του Γιάννη Γκλαρνέτατζη
Στον γαλαξία των παρακρατικών οργανώσεων που αναπτύχθηκαν την περίοδο της «καχεκτικής δημοκρατίας» ο συγκεκριμένος Σύνδεσμος κατέχει εξέχουσα θέση. Πρόεδρός του ήταν ο διαβόητος Ξενοφών Γιοσμάς που, λόγω της δωσιλογικής του δραστηριότητας, έχει μείνει γνωστός στην ιστορία ως «φον» Γιοσμάς. Σε μια πρώτη ανάγνωση μοιάζει «κουφό» συνεργάτες των Γερμανών να συγκροτούν σύνδεσμο που επικαλείται την Αντίσταση. Στη Ελλάδα, όμως, μετά τον Εμφύλιο οι δωσίλογοι, αφού είχαν «καθαρίσει» με τη δικαιοσύνη, βάφτιζαν «εθνική αντίσταση» την εγκληματική τους δράση κι αποτελούσαν το μακρύ χέρι του κράτους, αναλαμβάνοντας τη βρώμικη δουλειά της τρομοκράτησης όσων δεν «εμφορούνταν από εθνικά ιδεώδη», έχοντας το βιογραφικό τους εμπλουτισμένο με την προϋπηρεσία τους στο ίδιο έργο στα χρόνια της Κατοχής υπό τις διαταγές των ναζί.
Ο Γιοσμάς είχε πλούσια δραστηριότητα στην Κατερίνη ήδη πριν τον πόλεμο ως «πολιτευτής και μαχητικός δημοσιογράφος, φανατικός βασιλόφρων και αντικομμουνιστής». Πλούσιο όμως ήταν και το ποινικό του μητρώο στο οποίο περιλαμβάνονταν καταδίκες για απάτη, εξύβριση, εκβιασμό, απρόκλητη επίθεση, υπεξαίρεση, αποπλάνηση σε ασέλγεια και συνέργεια σε μοιχεία.[1] Παράλληλα είχε αναπτύξει και τις οργανωτικές του ικανότητες στον χώρο της νεολαίας συμμετέχοντας στην οργάνωση των πρώτων προσκοπικών ομάδων στην Κατερίνη και κατόπιν στην ΕΟΝ στη δικτατορία του Μεταξά.[2] Στην Κατοχή συνεργάζεται με τους ναζί ως οπλαρχηγός της, εξοπλισμένης από τον στρατό κατοχής, «Εθνικής Αντικομμουνιστικής Οργάνωσης Κατερίνης, Πιερίων και Ολύμπου (ΕΑΟ)» ενώ εκδίδει και το δημοσιογραφικό όργανο της οργάνωσης «Φωνή των Ελλήνων». Στις 3.7.1944 έρχεται στη Θεσσαλονίκη μαζί με τον Κισά Μπατζάκ (Κυριάκο Παπαδόπουλο) ηγέτη του δωσιλογικού Εθνικού Ελληνικού Στρατού αναλαμβάνοντας το Γραφείο Τύπου και Προπαγάνδας του ΕΕΣ. Σύντομα αποχωρεί για να ενταχθεί, ως διοικητής του Λόχου Προπαγάνδας, στο εθελοντικό τάγμα του Γεωργίου Πούλου.[3] Πριν την απελευθέρωση φεύγει στη Γερμανία κι έτσι τον Νοέμβριο του 1945 το Ειδικό Δικαστήριο Δωσιλόγων τον καταδικάζει ερήμην σε θάνατο. