Καθώς πανικοβλημένοι καταναλωτές αδειάζουν τα ράφια των σουπερμάρκετ ανά τον κόσμο, πόσο προστατεύονται οι καλλιεργητές που τα γεμίζουν;
της Elisa Oddone για το Al Jazeera
Τορίνο, Ιταλία 19 Μαρτίου – Καθώς ο ιταλικός Βορράς αγωνίζεται να περιορίσει την εξάπλωση του κορονοϊού, γεννούνται φόβοι στον Νότο για χιλιάδες μετανάστες εργάτες, κυρίως από την Αφρική, που μαζεύουν φρούτα και λαχανικά για ένα κομμάτι ψωμί και ζουν σε σκηνές και υπερπληθείς παραγκουπόλεις.
Οι υποδομές υγείας στον Νότο δεν είναι τόσο ανεπτυγμένες όσο αυτές του Βορρά και μια μαζική επιδημία μπορεί να είναι καταστροφική.
«Τα κρούσματα του κορονοϊού αυξάνονται σταθερά και σε άλλες περιοχές της Ιταλίας τις τελευταίες εβδομάδες», είπε ο Nino Catabellotta, ειδικός δημόσιας υγείας. «Υπάρχει μια καθυστέρηση 5 ημερών σε σχέση με τον Βορρά, ωστόσο βλέπουμε την ίδια καμπύλη αύξησης σε όλη τη χώρα».
Στον Βορρά, οι ξένοι εργάτες γης που κατάγονται από την ανατολική Ευρώπη έχουν επιστρέψει στις χώρες καταγωγής τους, προτιμώντας το ενδεχόμενο της φτώχειας από την ασθένεια, χωρίς να υπάρχουν καινούργιες αφίξεις. Αλλά οι εργάτες στις οπωροκαλλιέργειες του Νότου είναι εγκλωβισμένοι σε καμπ, πολλές φορές χωρίς νερό ή ηλεκτρισμό, αντιμετωπίζοντας σκληρή εκμετάλλευση.
Η Ιταλία δεν είναι η μόνη. Μετανάστες εργάτες γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση, δουλεύοντας σε εξαντλητικά ωράρια, χωρίς καν τον βασικό μισθό ή μέτρα προστασίας, όπως δείχνει έρευνα του Ευρωπαϊκού Γραφείου Θεμελιωδών Δικαιωμάτων.
Τώρα με την πανδημία κινδυνεύουν ακόμα περισσότερο.
Το 2016, ο αγροτικός συνεταιρισμός Coldiretti υπολόγισε ότι στην Ιταλία βρίσκονται πάνω από 120.000 μετανάστες εργάτες, κυρίως από την Αφρική και την ανατολική Ευρώπη.
Περίπου 2.500 Αφρικανοί εργάζονται στις φυτείες της κοιλάδας Gioia Tauro στην Καλαβρία, αγροτικό κέντρο του νότου, γνωστό για τα μανταρίνια, τα πορτοκάλια, τα ελαιόδεντρα, τα ακτινίδια και για το ότι αποτελεί ένα διαβόητο οχυρό της μαφίας.
Οι εργάτες γης δουλεύουν σύμφωνα με το «capolarato», ένα παράνομο εργοδοτικό σύστημα, στο οποίο οι εργάτες πληρώνονται ελάχιστα. Πριν από δύο εβδομάδες, η περιοχή δεν είχε κανένα κρούσμα κορονοϊού. Σήμερα υπάρχουν τουλάχιστον 169.
Το προηγούμενο καλοκαίρι κατεδαφίστηκε η μεγαλύτερη παραγκούπολη στην κοιλάδα. Η υπηρεσία Πολιτική Προστασίας έχτισε ένα καινούριο καμπ με τρεχούμενο νερο και ηλεκτρικό λίγα μέτρα μακριά από τον προηγούμενο άτυπο καταυλισμό, αλλά το εξόπλισε μόνο με 500 κρεβάτια. Οι σκηνές απολυμάνθηκαν στις 15/3 μετά από επαναλαμβανόμενες εκκλήσεις ανθρωπιστικών οργανώσεων και του δημάρχου.
Αν και οι συνθήκες υγιεινής είναι καλύτερες από τις κοντινές παράγκες, είναι απολύτως αδύνατο να τα εφαρμοστούν τα απαραίτητα μετρα κοινωνικής αποστασιοποίησης.
Αφού εκκενώθηκε ο παλιός καταυλισμός, δε δόθηκε καμία εναλλακτική στους κατοίκους του, πέρα από το μικρό καμπ με τις σκηνές, αναγκάζοντας πολλούς να αναζητήσουν ένα αυτοσχέδιο καταφύγιο κάπου αλλού.
