Την ανάγκη υπεράσπισης του νερού απέναντι στις απειλές που δέχεται ως κοινό αγαθό αλλά και τον ενιαίο αγώνα που πρέπει να δοθεί για την υπεράσπιση όλων των κοινών αγαθών (υγεία, ενέργεια, παιδεία, περιβάλλον, πολιτισμός, συγκοινωνίες) επεσήμαναν οι ομιλητές-τριες στην εκδήλωση με θέμα «Ε, όχι και το νερό!» που διοργάνωσε η πολιτική συλλογικότητα «Αναμέτρηση» στoν πολυχώρο We στη Θεσσαλονίκη το απόγευμα της Κυριακής 23/3.
Σε αυτή την νέα φάση της επίθεσης ενάντια στο δημόσιο αγαθό η κυβέρνηση φέρνει δύο νέους νόμους: Την ΚΥΑ (Κοινή Υπουργική Απόφαση) για την τιμολόγηση του Νερού και τον νόμο για την συγχώνευση-κατάργηση των Δημοτικών Επιχειρήσεων Ύδρευσης και Αποχέτευσης (ΔΕΥΑ).
Αυτή η εξέλιξη θα οδηγήσει, όπως αναφέρθηκε, σε ανεξέλεγκτες αυξήσεις τιμολογίων, υποβάθμιση της ποιότητας των υπηρεσιών και αβεβαιότητα για την βιωσιμότητά τους (με πιθανή υφαρπαγή τους από ιδιωτικά συμφέροντα) αλλά και σε κίνδυνο για την δημόσια υγεία, λόγω επισφαλούς πρόσβασης σε ποιοτικό-κατάλληλο νερό. Να σημειωθεί ότι στις 28 Φεβρουαρίου 2025, ανήμερα των ιστορικών συγκεντρώσεων για το έγκλημα των Τεμπών, έληξε η περίοδος των δύο μόλις εβδομάδων για την δημόσια διαβούλευση του νομοσχεδίου για την συγχώνευση-κατάργηση των ΔΕΥΑ. Όπως αναφέρουν οι διοργανωτές, με το που ψηφιστεί στην Βουλή και αρχίσει να εφαρμόζεται, θα υπάρχει μόλις ένας μήνας περιθώριο για να κατατεθεί προσφυγή στο Συμβούλιο της Επικρατείας.
Η εκδήλωση την οποία ακολούθησε μεγάλη συναυλία με νέους καλλιτέχνες-ιδες και συγκροτήματα είχε ως στόχο να συγκεντρωθεί το υπέρογκο ποσό (16.000€) που απαιτείται για μια νέα προσφυγή στο ΣτΕ. Το ΣτΕ, μετά από προηγούμενες προσφυγές από τα σωματεία εργαζομένων των εταιρειών ύδρευσης και αποχέτευσης, είχε βάλει φρένο στην κυβέρνηση, κρίνοντας αντισυνταγματικές τις ρυθμίσεις εκείνες που οδηγούν στην ιδιωτικοποίηση του νερού.
Η Κατερίνα Γεωργιάδου, δικηγόρος του σωματείου της ΕΥΑΘ, έκανε μια εκτενή αναδρομή στο διακύβευμα των δικαστικών αγώνων που δόθηκαν και στις δικαστικές αποφάσεις που εκδόθηκαν ενάντια σε όλες τις επιχειρούμενες ιδιωτικοποιήσεις. «Ο αγώνας για τα δημόσια αγαθά κερδίζεται σε όλα τα επίπεδα: και στο δρόμο και τα δικαστήρια. Τουλάχιστον οι εξελίξεις με το νερό αυτό μας δείχνουν: ότι πρέπει να είμαστε ενεργοί και ενεργές σε όλα τα πεδία μάχης» είπε μεταξύ άλλων.
