Η εγκατάσταση δύο τεραστίων διαστάσεων αιολικών σταθμών σχεδιάζεται στο Μενοίκιο όρος, ένα μοναδικό αδιατάρακτο βουνό μεταξύ Σερρών και Δράμας, γνωστό για τα πυκνά του δάση και τα ατέλειωτα υποαλπικά του οροπέδια. Πρόκειται για έργο εγκατάστασης 62 ανεμογεννητριών Enercon, ύψους 206,85 μέτρων, εντός δύο περιοχών Natura, εντός «Περιοχής Άνευ Δρόμων» και εντός καμένων εκτάσεων του Αυγούστου 2024, που η συνολική ισχύς του θα ανέρχεται στα 260,4 MW και θα κατασκευαστεί από τις εταιρείες «ΤΕΡΝΑ» και «Ενεργειακή Σερβοβουνίου». Η εγκατάσταση έχει τεθεί σε δημόσια διαδικτυακή διαβούλευση μέχρι τις 17 Φεβρουαρίου.
Τα σχέδια αυτά έχουν προκαλέσει ήδη ανησυχία σε δήμους, φορείς και συλλογικότητες που εκφράζουν τον κίνδυνο της διατάραξης της υδρολογικής ισορροπίας συνολικά της περιοχής και τα ενδεχόμενα προβλήματα στην τροφοδοσία των πηγών. Επισημαίνουν, ακόμη, τον κίνδυνο ρύπανσης των υπόγειων υδάτων από πιθανό ατύχημα, την απειλή που εγκυμονεί για την άγρια ζωή και γενικότερα την μετατροπή αδιατάρακτων φυσικών περιοχών σε βιομηχανική ζώνη.
Αναπάντητο, επίσης, παραμένει το ερώτημα γιατί ενώ μόλις το περασμένο χρόνο είχε απορριφθεί αντίστοιχο, μικρότερης έκτασης και διαστάσεων, έργο ανεμογεννητριών από την Αποκεντρωμένη Διοίκηση Μακεδονίας-Θράκης, λόγω του κινδύνου που διατρέχει η πανίδα του, τώρα σχεδιάζεται μια πολλαπλάσια σε μέγεθος εγκατάσταση στο ίδιο μέρος.
Φαραωνικές εγκαταστάσεις φωτοβολταϊκών
Η αλήθεια είναι ότι το Μενοίκιο όρος έχει μπει στο στόχαστρο τέτοιων βιομηχανικών σταθμών παραγωγής ενέργειας εδώ και τέσσερα χρόνια. Όπως εξηγεί μιλώντας στο alterthess η περιφερειακή σύμβουλος της Π.Ε. Σερρών με την παράταξη «Αλλαγή στην Περιφέρεια Κ. Μακεδονίας» Μαρία Παπαδημητρίου, για την περιοχή έχουν εγκριθεί ήδη ήδη από το 2022 φωτοβολταϊκές εγκαταστάσεις σε έκταση 4.100 στρεμμάτων (η έγκριση περιβαλλοντικών όρων δόθηκε το 2022) συνολικής ισχύος 311,434 MW, ενάντια στις οποίες έχουν προσφύγει στο ΣτΕ τόσο ο Δήμος Σερρών όσο και ο Δήμος Εμμανουήλ Παππά.