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα το 1947 φυλακίζεται στο Επταπύργιο (όπου συμμετέχει στον Χριστιανικό Όμιλο που είχε συστήσει η Ιερά Μητρόπολη Θεσσαλονίκης), το 1950 παίρνει χάρη από τον βασιλιά Παύλο, οπότε η θανατική ποινή μετατρέπεται σε πρόσκαιρα δεσμά είκοσι ετών τα οποία συγχωνεύονται και συρρικνώνονται ώστε εντέλει να αποφυλακιστεί στις 8.6.1952. Σύντομα θα ξαναβρεί τις «άκρες» του στον κρατικό μηχανισμό και το 1953 η Νομαρχία Θεσσαλονίκης τον διορίζει πρόεδρο της σχολικής εφορείας του 24ου Δημοτικού Σχολείου Τούμπας, θέση στην οποία θα παραμείνει μέχρι το 1961. Παράλληλα το 1957 αναλαμβάνει την εκπροσώπηση στις αρχές του Οικοδομικού Συνεταιρισμού Αγωνιστών και Θυμάτων Εθνικής Αντιστάσεως Θεσσαλονίκης «Ο Μέγας Αλέξανδρος» (που αποτελείται από κατοίκους των τολ κοντά στο γήπεδο του ΠΑΟΚ κι όπως φαίνεται από τον τίτλο αποτελεί ένα είδος πρόδρομης οργάνωσης του Συνδέσμου), ενώ από τον Ιούνιο του 1958 εκδίδει τη μηνιαία εφημερίδα «Εξόρμησις των Ελλήνων».[4]
Εκτός, όμως, από τον Φον Γιοσμά στα είκοσι άτομα που συμμετείχαν στις 3.1.1960 στην ιδρυτική συνέλευση του Συνδέσμου στο καφενείο «Τα Έξι Γουρουνάκια», επί της οδού Κονίτσης (νυν Λαμπράκη) 251, περιλαμβάνονταν κι άλλοι πρώην ταγματασφαλίτες. Άλλωστε ο ίδιος ο τόπος συνάντησης ήταν αγαπημένο στέκι των συνεργατών των ναζί αλλά και στόχος επιθέσεων της ΟΠΛΑ.[5] Ο ίδιος ο ιδιοκτήτης του μαγαζιού, κατ’ αρχάς, Απόστολος Μπόνος (που ανέλαβε και πρόεδρος του παραρτήματος Τούμπας) ήταν δωσίλογος ο οποίος μαζί με αρκετούς ακόμα ταγματασφαλίτες συμμετείχε στη βραχύβια Κίνηση Εθνικής Αναδημιουργίας (ΚΕΑ),[6] που είχε συγκροτήσει τον Νοέμβριο του 1960 ο στρατηγός Γεώργιος Γρίβας (πρώην αρχηγός της Χ και της ΕΟΚΑ) στηριζόμενος στο Κόμμα Φιλελευθέρων του Σοφοκλή Βενιζέλου κι άλλες κεντρώες δυνάμεις.[7] Ιδρυτικό μέλος του Συνδέσμου ήταν, επίσης, ο Μιχαήλ Τσαβδάρογλου, μόνιμος υπαξιωματικός, μέλος του τάγματος Πούλου από το καλοκαίρι του 1943, που φυλακίστηκε το διάστημα 1945-1951. Δυο ακόμα γερμανοντυμένοι «αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης», μέλη του Συνδέσμου, ήταν οι Χρήστος Φωκάς και Δημήτριος Κυριακίδης, αμφότεροι καταδικασμένοι για δωσιλογισμό που παρέμειναν στις φυλακές για επτά και τέσσερα χρόνια αντίστοιχα. Τέλος, στον Σύνδεσμο εντάχθηκαν κι άλλοι μεταξύ των οποίων ξεχώρισαν οι Εμμανουήλ Εμμανουηλίδης, μέλος επίσης των Εθνικοφρόνων Ελασιτών και της ΕΡΕ Τριανδρίας, που είχε καταδικαστεί σε φυλάκιση οκτώ μηνών για απόπειρα βιασμού ενός ενδεκάχρονου, και κουμπάρος του μεταφορέα Σπύρου Κοτζαμάνη, για τον οποίο σχετική βεβαίωση του Συνδέσμου (υπογεγραμμένη από τον πρόεδρό του) ανέφερε ότι «τυγχάνει αγωνιστής – αντικομμουνιστής… και μέλος της καθ’ ημάς οργανώσεως του μαχητικού τμήματος», ή του «τάγματος θανάτου» όπως υπερηφανευόταν ο ίδιος ο οδηγός τρικύκλου.[8]
