Ποια σχέση υπάρχει μεταξύ φύλου και βίας; Για να απαντήσουμε σε αυτήν την ερώτηση, το πρώτο βήμα είναι να μάθουμε να αναγνωρίζουμε τη βία στις διάφορες μορφές της (ψυχολογική, οικονομική, σωματική, σεξουαλική), το δεύτερο είναι να κατανοήσουμε τη διαφορά μεταξύ μιας συγκρουσιακής σχέσης και μιας βίαιης σχέσης. Αυτά είναι τα θέματα του πολυαναμενόμενου τρίτου άρθρου (εδώ το πρώτο, εδώ το δεύτερο) της Kyra Grieco σχετικά με το πώς να ξεμάθετε κάποιες χειρονομίες για να κάνετε αυτόν τον κόσμο πιο βιώσιμο για όλους αλλά πάνω απ’ όλα για όλες. Υπάρχουν τρεις βασικές ασκήσεις, ξεκινώντας με αυτή που είναι αφιερωμένη σε περιπτώσεις στις οποίες ένας άντρας εκνευρίζεται από τη συμπεριφορά μιας γυναίκας, αλλά πρέπει να μάθει να την εκφράζει χωρίς να βάλει στο παιχνίδι τη σεξουαλικότητά της, την καταγωγή της, τη θρησκευτική της πίστη, την κοινωνική της θέση ή την αναπαραγωγική της κατάσταση, το παρουσιαστικό της … («Τι μένει; Πολλά πράγματα! Θα δείτε, η ιταλική γλώσσα θα σας καταπλήξει με τον πλούτο της…»).
ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΣΗ! Αυτό το κείμενο πραγματεύεται καταστάσεις λεκτικής και σωματικής βίας που μπορεί να ενοχλήσουν τον αναγνώστη.
Ποια σχέση υπάρχει μεταξύ φύλου και βίας;
Η αναγνώριση της βίας
Αυτό το τρίτο άρθρο μου πήρε λίγο χρόνο για να το γράψω. Εν μέρει λόγω της πολυπλοκότητας του θέματος, για το οποίο έχουν γραφτεί και ειπωθεί τόσα πολλά, που από ένα άρθρο έγιναν τρία: α) αναγνώριση της βίας 2) αποδοχή όσων την υφίστανται και γ) οι ρίζες της ανδρικής βίας (1). Εν μέρει επειδή είναι ένα θέμα για το οποίο είναι δύσκολο να γράψεις με ελαφρότητα και να προτείνεις διασκεδαστικές ασκήσεις. Εν μέρει επειδή το να μιλάς για το αρσενικό φύλο, ακόμα περισσότερο όταν είσαι γυναίκα, σε εκθέτει πάντα στον κίνδυνο μιας περισσότερο ή λιγότερο βίαιης επαναφοράς στην τάξη.
Στην καλύτερη περίπτωση, αυτό μπορεί να πάρει τη μορφή ενός καλοκάγαθου πατερναλισμού που σου υπενθυμίζει ότι δεν νομιμοποιείσαι να μιλάς για αυτά τα πράγματα, ένα είδος «πατ πατ» στο κεφάλι (υπονοούμενο: έλα καλή μου, μη μιλάς/ηρέμησε/κάθισε ήσυχη) .
Πολύ πιο συχνά, παίρνει τη μορφή αυτόκλητων «εξηγήσεων» όπως: 1) Εγώ έμεινα στο σπίτι με τα παιδιά όταν η γυναίκα μου επέστρεψε στη δουλειά. 2) ξέρεις ότι εγώ είμαι ανθρωπιστής, συμπεριφέρομαι σε άνδρες και γυναίκες με τον ίδιο τρόπο ή 3) έχω μια πολύ θηλυκή πλευρά ή 4) έχω μεγάλο σεβασμό για τις γυναίκες επειδή με μεγάλωσε μια ανύπαντρη μητέρα (και ούτω καθεξής).
Όλα αυτά (σχόλια που πραγματικά διαβάζουμε και ακούμε) στην ουσία χρησιμεύουν στο να τους απαλλάξουν από την ευθύνη και να τους ξεχωρίσουν (ως τους καλύτερους) από όλους εκείνους τους «άλλους» άνδρες – λόγω της τάξης, της καταγωγής ή της κουλτούρας τους – στους οποίους απευθύνεται αυτή η σειρά των άρθρων ( βλέπε Un Uomo [μέρος II]).