Αξιοσημείωτο στην περίπτωση αυτή είναι ότι η έκταση (που ανήκει στους Δήμους Σερρών και Εμμ. Παππά) απαλλοτριώθηκε τον Σεπτέμβριο του 2022 στο σύνολό της από το Υπουργείο Περιβάλλοντος, σύμφωνα με το ΦΕΚ 599/2022, με δαπάνες της «ΜΑΓΚΝΑ ΕΝΕΡΓΚΙΑ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Α.Ε.» που θα κατασκευάσει τη φωτοβολταϊκή εγκατάσταση. Υπέρ της εγκατάστασης είχαν ταχθεί η Διεύθυνση Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής της Περιφερειακής Ενότητας Σερρών καθώς και η Διεύθυνση Συντονισμού και Επιθεώρησης Δασών Μακεδονίας της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Μακεδονίας-Θράκης. Ενδιαφέρον έχει, όπως αναφέρεται σε ρεπορτάζ της Αθ. Καλαϊτζόγλου στο Euro2day, ότι η αδειοδοτική διαδικασία του έργου, που σχεδιάσθηκε μέσα σε προστατευμένη περιοχή Natura, έλαβε όρους σύνδεσης όταν ακόμη δεν είχε εξασφαλίσει την πιο κρίσιμη προϋπόθεση: τη γη όπου θα κατασκευαστεί. Ουσιαστικά, όπως λέει και η περιφερειακή σύμβουλος Μαρία Παπαδημητρίου, «η δημόσια γη απαλλοτριώθηκε εν μία νυκτί για τα συμφέροντα μιας εταιρείας και ενώ υπήρχε κινητοποίηση από τους αρμόδιους Δήμους». Έντονες ήταν και οι αντιδράσεις τοπικών φορέων προστασίας του βουνού στο νομό Σερρών και στο νομό Δράμας, κτηνοτρόφων, οινοποιών κτλ., συνεπικουρούμενων από μελέτες επιστημόνων του Α.Π.Θ.
Κίνδυνος για την γεωμορφολογία του εδάφους και την τροφοδοσία των πηγών
Μιλώντας τότε για τις επιπτώσεις της εγκατάστασης φωτοβολταϊκών σε τόσο μεγάλη έκταση, ο γεωλόγος, επίκ. Καθηγητής του τμήματος Γεωλογίας του ΑΠΘ και πρόεδρος της Σπηλαιολογικής Ομοσπονδίας Ελλάδας Χρήστος Πέννος, με στοιχεία που βασίζονταν στη διδακτορική του εργασία επί του πεδίου για τη «Γεωµορφολογική εξέλιξη του Μενοικίου όρους» (2014) εξέφραζε τον κίνδυνο διατάραξης της υδρολογικής ισορροπίας του βουνού.
«Ο κίνδυνος για τις καρστικές δομές (την γεωμορφολογία του εδάφους) και τα νερά του βουνού από την εγκατάσταση φ/β πάνελ (ενδεχόμενες εσωτερικές καθιζήσεις στους υπόγειους δρόμους του νερού, με άγνωστες συνέπειες στην κανονική τροφοδοσία των πηγών) πολλαπλασιάζεται με την εγκατάσταση 62 ανεμογεννητριών, πολύ μεγαλύτερου βάρους από τα φ/β πάνελ, και τα μηχανήματα των τεράστιων εκσκαφών που θα χρησιμοποιηθούν για την ανέγερσή τους με χρήση εκρηκτικών» σημειώνουν σε ανακοινώσεις τους συλλογικότητες και περιφερειακές παρατάξεις, όπως η «Αλλαγή στην Κ. Μακεδονία» και η Κίνηση Πολιτών Σερρών «Γη και Ελευθερία».
Ουσιαστικά, όπως τονίζουν οι κάτοικοι των Σερρών, μια τέτοια εξέλιξη απειλεί τη φυσιογνωμία (γεωφυσικά χαρακτηριστικά, άγρια ζωή, χρήσεις γης) και τη λειτουργία του Μενοικίου σαν ζωοδότρα νερομάνα της ευρύτερης περιοχής Σερρών – Δράμας.