Γ. Αρχοντόπουλος: Η πρόσβαση στο νερό είναι ζήτημα δημοκρατίας
«Πρέπει να κατανοήσει η κοινωνία τις συνεχείς προσπάθειες ιδιωτικοποίησης του νερού για να μπορέσει να αντισταθεί σε αυτές» δήλωσε ο Γ. Αρχοντόπουλος, πρόεδρος του σωματείου της ΕΥΑΘ. Όσον αφορά τη δημιουργία της Ρυθμιστικής Αρχής Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων (ΡΑΑΕΥ) τον περασμένο χρόνο από τη κυβέρνηση, ως μια προσπάθεια έμμεσης ιδιωτικοποίησης, ο ίδιος ανέφερε τα εξής: «Σήμερα στην Ελλάδα δεν υπάρχει αγορά νερού αλλά αγορά ενέργειας. Άρα η ΡΑΑΕΥ τι σκοπό έχει αν όχι να έρθουν ιδιώτες πάροχοι; Καμιά Ρυθμιστική Αρχή δεν έχει προστατεύσει τους καταναλωτές και το βλέπουμε και από τη διαχείριση άλλων κοινών αγαθών όπως η ενέργεια». Όσον αφορά την επικείμενη συγχώνευση των ΔΕΥΑ είπε ότι «στην ουσία δίνουν μερίδια αγοράς στον ιδιώτη πάροχο». Στην εξίσωση ο Γ. Αρχοντόπουλος έθεσε και το γεγονός ότι η Veolia (που εξαγόρασε τη Suez), η μεγαλύτερη πολυεθνική που διαχειρίζεται δίκτυα του νερού στον κόσμο, άνοιξε γραφείο στην Ελλάδα και θα ασχοληθεί με απόβλητα, ενέργεια και ύδρευση. «Η κυβέρνηση έχει στρώσει τον δρόμο για την εκμετάλλευση του νερού από ιδιώτες» σημείωσε ο πρόεδρος του σωματείου τονίζοντας ότι πρόκειται για κινήσεις έμμεσης ιδιωτικοποίησης και εμπορευματοποίησης. «Εμείς δεν ξέραμε από πάντα ούτε από κινήματα ούτε από δημοψηφίσματα αλλά μάθαμε από άλλα παραδείγματα στον κόσμο, όπου υπήρχαν αντιστάσεις ενάντια στην ιδιωτικοποίηση του νερού (π.χ. Βερολίνο), και αυτό που προσπαθούμε να κάνουμε είναι να κρατήσουμε την πόλη σε κίνηση. Ο κύκλος του νερού δεν είναι απλά η παροχή του νερού, στην πραγματικότητα το νερό είναι δημοκρατία, είναι η προσβασιμότητα στο πιο βασικό κοινωνικό αγαθό» κατέληξε.
Ν. Νικήσιανης: Οι νίκες για την υπεράσπιση του νερού οφείλονται στη συνέπεια του κινήματος
Το μέλος της δημοτικής παράταξης «Πόλη Ανάποδα» μίλησε για τη τεράστια συμβολή του κινήματος που έχει αναπτυχθεί στην πόλη και η οποία κατάφερε σε μια συνθήκη ιδιωτικοποίησης των πάντων να ανακόψει τις απόπειρες ιδιωτικοποίησης του νερού. «Αυτό οφείλεται στο ότι υπάρχει ένα κίνημα που έχει επιμονή, υπομονή και συνέχεια, στο ότι κάποιοι άνθρωποι αφιέρωσαν τη ζωή τους στον σκοπό αυτό, αλλά η σημαντικότερη παράμετρος είναι το σωματείο της ΕΥΑΘ που κατάφερε να συνδυάσει τη συνέπεια, τη μαχητικότητα και τη δυνατότητα ανάπτυξης συμμαχιών που κατέστησαν τη νίκη ενάντια στην ιδιωτικοποίηση εφικτή».
Η σημασία της νίκης αυτής αποδεικνύεται, σύμφωνα με τον ίδιο, από το πόσο επιμένει η πλευρά του κεφαλαίου σε απόπειρες άμεσης ή έμμεσης ιδιωτικοποίησης. «Το επίδικο πλέον είναι η εμπορευματοποίηση του νερού, δεν είναι ο σκοπός να βγάλουν άμεσο κέρδος από τη πώληση του νερού, αλλά η περίφραξη αυτού του κοινού αγαθού, η ένταξή του στον κύκλο δραστηριότητας αναπαραγωγής του κεφαλαίου και τελικά το κέρδος- όχι το άμεσο από τη πώληση αλλά αυτό που θα προκύψει από τις δραστηριότητες που στηρίζονται στη χρήση του νερού. Επίδικο είναι η λειτουργία της διαχείρισής του με τη λογική του κεφαλαίου» είπε χαρακτηριστικά.
