. Ασχολείται με την ταξική ανισότητα και την κοινωνική αδικία μόνο όταν νιώθει ότι τον επηρεάζει προσωπικά, και σπάνια τον ενδιαφέρει ειλικρινά το κοινωνικό σύνολο. Στρέφει όλο το δράμα στον εαυτό του. Θεωρεί ότι είναι ακόμη μια στρώση της αδικίας που βιώνει, κι εστιάζει στον προσωπικό του “Γολγοθά”: είναι ομοφυλόφιλος και φτωχός, και δεν μπορεί να βρει τον έρωτα της ζωής του – άσχετα που μάλλον δεν τον ψάχνει και πολύ ειλικρινά αυτόν τον έρωτα στην τελική. Εμένα βέβαια με αφορούν ουσιαστικά αυτά τα θέματα, και διασκέδασα με την ιδέα να αποτελούν κομμάτι του βιβλίου, έστω και από την εγωιστική σκοπιά του πρωταγωνιστή.
-Το βιβλίο είναι μια αυτοέκδοση. Γιατί δεν εκδόθηκε από κάποιον εκδοτικό οίκο;
Ήξερα εκ των προτέρων ότι θα ήταν δύσκολο να πάρει κάποιος το ρίσκο να το εκδώσει, το γνώριζα από την στιγμή που ξεκίνησα να το γράφω. Αποτελεί μια queer αφήγηση από αυτές που δεν έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε συχνά στην λογοτεχνία και τα πιο mainstream μέσα. Ωστόσο πίστευα -και πιστεύω ακόμα- ότι αφορά τον κόσμο, και πως υπάρχει κοινό για αυτό το μυθιστόρημα. Και το κοινό αυτό δεν είναι απαραίτητα queer. Έτσι, το υπέβαλα ως εκδοτική πρόταση τόσο σε μικρούς όσο και σε μεγάλους εκδοτικούς οίκους.
Οι απαντήσεις που έλαβα ήταν είτε τυπικά αρνητικές, είτε μου εξηγούσαν ευγενικά ότι το εκφραστικό ύφος και η θεματολογία του κειμένου δεν εμπίπτουν στα εκδοτικά τους ενδιαφέροντα την δεδομένη χρονική στιγμή. Δεν ξέρω αν χτύπησα τις λάθος πόρτες, ή αν δεν το κυνήγησα αρκετά, πάντως όλες οι απαντήσεις ήταν αρνητικές. Ωστόσο δεν μου είπε ποτέ κανένας ξεκάθαρα ότι δεν το αναλαμβάνουν επειδή είναι ένα ανοιχτά queer μυθιστόρημα. Μόνο εικασίες μπορούμε να κάνουμε για αυτό.
Παρόλο που το περίμενα, απογοητεύτηκα όταν επιβεβαιώθηκε ο φόβος μου. Πέρασα έναν ολόκληρο χρόνο που το έκλεισα στο συρτάρι και είπα, «ξέχνα το, τί να κάνουμε. Ίσως αργότερα, σε κάποια άλλη χρονική στιγμή, το ξαναπροσπαθήσεις. Όταν οι συνθήκες θα είναι πιο ευνοϊκές». Έχασα κάπως και την πίστη μου στο κείμενο, ενώ είχα ξεκινήσει νιώθοντας αρκετή αυτοπεποίθηση για το τελικό προϊόν. Μετά βέβαια κάπως μου γύρισε το μυαλό, και το πήρα προσωπικά. Είπα “θα βρω τρόπο να το εκδώσω, κι ας το διαβάσουν και πέντε άνθρωποι”. Με έτρωγε κάτι μέσα μου να το μοιραστώ άμεσα με τον κόσμο.
Έπειτα λοιπόν από πολλή προσωπική δουλειά αρκετών μηνών, είναι πλέον διαθέσιμο σε έντυπη μορφή με δυνατότητα αποστολής παγκοσμίως, καθώς και σε ψηφιακή μορφή ebook σε μια ιδιαίτερα προσιτή τιμή. Επίσης, πρόσφατα ξεκίνησε να ανεβαίνει ως audiobook σε μορφή podcast, σε όλες τις δημοφιλείς πλατφόρμες streaming. Έτσι, κάθε Κυριακή πρωί, μπορεί να ακούσει κάποιος δωρεάν ένα καινούριο κεφάλαιο της ηχητικής έκδοσης του βιβλίου.
Εδώ μπορείτε να προμηθευτείτε το βιβλίο Homo Thessalonikus του Κυριάκου Βλάχου.
Ακολουθήστε επίσης την σελίδα του βιβλίου στο instagram: @homo_thessalonikus.
