Δεν ήταν μόνο οι χιλιάδες άντρες αγωνιστές της Αριστεράς που τους συνέλαβε η χούντα των συνταγματαρχών για τα δημοκρατικά τους φρονήματα την περίοδο της δικτατορίας 1967-1974, κλείνοντάς τους στα μπουντρούμια των φυλακών και τα ξερονήσια της εξορίας. Εκατοντάδες ήταν και οι γυναίκες πολιτικές κρατούμενες που είχαν την ίδια ή και χειρότερη μεταχείριση από το καθεστώς του “Ελλάς Ελλήνων Χριστιανών”. Γυναίκες που φυλακίστηκαν, εξορίστηκαν ή υποβλήθηκαν σε μεσαιωνικά βασανιστήρια για τα πιστεύω τους.
 |
| Οι φυλακές της Γυάρου όπως είναι σήμερα |
Ανάμεσα στους 6.118 πολιτικούς κρατούμενους που μεταφέρθηκαν στη Γυάρο με αρματαγωγά πλοία στις 28 Απριλίου 1967, μια εβδομάδα μετά την εκδήλωση του πραξικοπήματος, ήταν μεγάλος αριθμός γυναικών και ανάμεσά τους και η αείμνηστη μάνα μου Μεταξία Κουζινοπούλου που την οδήγησαν εκεί αν και αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα υγείας. Ένα αφιλόξενο νησί, πραγματικά κρανίου τόπο που το αποκαλούσαν δικαιολογημένα άλλοι “νησί του διαβόλου” και άλλοι “Νταχάου της Μεσογείου”. Από τους πολιτικούς κρατούμενους της χούντας, οι 1.000 έμεναν στο κτίριο των φυλακών της Γυάρου, που είχαν χτιστεί το 1947, κατά τον Εμφύλιο Πόλεμο και οι υπόλοιποι σε σκηνές.
Είναι συγκλονιστική η περιγραφή στα 1995 της Λαρισαίας αγωνίστριας Σούλας Καρανίκα, διπλωματούχας αδελφής νοσοκόμας του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού, που έζησε τη φρίκη της εξορίας στη Γυάρο:
“Τι ήταν η Γιούρα; Κάτω από ποιες συνθήκες ζήσαμε; Δεν μπορεί να το συλλάβει ο νους του ανθρώπου. Αντέξαμε μόνο γιατί είχαμε το δίκιο με το μέρος μας. Όσοι ζήσαμε εκεί, καταφέραμε να τα βγάλουμε πέρα, περιορίζοντας όσο το δυνατόν τις συνέπειες. Όσο κι αν υποφέραμε, κι αν κατέστρεψαν την υγεία μας. […]
Η μεταχείριση των γυναικών ήταν πιο σκληρή σε σχέση με τους άντρες. Σημεία των καιρών. 280 γυναίκες στοιβαγμένες η μία πάνω στην άλλη, σε ένα στενό χώρο. Και μέσα σε ποντίκια, ποντίκαρους, σκορπιούς, σκουλήκια. Άλλωστε μόνο αυτά είχε το ξερονήσι. Και λίγα αγριοκούνελα που τα ημερέψαμε.
 |
| Οι φυλακές της Γυάρου όπως είναι σήμερα |
Αναπνέαμε σε μία αυλή σε τόσα τετραγωνικά, όσα περίπου μια γκαρσονιέρα. Μα και εδώ οι γυναίκες ήταν “σπαθιά ξεγυμνωμένα” απέναντι στους Λαδάδες και στους Παττακούς. Που ερχόταν να αποσπάσουν “μετάνοιες”. Και στο ειδικό Τμήμα Ασφαλείας, που έμεινε στη Γυάρο. Και στις διάφορες δήθεν επιτροπές που κατά καιρούς έφταναν. Οι συγκρατούμενοί μας πολλές φορές μας λέγανε: “Μας φορέσατε τα φουστάνια σας”. Τέτοιες ήταν οι μάχες που έδιναν οι γυναίκες”.