Άσκηση [9] για όλ*: Όταν κάποιος σας μιλά για τις ανισότητες οποιουδήποτε είδους, προσπαθήστε να αποφύγετε δύο παραδειγματικές αντιδράσεις: την αναζήτηση της εξαίρεσης (που, σας υπενθυμίζω, επιβεβαιώνει μόνο τον κανόνα) και την εξατομίκευση της ερώτησης.
Το να εξηγείτε ότι αυτό δεν συμβαίνει στη ζωή σας, στο σπίτι σας, στο ζευγάρι, στην οικογένεια ή τον χώρο εργασίας σας δεν αλλάζει απολύτως τίποτα στην ανισότητα των φύλων ως κοινωνικό φαινόμενο. Είναι σαν να αρνείστε την κλιματική κρίση επειδή φτιάχνετε κομπόστ για τον κήπο. Προς θεού, καλά κάνετε, συνεχίστε έτσι! Όμως, μην σκαρφίζεστε εξαιρέσεις για να μειώσετε τη σοβαρότητα του φαινομένου που καταγγέλλεται.
Αυτό δεν κάνει τίποτα άλλο από το να μετατοπίζει την προσοχή από ένα γενικό πρόβλημα σε μια ατομική πρακτική, που ισοδυναμεί με άρνηση της συστημικής διάστασης του ζητήματος. Για να είμαστε σαφείς, είναι το εντελώς αντίθετο του φεμινιστικού «το προσωπικό είναι πολιτικό», το οποίο ξεκινά από την ατομική εμπειρία των γυναικών για να ταυτοποιήσει κοινές μορφές καταπίεσης και να τις κάνει ορατές.
Αντίθετα, η αναζήτηση της εξαίρεσης χρησιμεύει στην αποπολιτικοποίηση των συλλογικών εμπειριών υπό το πρίσμα μιας προσωπικής εμπειρίας. Εάν έχετε επίγνωση αυτού του γεγονότος, σαμποτάρετε ενεργά τον αγώνα για την ισότητα. Αν το κάνετε ανεπίγνωστα, απλώς παρεμποδίζετε. Σε καμία από τις δύο περιπτώσεις δεν μπορούμε να σας θεωρούμε συμμάχους.
Μην το παίρνετε προσωπικά. Ό,τι κι αν νομίζετε, ο κόσμος δεν περιστρέφεται γύρω από τις ατομικές μας πρακτικές, όσο αξιέπαινες κι αν είναι αυτές. Ακόμα κι αν στο σπίτι σας οι άνδρες κάνουν τα πάντα από το Α έως το Ω (και πάλι, θα ήμουν περίεργη να μάθω τι σκέφτονται οι γυναίκες γι αυτό), αυτό δεν αλλάζει τίποτα στην ύπαρξη της πατριαρχίας ως συστήματος που ευνοεί τους άνδρες από το σπίτι ως το γραφείο, περνώντας από τα μέσα ενημέρωσης, την πολιτική, την κουλτούρα και ούτω καθεξής.
Η αναγνώριση αυτού του απλού γεγονότος είναι το πρώτο, απαραίτητο βήμα για να αλλάξετε κάτι. Αυτό δεν σημαίνει ότι φταίτε εσείς, αλλά ότι όλοι είμαστε υπεύθυνοι γι αυτό.
Η άρνηση του γυναικείου λόγου μπορεί να πάρει και πιο επιτακτικές μορφές, σαν αυτές που αναλύει η Μικέλα Μούρτζια στο «Σώπα! Και άλλες εννέα φράσεις που δεν θέλουμε να ακούμε πια». Φράσεις όπως «μην κάνεις τη δασκαλίτσα» ή «θέλεις να έχεις πάντα δίκιο» είναι μόνο δύο από τους πολλούς πιθανούς τρόπους για να φιμώσεις μια γυναίκα που υποστηρίζει τη διαφωνία της.