Η χρονική συγκυρία ίδρυσης του Συνδέσμου, μάλλον σχετίζεται και με την άνοδο της ΕΔΑ στις εκλογές του 1958 και τη συνακόλουθη «ίδρυση, τον Ιούλιο του 1959, της Γενικής Διεύθυνσης Εθνικής Ασφαλείας (ΓΔΕΑ), με αντικείμενο το συντονισμό των υπηρεσιών που ασχολούνταν με τις διώξεις εναντίον της Αριστεράς».[9] Έτσι όλοι αυτοί οι μαχητικοί αντικομμουνιστές, όχι απλά σχετίζονταν με υπουργούς, βουλευτές και πολιτευτές της ΕΡΕ αλλά είχαν και στενή συνεργασία με την αστυνομία, η οποία τους ανέθετε και ειδικές αποστολές (εκτός από την τρομοκρατία των αριστερών εν γένει). Φορώντας περιβραχιόνια ανέλαβαν την τήρηση της τάξης στην πρωτομαγιάτικη συγκέντρωση του 1962 στο Εργατικό Κέντρο, φέροντες καρφίτσες στα πέτα των σακακιών τους συμμετείχαν στις ομάδες περιφρούρησης κατά την επίσκεψη του στρατηγού Ντε Γκώλ στις 19.5.1963,[10] για να κορυφώσουν τη δράση τους ως «αγανακτισμένοι πολίτες», λίγες μέρες αργότερα, στις 22 Μαΐου έξω από το χώρο όπου γινόταν συγκέντρωση της Επιτροπής για τη Διεθνή Ύφεση και Ειρήνη με ομιλητή τον βουλευτή Γρήγορη Λαμπράκη. Άλλωστε ο Κοτζαμάνης οδηγούσε κι ο Εμμανουηλίδης επέβαινε στο τρίκυκλο που δολοφόνησε τον βουλευτή.
Η δολοφονία του Λαμπράκη απετέλεσε και το τέλος του Συνδέσμου, καθώς τα περισσότερα μέλη του συνελήφθησαν και στις 12.6.1963 το Πρωτοδικείο Θεσσαλονίκης έκανε δεκτή την αίτηση διάλυσης του σωματείου που υπέβαλλε ο νομάρχης, απόφαση που επικυρώθηκε και μετά την έφεση του Γιοσμά. Αυτή η υπόθεση έθεσε τέρμα και στις πολιτικές φιλοδοξίες του προέδρου του Συνδέσμου στις οποίες περιλαμβάνονταν η ίδρυση κόμματος με τον τίτλο Εθνική Σοσιαλιστική Παράταξις Ελλάδος. Βέβαια, για μια ακόμη φορά, η ελληνική δικαιοσύνη φάνηκε επιεικής στους δωσίλογους παρακρατικούς, καθώς στη δίκη για τη δολοφονία του Λαμπράκη και τον τραυματισμό του άλλου βουλευτή της ΕΔΑ, Γιώργου Τσαρουχά, στους Κοτζαμάνη και Εμμανουηλίδη αναγνωρίστηκαν τα ελαφρυντικά του πρότερου εντίμου βίου και των μη ταπεινών κινήτρων, ο Γιοσμάς απαλλάχτηκε από την κατηγορία της ηθικής αυτουργίας και καταδικάστηκε για απλή σωματική βλάβη και διατάραξη κοινής ειρήνης, κατηγορία για την οποία καταδικάστηκαν και κάποια από τα άλλα μέλη της συμμορίας, ενώ ο Κυριακίδης είχε απαλλαχθεί με βούλευμα.[11] Έτσι κι αλλιώς, πολύ σύντομα, οι ερπύστριες των τεθωρακισμένων ήρθαν να δικαιώσουν τους αγώνες των συνεργατών των ναζί.