Και αυτό γιατί βασικά πετρώματα του βουνού είναι τα μάρμαρα που ακολουθούνται από αμφιβολίτες και γνεύσιους, κάτι που έχει ως αποτέλεσμα την παρουσία πολλών πηγών. Στις ανατολικές πλαγιές του βουνού και κάτω από την κορυφή Θαμνοτόπι κυλάει ένας εντυπωσιακός εποχικός καταρράκτης, ενώ χαρακτηριστικές είναι οι δεκάδες εποχικές λίμνες που δημιουργούνται στα αλπικά με το λιώσιμο του χιονιού. Το βουνό διατηρεί ακόμα την άγρια μορφή του και χαρακτηρίζεται από πυκνά μεικτά δάση και ένα μεγάλο πλούτο χλωρίδας και πανίδας (στην ανακοίνωση της «Κίνησης Προστασίας των Νησίδων» δίνονται αναλυτικά στοιχεία της χλωρίδας και της πανίδας της περιοχής).
Ενώ απορρίφθηκε η εγκατάσταση 15 α/γ σχεδιάζονται για την ίδια περιοχή 62!
Ο Σ. Μπόικος, από την «Κίνηση Πολιτών Σερρών-Γη και Ελευθερία» μιλώντας στο alterthess.gr εξηγεί γιατί η υπόθεση των σχεδίων εγκατάστασης των 62 ανεμογεννητριών προκαλεί μεγάλη έκπληξη και οργή.
Μόλις τον Ιούνιο του 2024, απορρίφθηκε από την Αποκεντρωμένη Διοίκηση Μακεδονίας-Θράκης η εγκατάσταση Αιολικού σταθμού παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΑΣΠΗΕ) 15 ανεμογεννητριών, ισχύος 30 MW, της εταιρείας «SSE Renewables Hellas ΜΑΕ» στην περιοχή, για περιβαλλοντικούς λόγους. Επρόκειτο για έργο της κατηγορίας Α2, όπου η Αποκεντρωμένη εγκρίνει ή απορρίπτει τη διαδικασία αδειοδότησης (σε αντίθεση με το έργο εγκατάστασης των 62 α/γ -κατηγορία Α1- όπου η έγκριση της αδειοδότησης δίνεται από το Υπουργείο). Για την απόρριψη ρόλο έπαιξε η αρνητική γνωμοδότηση της Επιτροπής Ανάπτυξης Καινοτομίας και Αγροτικής Οικονομίας της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, όπου αναφέρεται η μελέτη της Ειδικής Οικολογικής Αξιολόγησης (ΕΟΑ) που συμπεριλαμβάνεται στην ΜΠΕ.
Σε αυτήν τονίζεται ότι στην περιοχή, που συμπεριλαμβάνεται στο δίκτυο Natura2000, καταγράφηκαν 14 είδη άγριων πτηνών του Παραρτήματος Ι της Οδηγίας 2009/147/ΕΕ, εκ των οποίων τα 6 είδη συγκαταλέγονται στο Ελληνικό Κόκκινο Βιβλίο σε κάποιο καθεστώς απειλής. Σημειώνεται η παρουσία 2 ειδών ως Κινδυνεύοντα (ο Χρυσαετός-Aquila chrysaetos και ο Γερακαετός-Aquila pennata), 1 είδους ως Τρωτά (η Πετροπέρδικα-Alectoris graeca) και 2 ειδών ως Σχεδόν Απειλούμενα (η Σιταρήθρα-Alauda arvensis και ο Φιδαετός-Circaetus gallicus). Επιπλέον, η περιοχή εγκατάστασης των α/γ εμπίπτει εντός επικράτειας 21 ειδών Χειροπτέρων (νυχτερίδες), εκ των οποίων τα 8 είναι ευάλωτα.