Το αντίθετο, δηλαδή το «μην κάνεις τον δασκαλάκο», δεν υπάρχει, και αυτό θα έπρεπε ήδη να μας κάνει να αναλογιστούμε το γεγονός ότι η νόρμα συνίσταται στο ότι οι άντρες εξηγούν πράγματα και οι γυναίκες αφήνονται να τους τα εξηγήσουν (όχι το αντίθετο). Το «θέλεις να έχεις πάντα δίκιο» (αλλά ποιος επιχειρηματολογεί για το ότι έχει άδικο;) είναι αντίθετα μια φράση πασπαρτού που την χρησιμοποιεί όποιος δεν έχει ισχυρά επιχειρήματα για να υπερασπιστεί τη θέση του. Εν ολίγοις, είναι η επικοινωνιακή τάφρος, που μετατοπίζει την προσοχή από το επίμαχο θέμα στο άτομο που διαφωνεί.
Στη χειρότερη περίπτωση, οι εκκλήσεις για επαναφορά στην έμφυλη τάξη παίρνουν βίαιες μορφές. Αυτές περιλαμβάνουν επιθέσεις στο άτομο, οι οποίες στοχεύουν στην υποτίμηση του λόγου με βάση τις ατομικές επιλογές ή την προσωπική ζωή.
Σε εμένα ως ανύπαντρη και άτεκνη γυναίκα, μπορεί, για παράδειγμα, να απαξιώσουν τη σκέψη μου υπονοώντας ότι είμαι σεξουαλικά ή συναισθηματικά απογοητευμένη και επομένως θυμωμένη με όλους τους άντρες (συγγνώμη, αλλά η λογική αυτού του συλλογισμού πάντα μου διαφεύγει, έχω φίλες σε ετεροφυλόφιλα ζευγάρια με παιδιά που είναι πολύ πιο θυμωμένες από εμένα).
Έπειτα, υπάρχουν οι «κλασικές» σεξιστικές προσβολές, οι οποίες αναφέρονται ρητά στην απόκλιση από τους έμφυλους κανόνες: τσούλα, πουτάνα (υπερβολικά ενεργή σεξουαλικότητα) ή ψυχρή, απογοητευμένη (χωρίς αρκετά ενεργή σεξουαλικότητα), υστερική, σκύλα (εκφράζει απαγορευμένα συναισθήματα όπως θυμό, δεν είναι πάντα ευγενική και εξυπηρετική), χήνα (όμορφη αλλά ηλίθια) ή ασχημόφατσα (έξυπνη αλλά άσχημη), χοντρέλα ή στέκα (που δεν συμμορφώνεται με ένα φυσικό πρότυπο, που γύρευε ποιος το αποφασίζει) και σίγουρα πολλές άλλες προσβολές που τώρα δεν μου έρχονται καν στο μυαλό.
Τέλος, υπάρχουν οι απειλές της σωματικής βίας (θα σε πλακώσω στα χαστούκια), του βιασμού (σου χρειάζεται ένα καλό γαμήσι) και γυναικοκτονίας (θα σε σκοτώσω). Επισημαίνω ότι αναφέρω τις πιο «ακίνδυνες» μορφές βίας, επειδή, στην πραγματικότητα, αυτό που πολλές γυναίκες ακούνε ή βλέπουν να γράφεται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι μια βία ανατριχιαστική, με πονά ακόμα και να τα διαβάζω, οπότε δεν έχω όρεξη να τα γράψω εδώ.
Για όσ*ς θέλουν να εμβαθύνουν στο θέμα, η Carlotta Vagnoli κάνει μια εξαιρετική ανάλυση αυτής της ρητορικής μίσους, στην απελευθέρωση της οποίας συμβάλλει η ανωνυμία του διαδικτύου, στο Maledetta sfortuna. Vedere, riconoscere e rifiutare la violenza di genere.
Και προτού καν σκεφτεί κανείς να υποτιμήσει το φαινόμενο με το «πλάκα κάνει», προτείνω να ρίξετε μια ματιά στη μελέτη της Διεθνούς Αμνηστίας «Βαρόμετρο του Μίσους: ο σεξισμός του πληκτρολογίου» και στον οδηγό «Ρητορική μίσους. Αναγνωρίστε την και καταπολεμήστε την».