 |
| Μία από τις δεσμώτριες της χούντας ήταν η Σερραία Μεταξία Κουζινοπούλου, εξόριστη σε Γυάρο και Λέρο |
Εκτός της Γυάρου, τόπος εξορίας είχε δημιουργηθεί από το δικτατορικό καθεστώς των συνταγματαρχών στο Λακκί και το Παρθένι της Λέρου, σε δύο κτίρια για τους εξορίστους, όπου από τον Ιούλιο του 1967 και μέχρι το 1971 “φιλοξενήθηκαν” περίπου 4.000 άτομα κι ανάμεσά τους ο μεγάλος μας ποιητής Γιάννης Ρίτσος και το σύμβολο της Εθνικής Αντίστασης Μανόλης Γλέζος. Ενώ πολλά ακόμη σημεία της χώρας και στη Βόρεια Ελλάδα η Σαμοθράκη υπήρξαν τόποι εξορίας των αντιπάλων της δικτατορίας. Οι δεσμώτες της χούντας πολιτικοί κρατούμενοι, ζούσαν σε συνθήκες πειθαρχημένης διαβίωσης, που δεν διέφεραν ουσιαστικά από τη διαβίωση των φυλακισμένων, μολονότι κανείς τους δεν είχε καμιά καταδικαστική απόφαση δικαστηρίου εις βάρος του.
 |
| Φυλακές Αλικαρνασσού |
Το φοβερό κολαστήριο της Αλικαρνασσού
Τον Αύγουστο του 1968 περίπου διακόσιες πολιτικές εξόριστες αγωνίστριες του αντιδικτατορικού αγώνα, μεταφέρθηκαν από το στρατόπεδο της Γυάρου στις φυλακές Αλικαρνασσού Κρήτης. Οι περισσότερες ήταν μέλη και στελέχη του αριστερού κόμματος της ΕΔΑ και της Νεολαίας Λαμπράκη, ενώ ανάμεσά τους βρίσκονταν και γνωστά γυναικεία στελέχη του ΚΚΕ όπως, η Αύρα Παρτσαλίδου, η βουλευτίνα Θεσσαλονίκης μετά τη μεταπολίτευση Μίνα Γιάννου, η Λούλα Λογαρά, η Ρούλα Κουκούλου, οι Θέτις και Μαργαρίτα Κωτσάκη, η Χρυσούλα Γκόγκογλου και άλλες
Οι συνθήκες κράτησης και διαβίωσης των γυναικών πολιτικών κρατουμένων στις φυλακές Αλικαρνασσού ήταν πανάθλιες και είχαν ως στόχο να τις εξοντώσουν ψυχικά και σωματικά, να σπάσουν το ηθικό τους, να τις εξαναγκάσουν να υπογράψουν “δήλωση μετάνοιας” προς το ανελεύθερο καθεστώς.
Είναι χαρακτηριστικά τα όσα καταγγέλονταν από τις φυλακισμένες αυτές προς τη διεθνή κοινή γνώμη, σε επιστολή τους που έφυγε κρυφά από τις φυλακές Αλικαρνασσού στα τέλη Οκτωβρίου 1968 και μεταδόθηκε από τα διεθνή μέσα ενημέρωσης:
 |
| Έκκληση των οικογενειών πολιτικών κρατουμένων |
Με χιτλερικό κανονισμό
“Από τις φυλακές Αλικαρνασσού της Κρήτης οι πολιτικές κρατούμενες απευθυνόμαστε στους δημοκράτες, στις γυναίκες όλου του κόσμου για να καταγγείλουμε τις απάνθρωπες συνθήκες της ζωής μας και τα καινούργια μέτρα εξόντωσης που πήρε σε βάρος μας η κυβέρνηση της χούντας.
Κάτω από την παγκόσμια κατακραυγή για κατάργηση του κολαστηρίου της Γυάρου η δικτατορία έβαλε μπρος το σχέδιό της να εξαπατήσει την κοινή γνώμη δείχνοντας σαν δήθεν ευεργετικό μέτρο τη μεταφορά των 168 γυναικών από το ξερόβραχο της Γιούρας σε κατοικημένο χώρο στην Κρήτη.
Ακούστε όμως ποια είναι η φοβερή αλήθεια. Εδώ δεν είμαστε πια εξόριστες. Από την πρώτη ώρα μας έκλεισαν στις φυλακές μέσα στα σίδερα και τους τοίχους. Ξαφνικά, χωρίς δίκη, μας έκαναν κατάδικες. Καινούργιος, χειρότερος, χιτλερικός κανονισμός, με πλήθος «απαγορεύεται», εφαρμόζεται με την πιο μεγάλη σκληρότητα. Το μοναδικό ευεργέτημα του καλοκαιριού, ο περίπατος και το θαλασσινό μπάνιο έξω από τις φυλακές, απαγορεύτηκε. Ακόμα και στην εσωτερική αυλή, την περιφραγμένη με θεόρατο τοίχο, την κλειδώνουν 8-10 ώρες το 24ωρο. Ούτε την ταράτσα της φυλακής δεν μας άνοιξαν. Εδώ είμαστε χειρότερα κι απ’ τη Γιούρα. Μας στερούν και τον ήλιο και τον αέρα ακόμα. Βλέπουμε τον κατοικημένο χώρο και τη θάλασσα μόνο από τα παράθυρα των κελιών μας, καρφωμένες δεσμώτριες του φασισμού”.