Τέλος, αναφέρθηκε στην κλιματική κρίση που ήδη καθορίζει τους όρους αναπαραγωγής της κοινωνίας μας και μία από τις επιπτώσεις της είναι η λειψυδρία και η ξηρασία. Ειδικά στην Ελλάδα η αύξηση της θερμοκρασίας προκάλεσε επιπτώσεις σε όλα τα υδατικά συστήματα. «Αυτό για την επαρχία είχε τραγικές συνέπειες. Εφόσον το νερό γίνεται ο κεντρικός πόρος εν ανεπαρκεία, σκεφτείτε πόσο πολλαπλασιάζεται η σημασία του τρόπου που το διαχειριζόμαστε: ως εμπόρευμα ή ώς ενα δημόσιο κοινωνικό αγαθό που θέλουμε να το προφυλάξουμε» τόνισε ακόμη συνδέοντας την εξέλιξη αυτή με την έλλειψη κάθε περιορισμού στην τουριστική ανάπτυξη σε πολλές περιοχές της χώρας. «Σε αυτό το πλαίσιο, η απόπειρα εμπορευματοποίησης του νερού θα είναι ένα κρίσιμος παράγοντας για τις ζωές μας και η κατάληξη της μάχης θα καθοριστεί και από όλες τις μάχες που δίνονται στη βάση της αντίθεσης δημόσιου-ιδιωτικού» κατέληξε.
Ανασκόπηση στις προσπάθειες έμμεσης ή άμεσης ιδιωτικοποίησης του νερού και σχολιασμός από την Κατερίνα Γεωργιάδου, νομική σύμβουλο του σωματείου της ΕΥΑΘ.
2011-ίδρυση ΤΑΙΠΕΔ: Προσπάθεια πλήρους ιδιωτικοποίησής των εταιρειών ύδρευσης και αποχέτευσης με την ίδρυση του ΤΑΙΠΕΔ. Σκοπός ήταν η πώληση του συνόλου σχεδόν της δημόσιας περιουσίας σε ιδιωτικές εταιρείες, συμπεριλαμβανομένων των δημοσίων επιχειρήσεων ύδρευσης και αποχέτευσης ΕΥΔΑΠ και ΕΥΑΘ, οι οποίες μεταβιβάστηκαν στο ΤΑΙΠΕΔ με υπουργικές αποφάσεις των ετών 2011 και 2012. Για την αίτηση ακυρώσεως που ασκήθηκε εκδόθηκε η 1906/2014 απόφαση της Ολομελείας του Συμβουλίου της Επικρατείας που ακύρωσε τη μεταβίβαση των μετοχών της ΕΥΔΑΠ στο ΤΑΙΠΕΔ ως αντίθετη στο Σύνταγμα της χώρας αναγνωρίζοντας το νερό ως φυσικό αγαθό, απολύτως αναγκαίο για την επιβίωση του ανθρώπου, το οποίο δεν πρέπει να διαχειρίζεται μία ιδιωτική εταιρεία, που αποσκοπεί κυρίως στο κέρδος.
2014-Δημοψήφισμα για το νερό: Ιστορική στιγμή για τη Θεσσαλονίκη και εγγράφηκε στη συλλογική συνείδηση της πόλης η υπεράσπιση του νερού ως δημόσιου και κοινού αγαθού. 219.000 πολίτες της Θεσσαλονίκης ψήφισαν κατά της ιδιωτικοποίησης του νερού παρά τα προσκόμματα που προέβαλε η Κυβέρνηση την παραμονή της διεξαγωγής.
2016–Τρίτο Μνημόνιο/Προσπάθεια υπαγωγής των ΕΥΔΑΠ και ΕΥΑΘ στο Υπερταμείο: Προσπάθεια υπαγωγής των ΕΥΔΑΠ και ΕΥΑΘ στο Υπερταμείο που ιδρύθηκε με τον ν. 4389/2016. Οι αποφάσεις 190 & 191/2022 της Ολομέλειας του ΣτΕ έκριναν ως αντίθετη στο Σύνταγμα της χώρας την ένταξη των δημοσίων επιχειρήσεων ύδρευσης και αποχέτευσης και στο Υπερταμείο διότι το Υπερταμείο είναι ακατάλληλο να διαχειρίζεται τις κοινωφελείς υπηρεσίες ύδρευσης και αποχέτευσης.