Άσκηση [10]: Την επόμενη φορά που θα τα βάλετε με μια γυναίκα για οποιονδήποτε λόγο (η αφεντικίνα σάς ζητά να δουλέψετε απλήρωτες υπερωρίες, μια οδηγός με μαντίλα σας κόβει το δρόμο, μια κάπως παχουλή επιχειρηματίας σας πουλά ένα προϊόν κακής ποιότητας κ.λπ.) προσπαθήστε να βρείτε έναν τρόπο να το εκφράσετε τον θυμό σας που δεν θα χρησιμοποιεί σε καμία περίπτωση σεξιστικές, ρατσιστικές, χονδροφοβικές προσβολές και στερεότυπα κ.λπ.
Εν ολίγοις, προσπαθήστε να μην αναφέρετε τη σεξουαλικότητά της, την καταγωγή ή τη θρησκεία της, την κοινωνική ή αναπαραγωγική της κατάσταση, το παρουσιαστικό της. Τί απομένει; Πολλά πράγματα! Θα δείτε, η ιταλική γλώσσα θα σας καταπλήξει με τον πλούτο της.
Για παράδειγμα, μπορείτε να πείτε ότι η δική σας αφεντικίνα είναι εκμεταλλεύτρια, ότι η οδηγός είναι επικίνδυνη ή ανεύθυνη και ότι η επιχειρηματίας είναι μια απατεώνισσα, μια αγύρτισσα ή μια θεομπαίχτρα.
Θα κερδίσετε πολλαπλώς: 1) θα προσδιορίσετε καλύτερα το πρόβλημα (επειδή η σεξουαλικότητα της αφεντικίνας σας δεν έχει να κάνει με το γεγονός ότι σας εκμεταλλεύεται, αντί να την προσβάλλετε, καλύτερα να επικοινωνήσετε με ένα συνδικάτο). 2) θα αποφύγετε την (α)συνείδητη αναπαραγωγή και άρα την κανονικοποίηση των σεξιστικών, ρατσιστικών, ομοφοβικών στερεότυπων, κ.λπ. 3) εάν υπάρχουν άλλα άτομα γύρω σας, ενήλικες ή παιδιά, θα κάνετε και διαπαιδαγώγηση, δείχνοντας ότι ενδιαφέρεστε για κάποιον για αυτό που κάνει και όχι για το ποιος είναι.
Εν ολίγοις, όσο έγραφα αυτό το άρθρο, ομολογώ ότι ένιωσα αυτό το σφίξιμο στο στομάχι που πολλ* θα αναγνωρίσουν ως αυτό που μας συντροφεύει κάθε φορά που τολμάμε να ξεπεράσουμε τα όρια αυτού που μας έχουν διδάξει ότι είναι η θέση μας. Όταν υψώνουμε τη φωνή, όταν τολμάμε να διαφωνήσουμε, να καταγγείλουμε ή να ζητήσουμε πράγματα που δεν προορίζονται για εμάς.
Φόβος για τις συνέπειες που μπορεί να είναι κάθε άλλο παρά ασήμαντες. Δεν είναι τυχαίο, μάλιστα, ότι ένας μεγάλος αριθμός ανδρών που καταδικάστηκαν για ενδοοικογενειακή βία, σεξουαλική βία ή γυναικοκτονία λένε ότι ενήργησαν «για να της κλείσουν το στόμα», «επειδή δεν σταματούσε να μιλάει», όπως είπε η ψυχοθεραπεύτρια και ψυχαναλύτρια Marina Valcareghi στο ντοκιμαντέρ του Yuri Ancarani, Il popolo delle donne. Η Valcareghi δούλεψε με αυτούς τους άνδρες για μεγάλο χρονικό διάστημα εντός και εκτός φυλακής.