 |
| Κατάλογος με τα ονόματα των γυναικών πολιτικών κρατουμένων στις φυλακές Αλικαρνασσού. Δημοσιεύθηκε στις 31-1-1970 στην “Ελεύθερη Πατρίδα” που εκδίδονταν στην Ρώμη |
Οι πολιτικές κρατούμενες της δικτατορίας στις φυλακές Αλικαρνασσού παρέθεταν στο τέλος της ανοικτής επιστολής τους και σειρά στοιχείων, από τον γιατρό της φυλακής, για να δείξουν ότι η ζωή τους βρίσκονταν σε κίνδυνο: Καρδιακές και κυκλοφορικές παθήσεις 29, Παθήσεις στομάχου 51, Παθήσεις πνευμόνων 33, Οστεοπάθειες κλπ. 90, Γυναικολογικές παθήσεις 24, Ανάπηρες 8.
Μια έκθεση του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού που δημοσιεύθηκε στα τέλη Μαρτίου 1969 στα ξένα μέσα ενημέρωσης, αναφέρονταν στις γυναίκες που κρατούνταν στις φυλακές Αλικαρνασσού. “Πρόκειται -έλεγε η έκθεση- για 135 γυναίκες εγκάθειρκτες σε μια παλιά φυλακή για κοινούς εγκληματίες. Τριάντα τρεις από αυτές έχουν συζύγους που επίσης είναι φυλακισμένοι ή εξόριστοι”. Η ίδια έκθεση διαπίθστωνε ότι ο συνωστισμός στα στρατόπεδα της Λέρου όπου βρίσκονταν εκελίνο το διάστημα 1.200 κρατολύμενοι, “ήταν επικίνδυνος τόσο για τη φυσική όσο και για την πνευματική τους υγεία”.
Πιέσεις για “δηλώσεις μετάνοιας”
 |
| Χρυσούλα Γκόγκογλου |
Τις πολιτικές κρατούμενες στις φυλακές Αλικαρνασσού επισκέπτονταν συχνά-πυκνά διάφορες αστυνομικές και δικαστικές “επιτροπές”, πιέζοντάς τες να υπογράψουν τις επαίσχυντες “δηλώσεις μετανοίας” προκειμένου να αφεθούν ελεύθερες για να επιστρέψουν στα σπίτια και τις οικογένειές τους. Εισπράττοντας φυσικά ένα μεγάλο “όχι” από τις αγωνίστριες του αντιδικτατορικού αγώνα.
Είναι χαρακτηριστική η στάση της καταγόμενης από το Ροδολίβος Σερρών, Χρυσούλας Γκόγκογλου (1923-2009), στελέχους του ΚΚΕ, που είχε συλληφθεί τον Ιανουάριο του 1968 στην Αθήνα για τη δράση της κατά της χούντας. Όταν ρωτήθηκε για τη στάση της απέναντι στο καθεστώς, ανέφερε: “Είμαι μέλος και στέλεχος του ΚΚΕ και ξέρω ποιο είναι το χρέος μου απέναντι στο Λαό και στην πατρίδα μου και ιδιαίτερα σήμερα κάτω από τις συνθήκες της στρατιωτικής δικτατορίας”. Ενώ σε ερώτηση τι θα κάνει όταν βγει έξω, δεν δίστασε να απαντήσει αμέσως: “Το χρέος μου σαν πατριώτισσα και σαν κομμουνίστρια”.
 |
| Δίκη μελών του ΠΑΜ στο έκτακτο Στρατοδικείο Θεσσαλονίκης. Τρεις από τους κατηγορούμενους ήταν γυναίκες |
Γυναίκες στα βασανιστήρια
Δεν ήταν όμως μόνο οι φυλακές και τα ξερονήσια όπου κρατούνταν οι γυναίκες από τους παρανοϊκούς δικτάτορες, καθώς δεκάδες γυναίκες υπέφεραν τα πάνδεινα και υποβλήθηκαν σε μεσαιωνικά βασανιστήρια στα μπουντρούμια της Ασφάλειας, της ΕΣΑ και της ΚΥΠ για την αντιδικτατορική τους δράση.
