Η Τζανφράνκα Στορνέλλι και η Ίμα Μπαρμπαρόσα συμμετείχαν στην εκλογική καμπάνια του Potere al Popolo, του συνδυασμού της ριζοσπαστικής Αριστεράς που εμφανίστηκε στις πρόσφατες ιταλικές εκλογές, και γράφουν στο alterthess για το εκλογικό αποτέλεσμα και την επόμενη μέρα.
Μπορούμε να το πούμε χωρίς το φόβο ότι υπερβάλλουμε: το αποτέλεσμα των πρόσφατων εκλογών στην Ιταλία ήταν μια πραγματική ήττα. Η αποτυχία μιας Αριστεράς με μακρά και λαμπρή ιστορία στην Ιταλία, αρχής γενομένης από το PCI. Αλλά και η αποτυχία πολλών κομμουνιστικών και σοσιαλιστικών σχηματισμών. Πρόκειται για μια Αριστερά που ανιχνεύεται, πλέον, δύσκολα: τόσο στην ελάχιστη εκδοχή της, στη βάση δηλαδή του Δημοκρατικού Κόμματος, του Ματέο Ρέντσι – όσο όμως και στην περίπτωση των δύο μικρών οργανώσεων που συγκροτήθηκαν πρόσφατα: αφενός της οργάνωσης Liberi e Uguali (LeU, Ελεύθεροι και Ίσοι) που δημιούργησαν στελέχη της Ιταλικής Αριστεράς (άλλοτε του Νίκι Βέντολα), μαζί με αποχωρήσαντες από το Δημοκρατικό Κόμμα, αφετέρου του σχηματισμού Potere al Popolo (PaP, Εξουσία στο Λαό), που συγκρότησαν κινήματα και η Κομμουνιστική Επανίδρυση.
Στις δύο πρώτες περιπτώσεις (Pd και LeU), στην πραγματικότητα έχουμε να κάνουμε με μια πολιτική τάξη – πολιτικές και θεσμικές προσωπικότητες που, τα τελευταία χρόνια, αναζήτησαν ποικίλες συνεργασίες, χωρίς να διαθέτουν ωστόσο ένα σχέδιο εναλλακτικό προς τον νεοφιλελεύθερο καπιταλισμό που κυριαρχεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Το ιταλικό πολιτικό σκηνικό είναι απογοητευτικό: ο Βορράς «καταλήφθηκε» από τη συμμαχία της δεξιάς, με την επικράτηση μιας δύναμης ρατσιστικής και ξενόφοβης, της Λίγκας του Βορρά, που πήγε εξαιρετικά, φτάνοντας στο 17,37% . Συνδαιτυμόνας της Μαρίν Λεπέν σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η Λίγκα συμμαχεί στην Ιταλία με το νεοφασιστικό CasaPound (που ωστόσο πήγε άσχημα, μένοντας στο 0.38), τον Μπερλουσκόνι (14%) και τους Αδελφούς της Ιταλίας (4,35%), ενώ πρόσφατα ο πρόεδρός της επισκέφθηκε τον Ούγγρο ομόλογό του. Όσο για τον ιταλικό Νότο, αυτός παραδόθηκε πλήρως σε έναν σχηματισμό που στο Ευρωκοινοβούλιο συμμαχεί με τον Φάρατζ: το Κίνημα των 5 Αστέρων (M5S, 32,66%). Πρόκειται για κόμμα που αυτοπροσδιορίζεται πέρα από τη δεξιά και την αριστερά (“né di destra né di sinistra”), είναι λαϊκιστικό, εμφανίζεται απολύτως δεκτικό στα διάχυτα ξενοφοβικά αισθήματα, επικρίνει τις ΜΚΟ γιατί διασώζουν μετανάστες στη Μεσόγειο και ανησυχεί για την «ασφάλεια» των ιταλικών εδαφών μπροστά στην «εισβολή» των «ξένων».