Η αύξηση της ανδρικής βίας κατά των γυναικών τα τελευταία χρόνια δεν συμβαίνει «παρά τις πολλές κατακτήσεις» στο επίπεδο της θεσμικής ισότητας, αλλά ακριβώς εξαιτίας τους. Είναι, με άλλα λόγια, μια βίαιη μορφή επαναφοράς στην έμφυλη τάξη, μπροστά στις βαθιές αλλαγές που συντελούνται στην κοινωνία μας. Ένας τρόπος «να επαναφέρουμε τις γυναίκες στη γραμμή», όταν προσπαθούν να ξεφύγουν από τους ρόλους που τους έχουν ανατεθεί. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η παραβίαση των έμφυλων κανόνων αποτελεί απειλή για την καθεστηκυία τάξη, με άλλα λόγια αποτελεί απειλή για την ανδρική κυριαρχία.
Ο όρος γυναικοκτονία -είναι πάντα χρήσιμο να το θυμόμαστε αυτό- δεν υποδηλώνει το φύλο του θύματος, αλλά τον λόγο για τον οποίο δολοφονήθηκε. Παίρνω ένα παράδειγμα που έδωσε η Irene Facheris στο Parità in pillole (Ισότητα εν συντομία): αν με σκοτώσουν αύριο επειδή είμαι μια άβολη μάρτυρας σε μια δίκη, αυτό θα είναι φόνος, όχι γυναικοκτονία. Θα με σκοτώσουν ως μάρτυρα, για όσα ήξερα, όχι ως γυναίκα, για αυτό που είμαι.
Αλλά αν με σκοτώσει ο πρώην μου επειδή τον άφησα και δεν μπορεί να το δεχτεί (η συντριπτική πλειοψηφία των γυναικοκτονιών ανήκουν στην κατηγορία αυτή, όχι στην κατηγορία «δολοφονήθηκε επειδή αρνείται έναν γάμο από προξενιό»), τότε είναι γυναικοκτονία. Επειδή πεθαίνω ως γυναίκα, επειδή δεν ακολούθησα τους κανόνες του με τον τρόπο που αυτός θεωρούσε σωστό.
Αν η γυναικοκτονία είναι η πιο τραγική έκφραση -επειδή είναι οριστική και αμετάκλητη- της έμφυλης βίας, οι έρευνες δείχνουν ότι αυτό το φαινόμενο εντάσσεται σε ένα συνεχές που ξεκινά με φαινομενικά ακίνδυνες χειρονομίες και λέξεις, που θεωρούνται κοινότοπες τόσο από όποιον τις υιοθετεί όσο και από εκείνες που τις υφίστανται καθώς και από τους ανθρώπους που είναι στο περιβάλλον τους (Patrizia Romito και άλ.. Pensare la violenza contro le donne).
Για την ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης αναφορικά με αυτό το θέμα, αναπτύχθηκε στο Μεξικό το 2009 το «βιαιόμετρο», ένα εργαλείο για τη «μέτρηση» του επιπέδου βίας σε μια σχέση μέσω μιας σειράς βίαιων συμπεριφορών, ψυχολογικών και σωματικών.
Το «βιαιόμετρο», το οποίο είναι ελάχιστα γνωστό στην Ιταλία, επιτρέπει την αναγνώριση μιας ολόκληρης σειράς βίαιων συμπεριφορών, που έχουμε την τάση να υποτιμούμε: ζήλια, έλεγχος, ταπείνωση, εκβιασμός, ενοχοποίηση, απειλές, απομόνωση από την οικογένεια και τους φίλους, καταστροφή αντικειμένων κ.λπ. Φυσικά, θα μου πείτε, παραταγμένα έτσι στη σειρά, πώς γίνεται να μην βλέπεις τα χειρότερα να έρχονται; Πώς γίνεται να μην το σκάσεις τρέχοντας; Μακάρι να ήταν τόσο απλό.
Ακριβώς επειδή η βία είναι ένα συνεχές, αυτές οι συμπεριφορές δεν συμβαίνουν ποτέ όλες μαζί, ούτε ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Θα παρατηρήσατε ότι δεν μιλώ για βίαιους ανθρώπους, αλλά για βίαιη ή κακοποιητική συμπεριφορά, η οποία ως τέτοια μπορεί – αφού εντοπιστεί – να τροποποιηθεί.
