Φεντερίκο, πέρασαν 82 χρόνια…Δεν ξεχνάμε.
Γράφει η Δώρα Μακρή*
Η Νιέβες Γκαρθία, είναι μια πολύ επίμονη γυναίκα. Ψάχνει τον τάφο του παππού της εδώ και χρόνια. Ο παππούς της, ο Διόσκουρος Γκαλίντο, ήταν ένας ανάπηρος δάσκαλος διορισμένος σε ένα χωριό στην περιοχή Βίθναρ λίγα χιλιόμετρα έξω από τη Γρανάδα. Οι αριστερές του απόψεις ήταν γνωστές εκείνο τον Αύγουστο του 1936, όταν άρχιζε ο Εμφύλιος. Γι αυτό και ήταν από τους πρώτους που συνελήφθησαν. Μαζί του και δύο αναρχικοί μουσικοί ο Χοακίν Αρκόγιας και ο Φρανθίσκο Γκαλαντί. Ισως, σήμερα, οι τρεις αυτοί άνδρες να μην ήταν τόσο γνωστοί, αν η τραγική τους μοίρα δεν συνδέονταν με αυτή ενός ακόμη άνδρα , με τον οποίο εκτελέστηκαν την ίδια μέρα και στο ίδιο άγνωστο σημείο. Του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα. Οι τέσσερις άνδρες μετά τη σύλληψή τους οδηγήθηκαν και εκτελέστηκαν λίγα χιλιόμετρα έξω από τη Γρανάδα στην περιοχή μεταξύ Βίθναρ και Αλφάκαρ. Οι μαρτυρίες λένε πως ένα φορτηγό, τους μετέφερε στις 4 τα ξημερώματα με προορισμό υποτίθεται το «μέτωπο», μόνο που επέστρεψε λίγες ώρες αργότερα χωρίς τους τέσσερις άνδρες. Η εκτέλεση έγινε σε άγνωστη περιοχή, κι εκεί ανοίχτηκε βιαστικά ένας ομαδικός τάφος που μέχρι σήμερα ακόμα δεν έχει εντοπιστεί.
Τι κι αν ο οικουμενικός ποιητής , προσπάθησε να βρει καταφύγιο στο σπίτι του φίλου του και ποιητή, Λουίς Ροσάλες, μόλις ειδοποιήθηκε για την επικείμενη σύλληψή του. Γνώριζε ότι και τα πέντε αδέλφια των Ροσάλες ανήκαν στην Falange Española (Φαλαγγίτες- Πολιτικό φασιστικό κόμμα) και υπολόγιζε ότι θα έβρισκε προστασία εκεί. Κι ο ίδιος ο Ροσάλες ποτέ δεν πίστεψε ότι ο φίλος του ο Λόρκα θα είχε την τύχη που τον περίμενε. Το μεσημέρι της 16ης Αυγούστου του 1936, ο ανδαλουσιανός πολιτικός Ραμόν Ρουίθ Αλόνσο συνοδευόμενος από δύο άνδρες της αστυνομίας, συνέλαβε τον Λόρκα στο σπίτι του Ροσάλες και τον οδήγησε στα κρατητήρια. Μετά από δύο βράδυα και τα ξημερώματα της 19ης Αυγούστου ο Λόρκα μαζί με τους άλλους τρεις άνδρες εκτελέστηκαν στην περιοχή Αλφάκαρ. Ο Λόρκα εκτελέστηκε, επειδή ήταν «rojo» (κομμουνιστής), «maricón» (ομοφυλόφιλος) ή ακόμα και για αντιζηλίες μεταξύ των οικογενειών της περιοχής ανάλογα πάντα με το ποιος το διηγείται. Τον έθαψαν σε ομαδικό τάφο κι ως τα σήμερα συνεχίζουν να ψάχνουν.