Πιο πρόσφατα, τώρα, ο μεν γαμπρός του Γιοσμά συνέγραψε βιβλίο «προς αποκατάστασιν της μνήμης του»,[12] ο δε γιος του, αξιοποιώντας προφανώς αυτή τη μνήμη, κατήλθε στον πολιτικό στίβο ως υποψήφιος βουλευτής του ΛΑ.Ο.Σ. στην Α΄ περιφέρεια Θεσσαλονίκης το 2004,[13] στον νομό Ροδόπης το 2007,[14] καθώς και ως υποψήφιος δημοτικός σύμβουλος Θεσσαλονίκης στις δημοτικές εκλογές του 2006[15] και του 2010[16] με τους συνδυασμούς Καρατζαφέρη και Στεργίου αντίστοιχα, ενώ είναι μέλος της κεντρικής επιτροπής του κόμματος.[17] Αφού πλέον φασίστες είναι μέλη του υπουργικού συμβουλίου (για λόγους εθνικής σωτηρίας βεβαίως, βεβαίως) δεν αποκλείεται να ακούσαμε και καμιά πρόταση για ανδριάντα του Φον…
Παραπομπές:
[1] Στράτος Δορδανάς, Η γερμανική στολή στη ναφθαλίνη – Επιβιώσεις του δοσιλογισμού στη Μακεδονία, 1945-1974, Εστία, Αθήνα 2001, σ. 286.
[2] http://el.wikipedia.org/wiki/Ξενοφών_Γιοσμάς. Για περισσότερα: Στράτος Δορδανάς, «Από τις προσκοπικές ομάδες στη δολοφονία Λαμπράκη: Η περίπτωση του Ξενοφώντος Γιοσμά», στο Ιακ. Μιχαηλίδης – Ηλ. Νικολακόπουλος – Χ. Φλάισερ (επιμ.), «Εχθρός» εντός των τειχών – Όψεις του Δωσιλογισμού στην Ελλάδα της Κατοχής, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2006.
[3] Στράτος Δορδανάς, Έλληνες εναντίον Ελλήνων – Ο κόσμος των Ταγμάτων Ασφαλείας στην κατοχική Θεσσαλονίκη 1941-1944, Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη 2006, σ. 252, 278-279.
[4] Στρ. Δορδανάς, Η γερμανική στολή στη ναφθαλίνη…, ό.π., σ. 286-297.
[5] Στρ. Δορδανάς, Η γερμανική στολή στη ναφθαλίνη…, ό.π., σ. 304.
[6] Στρ. Δορδανάς, Η γερμανική στολή στη ναφθαλίνη…, ό.π., σ. 283.
[7] Ηλίας Νικολακόπουλος, Η καχεκτική δημοκρατία – Κόμματα και εκλογές, 1946-1967, 6η έκδ., Πατάκης, Αθήνα 2010, σ. 263.
[8] Στρ. Δορδανάς, Η γερμανική στολή στη ναφθαλίνη…, ό.π., σ. 307-311, 469.
[9] Ηλ. Νικολακόπουλος, Η καχεκτική δημοκρατία…, ό.π., σ. 260.
[10] Στρ. Δορδανάς, Η γερμανική στολή στη ναφθαλίνη…, ό.π., σ. 317, 329-330.
[11] Στρ. Δορδανάς, Η γερμανική στολή στη ναφθαλίνη…, ό.π., σ. 338-339, 350.
[12] Αρχιμήδης Σταμπολίδης, Ποιος δεν εσκότωσε τον Λαμπράκην – Η κακοποίησις της αλήθειας, Ερωδιός, Θεσσαλονίκη 2008.
[13] www.protodikeio-thes.gr/opencms…/apot_vouleyton_a_per.doc.
[14] http://www.metopo.gr/article.php?id=2743.
[15] Στρ. Δορδανάς, Η γερμανική στολή στη ναφθαλίνη…, ό.π., σ. 396.
[16] http://makis-stergiou.blogspot.com.
[17] http://www.laos.gr/kentriki.htm.
Η φωτογραφία είναι από την εφημερίδα “Ελευθερία”