Άσκηση [11], Τεστ αυτοαξιολόγησης: Ποιες από τις παρακάτω συμπεριφορές σας έχει συμβεί να επιδείξετε ή να υποστείτε, στην τωρινή σας σχέση ή στις προηγούμενες σχέσεις σας;
▢ Τιμωρητικές σιωπές (διακοπή επικοινωνίας για αόριστο χρόνο χωρίς να δίνονται εξηγήσεις)
▢ Αιφνίδιες εκρήξεις θυμού
▢ Επιθέσεις ζήλιας (κατηγορίες ή ανακρίσεις) ή διαρκούς ζήλιας (βλ. «έλεγχος»)
▢ Παρακολούθηση των δραστηριοτήτων ή της κοινωνικότητας τ* άλλ* (πού ήσουν, τι έκανες, με ποιον ήσουν;)
▢ Έλεγχος μέσω επαναλαμβανόμενων κλήσεων ή μηνυμάτων (πού είσαι; Τι κάνεις;)
▢ Έλεγχος του τηλεφώνου, των μηνυμάτων ή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης
▢ Έλεγχος του ρουχισμού, του σώματος ή της διατροφής (κάλυψε το σώμα σου/μην το καλύπτεις τόσο, φάε/μην τρως αυτό το πράγμα)
▢ Έλεγχος των οικονομικών (περιορισμός της πρόσβασης σε προσωπικά ή κοινά κεφάλαια)
▢ Επιπλήξεις (έχεις/δεν έχεις κάνει αυτό ή εκείνο) και υποτιμητικές συγκρίσεις (δεν είσαι σαν…)
▢ Κανονιστικές ερμηνείες της συμπεριφοράς του άλλου (αν κάνεις το Χ σημαίνει ότι δεν νοιάζεσαι για μένα)
▢ Περιορισμός ή παρέμβαση στις σχέσεις (φιλικές, οικογενειακές, επαγγελματικές) του άλλου ατόμου
▢ Συναισθηματικοί εκβιασμοί (του τύπου «αν με αγαπάς/αλλιώς θα σε αφήσω» ή «αν αγαπάς το παιδί/αλλιώς δεν θα το βλέπεις πια») που αφορούν τις εργασιακές, σχεσιακές, σεξουαλικές ή αναπαραγωγικές επιλογές
▢ Υποτίμηση των απόψεων (δεν καταλαβαίνεις τίποτα, πάντα υπερβάλλεις) και των σχεδίων τ* άλλ* (μα τι νομίζεις ότι κάνεις; δεν θα τα καταφέρεις ποτέ)
▢ Υποτίμηση του ατόμου ως ατόμου ή σε σχέση με συγκεκριμένους ρόλους (είσαι κάκιστη μητέρα/σύντροφος/κόρη, δεν ξέρεις καν πώς να κάνεις τη δουλειά σου/αυτό που κάνεις δεν είναι δουλειά)
▢ Άρνηση της ευθυκρισίας: «ηλίθια», «τρελή», «άρρωστη», «παλαβή» (λέγεται gaslighting)
▢ Δημόσιος εξευτελισμός (υποτίμηση μπροστά σε τρίτους)
▢ Άρνηση των συναισθημάτων (είσαι ψεύτρα, το παίζεις θύμα)
▢ Επίρριψη της ευθύνης στο άλλο άτομο (μόνο με σένα μου συμβαίνει /εσύ με κάνεις να συμπεριφέρομαι έτσι)
▢ Βίαιες χειρονομίες εναντίον πραγμάτων (έπιπλα, τοίχοι, αντικείμενα)
▢ Προσβολές, φωνές, χυδαία λόγια
▢ Επιμονή, ενοχοποίηση ή εκβιασμοί για σεξουαλική επαφή (σπόιλερ: λέγεται βιασμός)
▢ Προσωρινή στέρηση της ελευθερίας (όπως κλείδωμα στο σπίτι ή άρνηση να σταματήσει το αυτοκίνητο)
▢ Απειλές σωματικής βίας προς το άλλο άτομο (σου χρειάζονται δύο χαστούκια), προς τον εαυτό του (θα πηδήξω από το παράθυρο) ή προς τρίτα πρόσωπα (συμπεριλαμβανομένων των παιδιών)
Ο στόχος αυτής της άσκησης είναι να συνειδητοποιήσουμε πόσο διαδεδομένες και κανονικοποιημένες είναι ορισμένες κακοποιητικές συμπεριφορές, ιδιαίτερα στις σχέσεις των ζευγαριών.