Πώς οι σχηματισμοί αυτοί (που, παρεμπιπτόντως, λαμβάνουν ευρωπαϊκή χρηματοδότηση), θα μπορέσουν να εφαρμόσουν ένα πρόγραμμα που, ουσιαστικά, συνιστά μετατόπιση προς τα δεξιά των ευρωπαϊκών πολιτικών και κλείσιμο των συνόρων; Αυτό θα το δούμε σύντομα. Κι αυτό διότι σε αυτούς τους σχηματισμούς πέφτει τώρα η ευθύνη να σχηματίσουν κυβέρνηση – αλλιώς τα νούμερα δεν βγαίνουν. Λίγο νωρίτερα, ο «αόρατος» αρχηγός του Κινήματος των 5 Αστέρων, ο Μπέπε Γκρίλο, ξεκαθάριζε ότι το κίνημα είναι ένα «είδος υπό εξέλιξη» που, συνεπώς, θα προσαρμοστεί στη δεξιά και την αριστερά• στο μεταξύ, αυτή η τελευταία, με τον Ρέντσι έτοιμο να παραιτηθεί (άγνωστο πότε), έδειχνε έτοιμη να κλείσει την πόρτα στo M5S.
Οι προβλέψεις είναι ακόμα δύσκολες. Είτε στη μια είτε στην άλλη περίπτωση, πάντως, είμαστε περίεργες πόση ξενοφοβία και «αυτονομία» έναντι των ευρωπαϊκές παρεμβάσεων χωρούν σε μια χώρα υπερχρεωμένη, όπως η Ιταλία, τη στιγμή που ο αριθμός όσων ζουν κάτω από το κατώφλι της φτώχειας αυξάνεται: το 2016, το ποσοστό των Ιταλών που αντιμετώπιζαν τον κίνδυνο της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού έφτανε το 30%.
Είκοσι χρόνια μπερλουσκονισμού είχαν ως αποτέλεσμα μια απίστευτη ένδεια του πολιτικού λόγου. Πολλοί νέοι, λοιπόν, έδωσαν την ψήφος τους στο Κίνημα των 5 Αστέρων, έχοντας μεγαλώσει με τις ιαχές «θα δώσω δουλειά σε όλους», «έξω οι μετανάστες», «χρήση όπλων για προσωπική προστασία».
Στα συμφραζόμενα αυτά είναι που αξίζει τον κόπο να δούμε από πιο κοντά τους δύο σχηματισμούς της Αριστεράς, αναζητώντας μια οπτική που μας επιτρέπει να πούμε (και να κάνουμε) πράγματα όντως διαφορετικά.
Πώς γεννήθηκαν, καταρχάς, αυτοί οι σχηματισμοί;
Στις 18 Ιουνίου, στο θέατρο Brancaccio της Ρώμης, έλαβε χώρα η συνέλευση της πρωτοβουλίας «Λαϊκή Συμμαχία για τη Δημοκρατία και την Ισότητα» – ενός σχεδίου για την ενοποίηση των αποχωρησάντων του Δημοκρατικού Κόμματος, του SEL (σ.σ.: του σχηματισμού Sinistra Ecologia Libertà [Αριστερά – Οικολογία – Ελευθερία], του Βέντολα), και της αριστεράς στ’ αριστερότερα, συμπεριλαμβανομένης της Επανίδρυσης και των κινημάτων. Με τους όρους που αυτοπροσδιοριζόταν η πρωτοβουλία, επρόκειτο για «μια Αριστερά καθαρά αντίθετη στις νεοφιλελεύθερες πολιτικές και την κυριαρχία της οικονομίας πάνω στην αξιοπρέπεια και τα δικαιώματα των ανθρώπων». Παρόντες στην πρώτη γραμμή, ωστόσο, ήταν ο Μάσιμο ντ’ Αλέμα, ο Πιερ Λουίτζι Μπερσάνι, ο Πίπο Τσιβάτι, ο Νίκολα Φρατοιάνι (αλλά πού βρισκόταν το καινούριο;), έστω κι αν της πρωτοβουλίας ηγούνταν δυο «ουδέτερες» προσωπικότητες: η δικηγόρος Άννα Φαλκόνε και ο ιστορικός τέχνης Τομάσο Μοντανάρι.