Αρνητικά είχε γνωμοδοτήσει για περιβαλλοντικούς λόγους και ο ΟΦΥΠΕΚΑ, τονίζοντας την πιθανότητα πρόσκρουσης σημαντικών ειδών ορνιθοπανίδας με τις α/γ του ΑΣΠΗΕ καθώς και την πιθανότητα εκτόπισης των πτηνών λόγω του θορύβου από τη λειτουργία των α/γ. Επιπλέον, ο ΟΦΥΠΕΚΑ τόνιζε τον κίνδυνο μείωσης του μεγέθους του πληθυσμού των ειδών και κατακερματισμού των βιοτόπων τους. Αρνητικά στην εγκατάσταση των 15 ανεμογεννητριών είχαν γνωμοδοτήσει η Επιτροπή Αγροτικής Οικονομίας, Περιβάλλοντος και Ανάπτυξης του Περιφερειακού Συμβουλίου Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης καθώς και η Επιτροπή Ανάπτυξης, Καινοτομίας και Αγροτικής Οικονομίας του Περιφερειακού Συμβουλίου Κεντρικής Μακεδονίας.
«Για τους ίδιους λόγους που απορρίφθηκε μικρότερη εγκατάσταση 15 ανεμογεννητριών πρέπει να απορριφθεί και η πολύ μεγαλύτερη» σημειώνει, ακόμη, ο Σ. Μπόικος, τονίζοντας ότι «εκτός από τις επιπτώσεις στην πανίδα της περιοχής, ένα αδιατάρακτο μέχρι σήμερα φυσικό περιβάλλον θα μετατραπεί σε περιοχή βιομηχανικής δραστηριότητας, με διάνοιξη νέων δρόμων, κίνηση αυτοκινήτων, λειτουργία μηχανημάτων». Στην ουσία πρόκειται για αλλαγή χρήσης της γης ενώ, όπως προσθέτει, τα μεγέθη των όγκων εκσκαφών (και σπάνιων μετάλλων) που απαιτούνται για την κατασκευή του βιομηχανικού σταθμού και την απαιτούμενη προς τούτο κατανάλωση «βρώμικης» ενέργειας (ορυκτά καύσιμα) είναι κάτι που φαίνεται να αγνοεί η ΜΠΕ.
Απάτητα ή καταπατημένα βουνά;
Το άλλο ζήτημα που προκύπτει είναι αυτό των απάτητων βουνών. Όπως υπενθυμίζει, ο Σ. Μπόικος, ο πρωθυπουργός είχε προαναγγείλει την πρωτοβουλία στη Γλασκώβη τον Νοέμβριο του 2021 για τα απάτητα βουνά, όπου δεν επιτρέπεται η διάνοιξη δρόμων ούτε κάποια βιομηχανικού τύπου δραστηριότητα, όπως εγκατάσταση α/γ, φ/β, λατομείων κ.ά.
Ο θεσμός βασίστηκε σε επιστημονική εργασία του Τμήματος Βιολογικών Εφαρμογών & Τεχνολογιών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων (επικεφαλής η καθηγήτρια κα Βασιλική Κατή – 2021) με στόχο τη διαφύλαξη της Βιοποικιλότητας, η απώλεια της οποίας συνιστά, μαζί με τη ρύπανση από ορυκτά καύσιμα, βασική συνισταμένη της κλιματικής αλλαγής σε ό,τι αφορά τα ανθρωπογενή αίτια της αλλαγής. Η επιστημονική ομάδα του Παν/μίου Ιωαννίνων συνέταξε -με φθίνουσα κατάταξη ως προς το μέγεθος της αδιατάρακτης φυσικής έκτασης κάθε βουνού- ένα κατάλογο με 55 βουνά της Ελλάδας υποψήφιων για την ένταξή τους στο νέο θεσμό.
Η εγκατάσταση των 62 ανεμογεννητριών βρίσκεται σε περιοχή εντός του υπό εξέλιξη, από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, ειδικού καθεστώτος προστασίας σημαντικών ορεινών όγκων «Απάτητα Βουνά», προκειμένου να προστατευτούν τα οικοσυστήματα και να εξασφαλιστεί η επιβίωση της άγριας ζωής και η διατήρηση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του φυσικού περιβάλλοντος.