Η φιλόλογος καθηγήτρια Ασπασία Καρρά, δημοτική σύμβουλος στο Δήμο Θεσσαλονίκης, είχε συλληφθεί τον Αύγουστο του 1968 με τις κατηγορίες ότι ήταν μέλος του Πατριωτικού Αντιδικτατορικού Μετώπου (ΠΑΜ) Θεσσαλονίκης αλλά και για τη διοχέτευση μυστικά πληροφοριών για τα δεινά του ελληνικού λαού από τη χούντα. Ειδήσεις που στη συνέχεια μεταδίδονταν από τους ευρωπαϊκούς ραδιοφωνικούς σταθμούς του BBC, της Deutsche Welle, του Παρισιού κ.α.
Είναι συγκλονιστική η περιγραφή για τα μαρτύρια που πέρασε και τα ηλεκτροσόκ στα οποία υποβλήθηκε όταν μετά τη σύλληψή της οδηγήθηκε στο Γ΄ Σώμα Στρατού:
 |
| Ασπασία Καρρά |
“Τις πρώτες μέρες κρατήθηκα στην πτέρυγα Λοκατζήδων. Το «μενού» περιλάμβανε κτυπήματα, μπουνιές στο πρόσωπο, κλωτσιές, τράβηγμα μαλλιών, βρισιές, απειλές, αϋπνία και ασιτία. Δεν έτρωγα, δεν κοιμόμουν. Τι ζητούσαν από μένα; Να πω ότι ενημέρωνα τους σταθμούς του εξωτερικού: … Δεν τους απαντούσα. Και αυτοί έχασαν την υπομονή τους, με πήραν μια μέρα και με κατέβασαν στο «μπαρ».
Ξαφνικά, κάποιος με κουκούλωσε. Με σήκωσαν και με σύρανε με την κουβέρτα στο κεφάλι, καθώς έχω και το πρόβλημα , και βρέθηκα μέσα, κοντά στην πόρτα ενός γραφείου, μπροστά σε μια φάτσα που ήταν ίδιος ο Άιχμαν. Ένα πρόσωπο σκληρό και μάτια γυάλινα. Μου λέει, «Κάτσε είμαι γιατρός.». Κάθομαι. Εξετάζει την καρδιά μου, εξετάζει και τα μέλη, το σώμα μου, τα χέρια μου και τα πόδια μου. Σημαδεύει τα γερά μέρη του σώματός μου, γιατί δεν είναι όλα γερά, λόγω της πολιομυελίτιδας. Και ξαφνικά πάλι, εκεί που καθόμουνα, η κουβέρτα στο κεφάλι.
Κάπου με πήγαν. Με ξάπλωσαν σε ένα κρεβάτι, όχι σε στρώμα, αλλά πάνω σε σούστα, ένα σομιέ (έτσι νόμιζα), και η κουβέρτα πάνω στο κεφάλι. Δέσανε τα δυο μου πόδια μαζί από τη μια πλευρά, όπως του Εσταυρωμένου. Μου ζήτησαν πάλι να τους αποκαλύψω πώς έστελνα στο εξωτερικό τα σημειώματα και πώς ενημέρωνα. Δεν απάντησα. Τότε, τράβηξαν και το φόρεμά μου ψηλά και κάποιος έδωσε εντολή να λειτουργήσουν τα μοτέρ.
Αρχίσανε να ακουμπάνε ηλεκτροφόρα σύρματα στο δεξί μου χέρι που ήταν γερό, στο αριστερό μου χέρι και στον αφαλό. Τα μοτέρ δούλευαν και μια φωνή έλεγε: «Δεξί χέρι, αριστερό πόδι, αφαλός! Δεξί χέρι, αριστερό πόδι, για να μείνεις για πάντα στο κρεβάτι. Στον αφαλό, για να μη κάνεις παιδιά κομμουνιστάκια!». Ένα χέρι μπήχτηκε στα μαλλιά μου και κρατούσε γερά το κεφάλι μου κάτω, διότι το σώμα πάλλονταν, τινάζονταν, εγώ ούρλιαζα, ο πόνος μεγάλος, μα εκείνοι συνέχιζαν και απαιτούσαν να τους πω αυτό που ήθελαν.