Η εκκίνηση της πρωτοβουλίας «εκατό πλατείες» είχε στόχο να εμπλέξει την κοινωνία των πολιτών σε συνελεύσεις σε όλη τη χώρα: από αυτές θα γεννιούνταν προτάσεις πολιτικής κινητοποίησης, βάσει των τοπικών αναγκών και των προγραμματικών προτεραιοτήτων. Οι συνελεύσεις ξεκίνησαν, απλοί άνθρωποι επιχείρησαν να συμμετάσχουν και να συνεργαστούν στη συγγραφή ενός προγράμματος. Μόλις όμως ξεκίνησε η διαδικασία, με τις εκλογές να πλησιάζουν, και ενόψει της συνέλευσης της 18ης Νοεμβρίου, το σχέδιο και η συνέλευση ακυρώθηκαν. Ο κόσμος που πήρε μέρος αντιμετώπιζε στο εξής μια σειρά από κατηγορίες και δυσαρέσκειες. Στην πραγματικότητα, ήταν απλώς δύσκολο να συνδυαστεί ένα «ανανεωμένο», κατ’ ουσίαν όμως παλιό, πολιτικό προσωπικό, με τα κινήματα: ακόμα και για την Επανίδρυση, προς την οποία απευθύνθηκε μια ευγενική πρόσκληση, η κατάσταση ήταν άβολη, ενώ άλλες διαπραγματεύσεις, όχι ακριβώς στο φως του ήλιου, είχαν υπονομεύσει το σχέδιο. Κάπως έτσι, λοιπόν γεννήθηκαν από τη μια οι Liberi e Uguali, με επικεφαλής του ψηφοδελτίου τον Γκράσο, πρώην Πρόεδρο της Γερουσίας, και μαζί τις πολιτικές προσωπικότητες που ήταν εξαρχής παρούσες – και, από την άλλη, η Potere al Popolo.
Πώς προέκυψε όμως αυτή η τελευταία;
Μέσα σε τρεις μέρες, οι συντρόφισσες και οι σύντροφοι από τον κατειλημμένο χώρο του πρώην Δικαστικού Ψυχιατρείου, το Je so’ pazz, που λειτουργεί σήμερα ως πολιτιστικό κέντρο παροχής υπηρεσιών στους δημότες, διοργάνωσαν μια «αντι-συνέλευση» για τις 18 Νοεμβρίου σε άλλο θέατρο της Ρώμης, με επικεφαλής την Βιόλα Καρόφαλο, και δηλώνοντας ότι «αποδέχονται την πρόκληση». Κάπως έτσι, ακριβώς και για να μη χαθεί ό,τι καλό και αριστερό δημιουργήθηκε με τις «εκατό πλατείες», γεννήθηκε το Potere al Popolo, με τη συμμετοχή καταλήψεων, της Εurostop και της Κομμουνιστικής Επανίδρυσης – κυρίως, όμως, όσων δεν θέλησαν να παραιτηθούν από την ιδέα να ξαναπάρουν στα χέρια τους την πολιτική της αριστεράς. Πρόκειται για πρόσωπα άγνωστα, όπως αυτό της Βιόλα, ηγέτιδας που δεν ήταν υποψήφια, αλλά και πολλούς άλλους/ες, που προέρχονται από εμπειρίες ακτιβισμού και εθελοντισμού: ένας μικρός και θαρραλέος σχηματισμός της εναλλακτικής αριστεράς που, μέσα σε ελάχιστες μέρες (στο διάστημα που προβλεπόταν για την παρουσίαση των ψηφοδελτίων), συγκέντρωσε πάνω από 50.000 υπογραφές, διάλεξε τις υποψήφιες και τους υποψήφιους σε συνελεύσεις και εντέλει παρουσίασε το ψηφοδέλτιό του μέσα σε πλήρες μιντιακό σκοτάδι – αφού, τουλάχιστον στην αρχή, κανείς δεν τον πήρε στα σοβαρά. Ένας συνδυασμός που ονομάστηκε ‘Potere al popolo!’, Εξουσία στο Λαό, για να σηματοδοτήσει ένα σχέδιο «λαϊκό», όχι λαϊκιστικό, στο οποίο η λέξη «εξουσία» σημαίνει «δυνατότητα» και η λέξη «λαός» απευθύνεται στο λαό των αόρατων – σε εκείνες και εκείνους που η λεγόμενη «ανάπτυξη» θέλει να αφήσει στο περιθώριο.