Αν είμαστε ειλικρινείς με τον εαυτό μας, όλ* υιοθετούμε ή έχουμε υιοθετήσει κάποιες από αυτές τις συμπεριφορές περιστασιακά, ιδιαίτερα σε καταστάσεις σύγκρουσης με τους συντρόφους ή τα μέλη της οικογένειας. Αυτό δεν μας κάνει απαραίτητα κακοποιητικά άτομα. Στην πραγματικότητα, η κυκλική φύση αυτών των συμπεριφορών και η ασυμμετρία μεταξύ των μερών είναι που τις κατατάσσει στη βία.
Τι διαφοροποιεί λοιπόν μια συγκρουσιακή σχέση από μια βίαιη σχέση; Στις συγκρουσιακές σχέσεις, οποιοδήποτε από τα δύο μέρη μπορεί να ξεκινήσει μια διαμάχη, την οποία το άλλο άτομο μπορεί να αποφασίσει να αποφύγει ή να συμμετάσχει (με άλλα λόγια υπάρχει συναίνεση) χωρίς σοβαρές συνέπειες.
Η σύγκρουση μπορεί στη συνέχεια να έχει μια σειρά από πιθανά αποτελέσματα: μπορεί να επικρατήσει το ένα άτομο, οι δύο μπορούν να συναντηθούν στα μισά του δρόμου, να αποφασίσουν να εγκαταλείψουν την σύγκρουση, να ξαναρχίσουν τη συζήτηση αργότερα, να πάρουν χρόνο για να σκεφτούν ή ακόμα και να χωρίσουν επειδή το χάσμα είναι πάρα πολύ μεγάλο (με άλλα λόγια υπάρχει ισοτιμία μεταξύ των δύο).
Στις κακοποιητικές σχέσεις, ωστόσο, οι διαπληκτισμοί ακολουθούν πάντα το ίδιο πάτερν: δεν υπάρχει ισοτιμία, γιατί είναι πάντα το ίδιο άτομο που αποφασίζει πότε ξεκινά και πότε τελειώνει μια διαφωνία, χωρίς το άλλο άτομο να έχει το δικαίωμα να αποσυρθεί ή να την τερματίσει. Ωστόσο, οι συγκρούσεις καταλήγουν πάντα με τον ίδιο τρόπο: με την υποταγή ή τον εξευτελισμό του ενός ανθρώπου από τον άλλο.
Το να μάθουμε να αναγνωρίζουμε τη βία στις διάφορες μορφές της (ψυχολογική, οικονομική, σωματική, σεξουαλική) είναι το πρώτο βήμα για να μπορέσουμε όχι μόνο να την καταπολεμήσουμε αλλά και να την προλάβουμε. Το να μάθουμε να διακρίνουμε τις πιο συνηθισμένες και κανονικοποιημένες βίαιες συμπεριφορές – τις δικές μας και των άλλων – θα μας επιτρέψει να συνειδητοποιήσουμε και να αναλάβουμε την ευθύνη για το φαινόμενο, αντί να συνεχίσουμε να αποδίδουμε τη βία αποκλειστικά σε μερικά «τέρατα» που φανταζόμαστε ότι είναι διαφορετικά από εμάς.
Στο δεύτερο μέρος, θα δούμε πώς οι ίδιοι οι κακοποιητικοί άντρες έχουν την τάση να αρνούνται τη βία των συμπεριφορών τους και πόσο σημαντικό είναι να μάθουν πώς να αποδέχονται τον λόγο αυτών που τις υφίστανται.
(1). Ευχαριστώ τις συντρόφισσες και τις αδερφές που με ξαναδιάβασαν και με συμβούλεψαν στη διάρκεια της συγγραφής αυτού του κειμένου, εμπλουτίζοντάς το με τις πρακτικές και θεωρητικές δεξιότητές τους πάνω στο θέμα. Ευχαριστώ επίσης όλες εκείνες που μοιράστηκαν τις ιστορίες τους μαζί μου όλα αυτά τα χρόνια και που αποδέχτηκαν τη δική μου. Η ευθύνη για όσα γράφονται εδώ βαρύνει την υπογράφουσα.
