Η δεύτερη μεγάλου μήκους ταινία του 39χρονου Φερίτ Καραχάν αφορά ένα οικοτροφείο στα βάθη της Ανατολίας. Βραβείο FIPRESCI στο “Πανόραμα” του Βερολίνου για την απεικόνιση της σύγχρονης Τουρκίας μέσα από μία πολύ σύνθετη ματιά. Ο ανθρωπισμός – ρεαλισμός των αδελφών Νταρντέν, το κλειστοφοβικό θρίλερ του Φαραντί, τα πλάνα του Τσεϊλάν και το χιούμορ του Πούιου (συμπαραγωγή με τη Ρουμανία) έρχονται να δέσουν αρμονικά σε ένα φιλμ που διαρκεί μόλις 85 λεπτά. Η κινηματογραφική αποκάλυψη της εβδομάδας που σας συστήνω να επιλέξετε ανεπιφύλακτα. Ο πρότυπος τίτλος, “Σχολικό Κούρεμα” θεωρώ πως είναι πιο ενδεικτικός από τον αντίστοιχο αγγλικό που τελικά μεταφέρθηκε στα ελληνικά.
Πειθαρχία, τιμωρία, ποικίλης μορφής βία κι ένα σύστημα εκπαίδευσης (όχι απαραίτητα και μάθησης) που βασίζεται στον φόβο. Ο κόσμος του Ερντογάν που απλώνεται από την Μεσόγειο μέχρι τα βάθη της ενδοχώρας. Η υποβαθμισμένη θέση της γυναίκας αντικατοπτρίζεται στο πρόσωπο της καθηγήτριας. Πασχίζει να επιβληθεί. Μάταια. Είναι όμως όργανο του συστήματος (“δεν υπάρχει κουρδική περιοχή, είναι η ανατολική Ανατολία”) και διατηρεί τη θέση της. Γιατί να είναι αυτή όμως η επιλογή της στη ζωή; Διαδοχικοί συμβιβασμοί στον βωμό της επιβίωσης.
Η κατάσταση περιπλέκεται όταν ένα πρωί ο νεαρός Μεχμέτ (Μέμο) δυσκολεύεται να αρθρώσει λέξη και σιγά σιγά καταρρέει. Μεταφέρεται καθυστερημένα στο αναρρωτήριο κι εκεί του χορηγείται ασπιρίνη (!). Είναι το μόνο που έχει και μπορεί να δώσει ο αρμόδιος, που φυσικά δεν έχει γνώσεις ιατρικής. Ο χρόνος κυλάει, η κατάσταση δε βελτιώνεται. Σταδιακά απομακρυνόμαστε από το σύνολο των μαθητών και γινόμαστε κομμάτι του δράματος. Ο μόνος που καίγεται πραγματικά είναι ο φίλος του Γιουσούφ (προσπαθεί κάτι να εξομολογηθεί, αλλά ακόμα κι η μητέρα του στο τηλέφωνο μοιάζει να μη θέλει να ακούσει). Αυτός είναι κι ο μεγάλος πρωταγωνιστής (ας κρατήσουμε το όνομά του, Σαμέτ Γιλντίζ).
Σημαντικό είναι το γεγονός πως ο ίδιος ο σκηνοθέτης έζησε και ενηλικιώθηκε σε ανάλογες συνθήκες τη δεκαετία του 90΄. Επομένως το έργο έχει αυτοβιογραφικό χαρακτήρα ως έναν βαθμό. Στο σενάριο τον βοήθησε πολύ η σύζυγός του, Γκιουλιστάν Ατζέτ, ξορκίζοντας μαζί τον εφιάλτη. Η επικοινωνία του προβλήματος θεωρώ πως είναι ο πρωταρχικός στόχος του δημιουργού. Σα να φωνάζει, “υπάρχουν κι αυτά τα παιδιά”. Όπως γράψαμε και παραπάνω θα συνθέσει ένα εξαιρετικό παζλ. Από τον κυνισμό στο χιούμορ, από το κοινωνικό θρίλερ στην μαύρη κωμωδία. Ο μηχανισμός έστω καθυστερημένα ενεργοποιείται κι αναζητεί λύση.
Οι ευθύνες γίνονται μπαλάκι. Συνεχής μετατόπιση. “Ποιος φταίει”; Κανείς δε θέλει να βρεθεί αντιμέτωπος με τον νόμο. Το επαναλαμβανόμενο μοτίβο με τους καθηγητές και τον διευθυντή να εισέρχονται στο αναρρωτήριο και να λένε ακριβώς την ίδια ατάκα, μας δείχνει πολλά για το επίπεδο και τη ρηχή προσέγγιση της κατάστασης. Στο μυαλό μου ήρθε μία αλληλουχία που θύμισε τη λειτουργία του στρατού. Εδώ όμως υπάρχει μία ανθρώπινη ζωή. Πότε θα φτάσει το ασθενοφόρο, η κλεψύδρα αδειάζει απελπιστικά. Διαδοχικές ανατροπές, μία απροσδόκητη τροπή. Η αλήθεια γίνεται γνωστή, έχει πλέον αξία;
Τι απέγινε ο Μέμο, που αντιμετωπίστηκε ως “αναλώσιμος” στα δικά μου μάτια; Γιατί ο επίλογος γράφει με κεφαλαία γράμματα, “τα εμβόλια προστατεύουν”; Θα σας γράψω μία λέξη κι εσείς αναζητήστε σχετικά αφού δείτε την ταινία. Τέτανος (συνδέστε τα κομμάτια του παζλ και φτάνετε ακριβώς εκεί) … Επιστροφή στα ντουζ. Έφτασε η ημέρα της εβδομάδας που θα παιδιά κάνουν το μπάνιο τους. Η ζωή συνεχίζεται. Τίποτα δεν άλλαξε κι ίσως τίποτα να μην αλλάξει ποτέ.