Το εκλογικό αποτέλεσμα είναι, ασφαλώς, πολύ χαμηλό: με 1,13%, το Potere al Popolo δεν μπαίνει στη Βουλή λόγω του «φράγματος» που επιβάλλει ο εκλογικός νόμος. Aπό την άλλη, οι Liberi e Uguali παίρνουν ένα 3,38% και η υπόλοιπη αριστερά, όπως προαναφέραμε, δεν τα καταφέρνει πολύ καλά. Όμως το σχέδιο αυτού του μικρού νέου σχηματισμού, που δεν πατά σε μια τυπική δήθεν ενότητα της αριστεράς, αλλά στην επίγνωση των κοινωνικών συγκρούσεων, στην αλληλοβοήθεια, τον περιβαλλοντισμό και ασφαλώς στον φεμινισμό, ήρθε για να μείνει. Πρόκειται για ένα σχέδιο ενάντια στον σύγχρονο καπιταλισμό που εισβάλλει και αποικιοποιεί τις ζωές ανδρών και γυναικών – μια πρωτοβουλία που γεννήθηκε με αφορμή τις εκλογές, με την ελπίδα όμως να υπερβεί την αφορμή αυτή.
Το σχέδιο αυτό είναι μόλις στα πρώτα του βήματα. Κι ενώ στα δεξιά αναζητούνται απίθανες συμμαχίες κομμάτων για να σχηματιστεί κυβέρνηση, προχτές 18 Μαρτίου, η συνέλευση του Potere al Popolo στη Ρώμη έδειξε μια σημαντική δυναμική. Στη συνέλευση παρενέβησαν περίπου 1500 άνθρωποι απ’ όλη την Ιταλία, σε ένα κατάμεστο θέατρο. Να μιλήσουν όμως για τι; Όχι απλά για να «γιορτάσουν» (παρά το αποτέλεσμα), αλλά να μιλήσουν για τις δυσκολίες και για τη θέληση να συνεχίσουν, στο ίδιο μονοπάτι της δικτύωσης και του εκδημοκρατισμού, στηρίζοντας τις αδύναμες τάξεις (ακόμα και μέσω της αλληλοβοήθειας), τον αγώνα για το φεμινισμό, τους μετανάστες – απέναντι σε κάθε κατάχρηση εξουσίας και πολιτική λιτότητας («να δουλεύουμε λιγότερο, να δουλεύουμε όλοι», έγραφε ένα πανό), στην Ιταλία αλλά όχι μόνο. Καθώς μιλά, η εκπρόσωπος του Potere al Popolo, η Βιόλα Καρόφαλο, είναι συγκινημένη: παραπέμποντας στον Αριγκόνι, όπως κι εκείνη και ο PAP κατά τη διάρκεια της καμπάνιας, «παραμένουμε άνθρωποι».
Imma Barbarossa και Gianfranca Stornelli
Μετάφραση: Δημοσθένης Παπαδάτος