Στις γειτονικές πόλεις Taurianova και Rizziconi δημιουργήθηκαν δύο υπερπληθείς καταυλισμοί, με τουλάχιστον 200 ανθρώπους ο καθένας. Οι μετανάστες ζουν σε παραπήγματα φτιαγμένα από χαρτόνι, ξύλο, πλαστικό και παλιοσίδερα.
Πόσιμο νερό και ηλεκτρικό δεν βρίσκονται πουθενά. Οι εργάτες φτιάχνουν πρόχειρες τουαλέτες ή απλά ανακουφίζονται στα χωράφια.
«Αυτό απαιτεί μια άμεση παρέμβαση από τις αρχές να μεταφέρουν τους ανθρώπους σε ασφαλείς και αξιοπρεπείς συνθήκες» δήλωσε στο Al Jazeera ο Francesco Piobbichi, που εργάζεται για την Mediterranean Hope FCEI, ένα πρότζεκτ που οργανώνει η Ομοσπονδία της Ιταλικής Ευαγγελικής Εκκλησίας. «Οι εργάτες είναι απαραίτητοι για να γεμίζουν τα ράφια των σούπερμάρκετ με φρέσκα φρούτα και λαχανικά. Δεν μπορούμε να τους αρνηθούμε προστασία εν μέσω της κρίσης»
«Χρειάζεται να επιταχύνουμε την παρατεταμένη μας προσπάθεια για κλείσιμο των παραγκουπόλεων. Απευθυνόμαστε στην Πολιτική Προστασία, την κυβέρνηση και τα περιφερειακά συμβούλια έτσι ώστε να παράσχουν στους εργαζόμενους μία λύση στέγασης το συντομότερο δυνατό για να αποφευχθεί η έξαπλωση της λοίμωξης».
Υπάρχουν 35.000 άδεια σπίτια στις αγροτικές περιοχές. Οι οργανισμοί βοήθειας τονίζουν ότι αντί να δημιουργούνται περισσότερα καμπς, πρέπει να επιτραπεί στους εργάτες να χρησιμοποιήσουν αυτά τα σπίτια.
Απολυμαντικά χεριών έχουν διαμοιραστεί στους καταυλισμούς, δήλωσε ο Andrea Tripodi, δήμαρχος του San Ferdinando, προσθέτοντας ότι κατάφερε να εξασφαλίσει γάντια και την αγορά θερμομετρητών για τον γρήγορο εντοπισμό ανθρώπων με πυρετό, ένα από τα συμπτώματα του κορονοϊού.
«Χρειαζόμαστε σίγουρα περισσότερα μέτρα και μηχανισμούς σε αυτή την υγειονομική κρίση για να αποτρέψουμε την ανάδυση μιας κοινωνικής αναταραχής» είπε, ακόμη, ο Tripodi. «Κάνουμε ό,τι είναι εφικτό. Συλλέγουμε σαπούνια και σαμπουάν για να μοιραστούν ανάμεσα στους εργάτες. Αλλά έχουμε απομείνει μόνοι».
Στο μεταξύ, οι ομάδες βοήθειας είναι απασχολημένες με το να ενημερώνουν τον κόσμο.
«Αλλά είναι πολύ δύσκολο να τους πεις ότι πρέπει να πλένουν τα χέρια τους 25 δευτερόλεπτα όταν στους καταυλισμούς λείπει το νερό επειδή η διοίκηση της Περιφέρειας αποσύνδεσε την παράνομη παροχή», δήλωσε ο Piobbichi προσθέτοντας ότι το lockdown που ισχύει σε όλη την χώρα περιορίζει τις κινήσεις τόσο των εργαζομένων στην βοήθεια όσο και των μεταναστών.
Στη νότια επαρχία της Φότζια, 500 χιλιόμετρα βόρεια του Gioia Tauro, χιλιάδες μαζεύουν ντομάτες, ελιές, σπαράγγια, αγκινάρες και σταφύλια στην μεγαλύτερη αγροτική πεδιάδα της χώρας.
«Η κατάσταση εδώ έχει μετατραπεί σε έναν αγώνα ενάντια στον χρόνο», είπε ο Alessandro Verona, υγειονομικός που εργάζεται στην ανθρωπιστική συλλογικότητα INTERSOS. «Αναμένουμε ότι η αιχμή της πανδημίας στην Απουλία θα αφορά 200 προσβεβλημένους ασθενείς. Αλλά όπως στην Καλαβρία, κανένα κρούσμα δεν έχει ακόμη επιβεβαιωθεί ανάμεσα στους μετανάστες εργάτες».