Κάποτε κουράστηκαν και σταμάτησαν. Ζητούσαν πάλι να τους απαντήσω, γιατί, απειλούσαν , υπήρχαν και χειρότερα. Και επειδή πάλι δεν τους απάντησα, η φωνή έδωσε εντολή: «Τα μοτέρ να λειτουργήσουν δυνατότερα!» Και τότε άρχισαν πάλι τα ίδια, να ακουμπούν δηλαδή τα σύρματα στα μέλη του σώματός μου. Και όταν πάλι δεν τους έδωσα τις απαντήσεις που ήθελαν, με ξεδέσανε, με την κουβέρτα μονίμως ριγμένη στο κεφάλι, με σπρώξανε κάτω από το κρεβάτι και αρχίσανε, έτσι όπως ήταν και το φόρεμά μου ψηλά, να με μαστιγώνουν. Και όταν και πάλι κουράστηκαν, τράβηξαν το φουστάνι χαμηλά και άρχισαν τις κλωτσιές. Αυτό το φουστάνι, επειδή ήταν το έδαφος βρόμικο, είχε τα αποτυπώματα από τις σόλες των παπουτσιών τους”.
Φάλαγγα και βάρβαρο ξύλο
Την δική της περίπτωση και τα βασανιστήρια στα οποία υποβλήθηκε, αφηγήθηκε η φοιτήτρια τότε της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Κατερίνα Παπαγκίκα:
“Ήμουν φοιτήτρια στο 5ο έτος. Έχοντας ήδη οργανωθεί στην ΚΝΕ είχα την ευθύνη της οργάνωσης στην ιατρική Σχολή αλλά κι ένα κομμάτι του παράνομου μηχανισμού.
Εμένα με συνέλαβαν το Φλεβάρη του 1974. Μπούκαραν στο σπίτι μου με τέσσερα πιστόλια, έπιασαν εμένα και το αδερφάκι μου τζάμπα και άδικα. Όλο το διάστημα που έμεινα στην ασφάλεια αντιμετώπισα άγρια βασανιστήρια. Όλες οι κοπέλες περάσαμε φάλαγγα και βάρβαρο ξύλο. Η έμφυλη διάκριση εντοπιζόταν στον τρόπο που μας απευθύνονταν οι βασανιστές. Γι’ αυτούς, ήμασταν όλες «πουτάνες». Το ζήτημα ήταν να αντέξεις. Υπήρχαν βασανιστήρια ανυπόφορα. Το ανθρώπινο σώμα και η έννοια του πόνου μπορούν να σε ξεπεράσουν. Ο στόχος ήταν να αντέξεις και να μη δώσεις άλλους ανθρώπους”.
Μία άλλη φοιτήτρια που πέρασε την κόλαση των βασανιστηρίων, ήταν η Αγγελική Κουτσουμπού, κόρη αντάρτη του ΕΛΑΣ, που εξιστόρησε τη δική της μεταχείριση από τα όργανα της χούντας:.
“Σαν οικογένεια είχαμε το βίωμα της εξορίας και των διώξεων. Όταν έγινε το πραξικόπημα ήμουν 19 χρονών. Σπούδαζα στη Φυσικομαθηματική Σχολή. Ήδη πριν τη δικτατορία είχα οργανωθεί στη Νεολαία Λαμπράκη. Όταν μου έκαναν φάλαγγα ούρλιαζα. Ανυπόφορος πόνος. Σου βάζουν τα πόδια σε μια καρέκλα, στα γυμνώνουν και σου χτυπάνε τις πατούσες μ’ ένα όργανο. Μετά με διέταζαν να βάλω τα πόδια στα παπούτσια για να μην αφήσουν σημάδια. Είχαν πρηστεί, όμως, ήδη και δε χωρούσαν. Θυμάμαι κι άλλες στιγμές με άναρχο ξύλο, που σε πετάει ο ένας στον άλλον και σε χτυπούν. Η φάλαγγα, όμως, ήταν βασανιστήριο. Το κάνουν για να σπάσεις”.
“Είμαι γυναίκα και κρατάω”
Θα κλείσουμε με την μαρτυρία μιας ακόμη γυναίκας, κρατούμενης στη Χούντα, που μίλησε στο ντοκιμαντέρ της Αλίντας Δημητρίου «Κορίτσια της Βροχής – Οι γυναίκες που βασανίστηκαν από τη Χούντα»:
“Φώναζα μέσα στην απομόνωση (στους συγκρατούμενους των άλλων κελιών):
– Καλά, εγώ γυναίκα είμαι και κρατάω και εσείς θα σπάσετε;
Όμως δεν το φώναζα για να μη σπάσουν οι άλλοι. Το έλεγα για να κρατήσω και να μη σπάσω εγώ”.
Πηγή: farosthermaikou