Συγκεκριμένα, το Μενοίκιο βρισκόταν στην 9η θέση με αδιατάρακτη έκταση 72 τετρ. χλμ. Ως τώρα έχουν κηρυχτεί «Απάτητα Βουνά» δέκα περίπου ορεινές περιοχές, μεταξύ των οποίων και δύο όρη με αδιατάρακτες εκτάσεις πολύ μικρότερες του Μενοικίου.
Ο ίδιος θέτει το ερώτημα: «Γιατί παρακάμφθηκε το Μενοίκιο; Για να στηθεί εκεί το φωτοβολταϊκό των 4.100 στρεμμάτων και τώρα οι 62 τερατώδεις ανεμογεννήτριες;». Βέβαια, όπως διευκρινίζει, για να έχει νομική υπόσταση ο θεσμός των «Απάτητων Βουνών», θα πρέπει εντός διετίας από την κήρυξή τους να ακολουθήσει σχετικό Προεδρικό Διάταγμα, κάτι που μέχρι στιγμής δεν έχει συμβεί. «Και άρα απορίας άξιο είναι τι ακριβώς θεσμοθετείται. Τα “Απάτητα Βουνά”, ή τα Καταπατημένα και ο πανευρωπαϊκού επιπέδου θεσμός της Απάτης;» διερωτάται ακόμη.
Η Κίνηση Πολιτών υπενθυμίζει, επίσης, ότι εκτός από τη συρρίκνωση ή και απώλεια της βιοποικιλότητας μέσα από τέτοιες τερατώδεις εγκαταστάσεις, κανένα όφελος δεν προκύπτει για τις τοπικές κοινωνίες, καθώς η παραγόμενη από τους ΑΣΠΗΕ και ΦΣΠΗΕ ενέργεια δεν προορίζεται πρωταρχικά για την κάλυψη κοινωνικών αναγκών, αλλά για τα κερδοσκοπικά παιχνίδια του χρηματιστηρίου.
Σε εγρήγορση συλλογικότητες, περιφερειακές παρατάξεις και η τοπική κοινωνία
Το επόμενο διάστημα, οι κινητοποιήσεις αναμένονται να ενταθούν, με τις συλλογικότητες και τις ομάδες που αντιτάσσονται στην ισοπέδωση του Μενοίκιου όρους να οργανώνουν σειρά ενημερωτικών παρεμβάσεων και εκδηλώσεων στο Νομό Σερρών. Η Κίνηση Πολιτών Σερρών «Γη και Ελευθερία» καλεί, έτσι, τους πολίτες να παρέμβουν στα δημοτικά συμβούλια των Δήμων Εμμ. Παππά, Σερρών στην Π.Ε. Σερρών και Προσοτσάνης στη Π.Ε. Δράμας, αλλά και στη δημόσια διαβούλευση για την ΜΠΕ που έχει αναρτηθεί στο Ηλεκτρονικό Περιβαλλοντικό Μητρώο του υπουργείου και έχει τεθεί σε διαβούλευση που θα διαρκέσει έως τις 17 Φεβρουαρίου.
«Στα επίμονα αιτήματα για εγκατάσταση ανεμογεννητριών σε εξαιρετικής οικολογικής αξίας περιοχές της Περιφέρειας, εκτός κάθε έννοιας χωροταξικού σχεδιασμού που να λαμβάνει υπόψη του την προστασία της φύσης και των τοπικών αναπτυξιακών δραστηριοτήτων, η στάση μας θα είναι σταθερά αρνητική. Η πράσινη ενέργεια δεν μπορεί να υποβαθμίζει το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη. Υπάρχει και άλλος δρόμος, ο δρόμος της Βιώσιμης Ανάπτυξης», τονίζει σε σχετική ανακοίνωση ο Γ. Μυλόπουλος, επικεφαλής της περιφερειακής παράταξης «Αλλαγή στην Κ. Μακεδονία», δηλώνοντας ότι η περιφερειακή παράταξη θα καταψηφίσει κάθε νέο έργο που υποβαθμίζει περιβάλλον και ανάπτυξη.