Τόσο οι οικογένειες των δύο μουσικών όσο και η εγγονή του δασκάλου Γκαλίντο δεν έπαψαν ποτέ να αναζητούν τους νεκρούς τους για να τους κλάψουν. Σκόνταφταν όμως σχεδόν πάντα στην άρνηση των απογόνων του Λόρκα, οι οποίοι επιθυμούσαν να αναπαυθεί ο νεκρός τους εν ειρήνη και να μην στηθεί κανένα μνημείο εις μνήμην του αλλά ούτε και να γίνει τουριστική εκμετάλλευση της περιοχής. Μόνο που το όνομα του οικουμενικού ποιητή βρίσκεται πέρα από τις επιθυμίες των συγγενών του. Πλήθος μελετητών και ιστορικών αναζητούν τον τάφο του ποιητή με βασικούς πρωταγωνιστές τον Ιρλανδό Ιαν Γκίμπσον και τον ισπανό Μιγκέλ Καβαγιέρο. Ο πρώτος, ο οποίος εδώ και πολλά χρόνια διαμένει στην Ισπανία, αφιέρωσε πλήθος συγγραμμάτων στον Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα. Οι πρώτες ατυχείς ανασκαφές που έγιναν για τον εντοπισμό του ομαδικού τάφου βασίστηκαν στην πλούσια βιβλιογραφία του στην οποία εμπεριέχονται οι μαρτυρίες και οι καταθέσεις πολλών επιζώντων της σκληρής εκείνης περιόδου. Ο ιστορικός Μιγκέλ Καβαγιέρο μαζί με μια ομάδα από αρχαιολόγους, γεωγράφους και ερευνητές κάθε τύπου συνεχίζει μέχρι σήμερα τις ανασκαφικές προσπάθειες τονίζοντας όμως συνεχώς όχι μόνο τα οικονομικά προβλήματα- αφού δεν γίνονται κρατικές χρηματοδοτήσεις – αλλά και τα τεχνικά προβλήματα καθώς στην περιοχή της ανασκαφής είχε στηθεί την δεκαετία του ‘90 ένα γήπεδο ποδοσφαίρου και πολλά στοιχεία έχουν καταστραφεί. Οταν το φθινόπωρο του 2014 η ανασκαφή σταμάτησε εξαιτίας πληθώρας προβλημάτων με την δημόσια διοίκηση, ήρθε το αίτημα της εγγονής του Γκαλίντο και η ομάδα ξανάρχισε την τρίτη φάση της, η οποία ολοκληρώθηκε το 2015 και 2016. Η Νιέβες Γκαρθία μάλιστα έδωσε πρόθυμα στοιχεία του DNA της, που θα συγκριθούν στην περίπτωση που εντοπιστεί ο παππούς της. Δεν είναι λίγοι όμως αυτοί που υποστηρίζουν ότι ακόμα κι αν βρεθούν τα οστά των τριών ανδρών, ο Λόρκα ίσως να μην βρίσκεται εκεί αφού πιθανόν να μεταφέρθηκε κρυφά σε κάποιον οικογενειακό τάφο των Γκαρθία Λόρκα. Δεν υπάρχει όμως κανένα στοιχείο, που να επιβεβαιώνει την άποψη αυτή. Αλλωστε γύρω από έναν τέτοιο ποιητή και μετά απο 80 χρόνια που πέρασαν από την εκτέλεσή του είναι σαφές ότι κατασκευάστηκαν πολλές δοξασίες και ο μύθος ακόμα διατηρείται.
Οι πρώτες προσπάθειες εντοπισμού του τάφου ξεκίνησαν από ξένους ερευνητές και ειδικότερα το 1948 από τον γάλλο Κλώντ Κουφόν, συνεχίστηκαν το 1949 από τον βρεττανό Τζέραλντ Μπρέναν και το 1955 από τον αμερικανό Αγουστίν Πένον. Χωρίς όμως κανένα αποτέλεσμα. Το 2009 όμως και χάρη στον ιρλανδό Ιαν Γκίμπσον, η ανασκαφή αρχίζει , τόνοι χώματος μετακινούνται αλλά και πάλι χωρίς αποτέλεσμα. Πέντε χρόνια αργότερα ο Μιγκέλ Καβαγιέρο και με την πίεση της εγγονής του Γκαλίντο, ξεκινά και πάλι την ανασκαφή με την ελπίδα ότι μαζί με τον χαμένο δάσκαλο θα βρεθούν και τα οστά του Λόρκα. Αυτή τη φορά όμως δεν διστάζει να δημοσιοποιήσει και την δυσαρέσκειά του για τη στάση της οικογένειας Λόρκα και ειδικά των τεσσάρων ανηψιών, που είναι και οι μοναδικές κληρονόμοι του ποιητή. Υποστηρίζει ότι μόνο για λόγους συμφέροντος οι τέσσερις ανηψιές αρνούνται να βοηθήσουν στο έργο της ανασκαφής. Και εξηγεί: « Την 1η Ιανουαρίου του 2022, τα έργα του Λόρκα θα αποτελέσουν περιουσία του κράτους, δηλαδή 80 χρόνια μετά την ημερομηνία της ληξιαρχικής πράξης θανάτου του, που έγινε το 1941. Αν ανακαλυφθούν τελικά τα οστά του και ένας δικαστής δώσει εντολή να εγγραφεί στο ληξιαρχείο με τη σωστή ημερομηνία θανάτου του – το 1936 δηλαδή- η οικογένεια θα χάσει πέντε χρόνια από τα πλουσιοπάροχα κληρονομικά δικαιώματα του ποιητή, που 80 χρόνια μετά το θάνατό του, το τεράστιο έργο του επανεκδίδεται σε όλο τον κόσμο. Ο Λόρκα έχει μετατραπεί σε εμπορική μάρκα για την οικογένειά του» καταλήγει. Ισως και να έχει δίκιο. Το ίδρυμα που διαχειρίζονται οι τέσσερις ανηψιές του Λόρκα και βρίσκεται στη Γρανάδα, στεγάζεται σε ένα κτήριο κόστους 23 εκατομμυρίων ευρώ.
* Η Δώρα Μακρή είναι ανταποκρίτρια της ΕΡΤ στην Ισπανία και το κείμενο πρωτόδημοσιεύτηκε στον προσωπικό της λογαριασμό στο facebook