«Πραγματοποιούμε δράσεις πρόληψης σε όλους τους καταυλισμούς. Έχουμε απευθυνθεί σε περίπου 500 ανθρώπους μέχρι τώρα. Παρ`όλα αυτά, αυτό δεν είναι αρκετό».
Σε πολλούς από τους καταυλισμούς, η έλλειψη νερού είναι πολύ συχνό φαινόμενο και σε κατάσταση ανάγκης οι άνθρωποι καταφεύγουν στην αγροτική ύδρευση.
«Το μόνο αποτελεσματικό μέτρο προστασίας είναι να βγάλεις τους ανθρώπους αυτούς από τα γκέτο το συντομότερο δυνατόν, ειδικά από τα πιο υπερπληθή. Αν δεν το κάνεις, θα αντιμετωπίσουμε μία μη διαχειρίσιμη κατάσταση. Αλλά μόνο η κυβέρνηση και οι θεσμοί μπορούν να κάνουν κάτι τέτοιο» σημείωσε ο Verona.
Στη νότια Καμπανία, οι μετανάστες εργάτες συγκεντρώνονται ακόμη σε μεγάλους κυκλικούς κόμβους πολυσύχναστων δρόμων για να συναντήσουν τα αφεντικά τους. Αυτή η περιοχή αριθμεί σήμερα περισσότερους από 650 ασθενείς.
Ο Jean d’ Hainaut, πολιτιστικός διαμεσολαβητής με τον συνεταιρισμό κατά της εκμετάλλευσης «Δαίδαλος» δήλωσε ότι μεταξύ των ανθρώπων που υποστηρίζει η οργάνωση του, πολλοί αναμένουν να ολοκληρωθούν οι αιτήσεις ασύλου, πράγμα που σημαίνει ότι δεν έχουν άδεια παραμονής και δεν έχουν πρόσβαση σε βασική υγειονομική περίθαλψη.
Η Ιταλία χορηγεί άδειες παραμονής σε μετανάστες εργάτες που έχουν σύμβαση. Αλλά οι χρονοβόρες γραφειοκρατικές διαδικασίες έχουν ως αποτέλεσμα οι άδειες να βγαίνουν αργά, συνήθως λίγο πριν τη λήξη τους. Αυτή η διαδικασία έχει ανασταλεί εν μέσω πανδημίας.
Τον Νοέμβριο του 2018, στην Ιταλία πέρασε το «Διάταγμα για τη μετανάστευση και την ασφάλεια» που συνέταξε ο πρώην υπουργός Εσωτερικών και ο αρχηγός του ακροδεξιού κόμματος της Λέγκας Matteo Salvini, μια κίνηση που ώθησε εκατοντάδες ευάλωτους αιτούντες άσυλο στους δρόμους.
«Περισσότεροι από το 90% των ανθρώπων που συναντάμε στα σταυροδρόμια προέρχονται απο τις χώρες της υποσαχάριας Αφρικής. Πρόκειται για εκατοντάδες εργάτες, αν και οι αριθμοί είναι δύσκολο να προσεγγιστούν με ακρίβεια» λέει ο d’ Hainaut.
«Τα τελευταία χρόνια μοιράζαμε ένα πακέτο πρώτων βοηθειών στους εργάτες», λέει και προσθέτει: «Αυτό αποδείχθηκε πολύ χρήσιμο, καθώς περιελάμβανε γάντια, ρούχα προστασίας από χαρτί, και προστατευτικές μάσκες».
Ο οργανισμός αυτός αποφάσισε να παραμείνει στον δρόμο για να συνεχίσει να προσφέρει τις υπηρεσίες του στους μετανάστες εργάτες, των οποίων η επιβίωση εξαρτάται από την καθημερινή εργασία.
«Την περασμένη Πέμπτη είδα περίπου 20 άτομα να περιμένουν για δουλειά. Η καμπάνια ενημέρωσης πέτυχε. Επιπλέον, η ζήτηση για εργάτες μειώθηκε. Ζήτησα από την δημαρχία να βοηθήσει στην διανομή φαγητού» σημείωσε ο d’ Hainaut.
«Αυτό θα περιόριζε ακόμη περισσότερο την παρουσία των ανθρώπων αυτών στο δρόμο. Θα ένιωθα πιο ήσυχος αν λέγαμε στους εργάτες να μείνουν σπίτι και παράλληλα να τους προμηθεύαμε φαγητό».