Mετά το σκηνοθετικό του ντεμπούτο (Τhe Return 2003) που του χάρισε το Χρυσό Λιοντάρι της Βενετίας και πριν τα Leviathan (2014) και Loveless (2017), ο Αντρέι Ζβιαγκίντσεφ υπογράφει τη δική του Elena (2011). ‘Eνα έργο αργό που καλείται να ακτινογραφήσει πλήρως τις ανθρώπινες σχέσεις στη σύγχρονη Ρωσία. Mας δίνει την εντύπωση πως είναι διαφορετική, πως κρύβει μυστικά, ελάχιστα όμως διαφέρει στην πράξη από τον Δυτικό Κόσμο. Το χρήμα αποτελεί κι εδώ τον κινητήριο μοχλό ίσως σε μεγαλύτερη συνάρτηση με το κράτος και λιγότερο με την ελεύθερη αγορά.
Γράφει ο Μίλτος Τόσκας
Ένα ακίνητο κλαδί, μεταφορά στο στατικό εσωτερικό. Προσεγμένη κάθε λεπτομέρεια. Η φωτογραφία της κόρης που προοικονομεί έμμεσα όσα θα ακολουθήσουν. Λίγες κουβέντες μεταξύ ενός ηλικιωμένου ζευγαριού. Η τηλεόραση παίζει. Τα προβλήματα πολλά, αλλά κυρίως βαθιά. Ο Vladimir (“ιδιοκτήτης του κόσμου”) κι η Έλενα. Πάνω από δύο χρόνια μαζί. Προερχόμενοι από διαφορετική κοινωνική τάξη και με τη νοοτροπία τους να απέχει. Τα παιδιά τους έχουν ακολουθήσει εντελώς διαφορετικές διαδρομές. Οι επιλογές τους όμως έχουν άμεσο αντίκτυπο στην καθημερινότητα των γονιών.
Ο πλούσιος σύζυγος κάνει τη γυμναστική του, προσέχει για να έχει, αλλά η μοίρα του παίζει περίεργο παιχνίδι. Οι φτωχοί καταναλώνουν πατατάκια και φθηνές μπύρες κι αφιερώνουν τον περισσότερο ελεύθερό τους χρόνο στα ηλεκτρονικά παιχνίδια. Κι εδώ έρχεται στην επιφάνεια το αιώνιο ερώτημα: “δεν είχαν τις ευκαιρίες ή αυτό τους αξίζει”; Η αλήθεια συνήθως είναι κάπου στην μέση. Κι όσο η πλοκή ξεδιπλώνεται, αυτό επιβεβαιώνεται. Τα λεφτά δε φέρνουν πάντα και κυρίως για πάντα την ευτυχία. “Κι οι τελευταίοι (έσχατοι) έσονται πρώτοι” …
Οι αποφάσεις ραγδαίες. Ένα μολύβι κι ένα χαρτί. Δεν μένει χρόνος. Η πρωταγωνίστριά μας (Ναντέζνα Μακρίνα) αποφασίζει να πάρει το κρίμα στον λαιμό της. Ένα βάρος που θα έχει για πάντα στη συνείδησή της, καθώς γνώριζε την τελευταία επιθυμία του συζύγου. Αποφάσισε όμως να αποδώσει η ίδια δικαιοσύνη με τον τρόπο που το έκρινε. Λάθος ή σωστό ο Θεός θα αποφασίσει. Σημασία έχει να άξιζε τον κόπο. Να έδωσε κάτι σε κάποιον που πραγματικά το αξίζει και θα το αξιοποιήσει για να εξελιχθεί.
Εκεί ακριβώς ο θεατής εγκλωβίζεται και τείνει προς το αδιέξοδο. Η μουσική του Φίλιπ Γκλας προσπαθεί να μας δώσει διέξοδο … μάταια. Ο ουμανιστής σκηνοθέτης αντιμετωπίζει τους ήρωες του με βαθιά κατανόηση. Η καταραμένη ηδονή κι η ευκολία ως πειρασμοί. Η παρουσία του Dobronravov δημιουργεί μία γέφυρα με την “Επιστροφή”, ο Σμυρνόφ (Βλάντιμιρ) ήταν αυτός που ήθελε ο Ζβιαγκίντσεφ για τον συγκεκριμένο ρόλο και πάλεψε πολύ να τον πείσει. Η Lyadova (κόρη του Βλαντιμίρ) πρόσθεσε εξαίσιες πινελιές και θα μπορούσε να έχει ακόμα μεγαλύτερη συμμετοχή.
Παίρνεις κάτι που πραγματικά δε σου ανήκει και δε το κρατάς λεπτό. Το μεταβιβάζεις σε αυτούς που αγαπάς και θεωρείς πως το έχουν ανάγκη. Μία μεγάλη αμαρτία για χάρη των τέκνων. Κι όμως αυτά μοιάζουν καμένα χαρτιά χαμένα στα εφάμιλλα της ζωής, τις κακές συνήθειες και τις καταχρήσεις. Μένει μία μοναδική ελπίδα. Ξαπλώνει στο κρεβάτι. Δεν μπορεί ακόμα να καταλάβει τι έχει συμβεί. Ίσως είναι καλύτερα. Είναι στην πραγματικότητα ο μοναδικός που είναι ικανός να σωθεί και να επωφεληθεί σε βάθος χρόνου από το δώρο της Έλενα.