Ευνοϊκό το πλαίσιο για την καταπάτηση της περιβαλλοντικής προστασίας
Η «Συμμαχία Αντίστασης και Ανατροπής» καλεί την Περιφέρεια Κ. Μακεδονίας να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων και να ξεκινήσει έναν έντιμο και αποφασιστικό αγώνα απέναντι σε κάθε μορφής επίθεση στο περιβάλλον, όπως αυτή στο Μενοίκιο όρος, επισημαίνοντας σημεία του εξαιρετικά ευνοϊκού νομοθετικού πλαισίου για την εγκατάσταση τέτοιων βιομηχανικών σταθμών που περνάει μέσα από την άγρια εκμετάλλευση των φυσικών πόρων και την καταστροφή του περιβάλλοντος.
Για παράδειγμα, η περιφερειακή παράταξη αναφέρεται στην τεκμηρίωση της νόμιμης χρήσης του χώρου εγκατάστασης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Αυτή, αντί να γίνεται μαζί με την περιβαλλοντική αδειοδότηση και τους όρους σύνδεσης, γίνεται -σύμφωνα με τον ν. 4951/2022-, στο στάδιο της Άδειας Εγκατάστασης, η οποία έπεται της Βεβαίωσης Παραγωγού, της ΑΕΠΟ και τους όρους σύνδεσης από τον ΑΔΜΗΕ. Δηλαδή, όπως τονίζει, «καθένας μπορεί να σχεδιάσει μία επένδυση σε ένα χαρτί, να δηλώσει το χώρο σε ένα γεωγραφικό ανάγλυφο της χώρας και να εξασφαλίσει ΑΕΠΟ και όρους σύνδεσης, χωρίς να διαθέτει την αναγκαία γη. Κι αν κολλήσει στο τελευταίο στάδιο η επένδυση, δηλαδή την έκδοση άδειας εγκατάστασης, μπορεί να πουλήσει αδρά την προχωρημένη αδειοδότησή του».
Ομοίως, επισημαίνει «με πρόσφατη εγκύκλιό του (20/12/2024) ο Γ.Γ. Δασών Ευστ. Σταθόπουλος, επιχειρεί να διευκολύνει, παραβιάζοντας την προστασία του περιβάλλοντος, την εγκατάσταση των ανεμογεννητριών, μέσα από την ποδηγέτηση των Δασαρχείων της χώρας κατά τη διαδικασία έγκρισης μελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων για εγκατάσταση ανεμογεννητριών σε απάτητα βουνά, αφού στη συγκεκριμένη εγκύκλιο αναφέρει ότι η διάνοιξη οδών για έργα ΑΠΕ έχει προστατευτικό για τις πυρκαγιές ρόλο. Άρα, τα Δασαρχεία, εμμέσως πλην σαφώς, καλούνται να γνωμοδοτούν θετικά, προκειμένου σε περίπτωση πυρκαγιάς να μην κατηγορηθούν ότι έχουν ευθύνη, αφού αγνόησαν τον “προστατευτικό” ρόλο των δρόμων που θα ανοίγονταν για την εγκατάσταση και λειτουργία των ΑΠΕ». (Δείτε περισσότερα για το θέμα στο ρεπορτάζ του Τάσου Σαραντή στην Εφημερίδα των Συντακτών και στο dasarxeio.com)
Η περιφερειακή παράταξη καλεί όλους και όλες, ιδιαίτερα στις περιοχές που πλήττονται άμεσα από τις επικίνδυνες, κερδοσκοπικές και καταστροφικές για το περιβάλλον, όπως στις Σέρρες και στη Δράμα, «να μην επιτρέψουμε τα βουνά και τα ποτάμια μας να καταστρέφονται προς όφελος της “πράσινης ανάπτυξης” για την εξυπηρέτηση συγκεκριμένων συμφερόντων».