Ωστόσο, παρά τη σχεδόν ομόφωνη απόφαση της Ολομέλειας, η κυβέρνηση αρνείται να συμμορφωθεί προς τις αποφάσεις της Δικαιοσύνης. Η αρμόδια Επιτροπή Συμμόρφωσης του ΣτΕ, με τις 7 & 8/2023 αποφάσεις της, διαπίστωσε τη μη συμμόρφωση της Κυβέρνησης προς τις αποφάσεις του ΣτΕ και έδωσε προθεσμία οκτώ μηνών στον Υπουργό Οικονομικών να συμμορφωθεί με όσα έκρινε η Δικαιοσύνη και να επιστρέψει τις μετοχές των ΕΥΔΑΠ και ΕΥΑΘ από το Υπερταμείο στο Δημόσιο.
2023-Μεγαλειώδης συναυλία «Υπερασπίσου του Νερό» τον Απρίλιο του 2023 στη Θεσσαλονίκη: Ανάγκασε κατ΄ ουσία την Κυβέρνηση να επιστρέψει τις μετοχές των ΕΥΔΑΠ και ΕΥΑΘ στο δημόσιο έλεγχο.
Προσπάθειες σταδιακής αύξησης των τιμών μέσω των ΚΥΑ τιμολόγησης.
Οι κανόνες τιμολόγησης της ΚΥΑ (2017) αντίθετοι στην ευρωπαϊκή οδηγία: Το ΣτΕ, με την 2519/2022 απόφαση, έκρινε ότι οι κανόνες τηςωΔιυπουργικής Επιτροπής Υδάτων (ΚΥΑ τιμολόγησης) που προέβλεπε ως υποχρεωτική την ανάκτηση κόστους για την παροχή υπηρεσιών ύδρευσης είναι αντίθετοι στην Οδηγία 60/2000 και ακύρωσε την υπουργική απόφαση. Το ΣτΕ λαμβάνοντας υπόψη την Ευρωπαϊκή Οδηγία 60/2000 που ορίζει ρητά ότι το νερό δεν είναι εμπορικό προϊόν και τον δεδηλωμένο σκοπό της που είναι η διασφάλιση της ποιότητας του νερού και η διαχείριση του ως κοινοφελούς αγαθού.
Το ΣτΕ, με την 1886/2022 απόφαση, έκρινε ως παράνομη την προσπάθεια έμμεσης ιδιωτικοποίησης του νερού, μέσω του διαγωνισμού που προκήρυξε η κυβέρνηση της ΝΔ το 2021 για την παράδοση της ΕΥΔΑΠ σε ιδιώτες. Ακύρωσε τον διαγωνισμό και νομολόγησε ότι ο κύκλος του νερού είναι ενιαίος από την πηγή έως την βρύση και η διαχείρηση των υπηρεσιών ύδρευσης πρέπει να γίνεται ενιαία υπό κρατικό έλεγχο. Το ζήτημα έκλεισε πλέον και νομοθετικά καθώς με το άρθρο 18 του ν.5106/1.5.2024 για τη σύσταση Οργανισμού Διαχείρισης Υδάτων Θεσσαλίας προβλέφθηκε ότι η συντήρηση και η λειτουργία του Εξωτερικού Υδροδοτικού Συστήματος Αττικής (ΕΥΣ) θα ανήκει αποκλειστικά στην ΕΥΔΑΠ.
2024–ΚΥΑ τιμολόγησης
Η παροχή υπηρεσιών ύδρευσης τιμολογείται σαν να μην δημοσιεύθηκε ποτέ η απόφαση 2519/2022 ΣτΕ που έκρινε ότι ήταν άκυρη η ΚΥΑ (2017) ως αντίθετη στην Οδηγία. Η νέα ΚΥΑ λέει ακριβώς τα ίδια πράγματα, έχει ακριβώς τις ίδιες πλημμέλειες που είχε η ΚΥΑ του 2017 για τις οποίες την ακύρωσε το ΣτΕ με ομόφωνη απόφαση του Δ Τμήματος. Η κυβέρνηση ευθέως καταστρατηγεί την απόφαση του ΣτΕ. Η βασική πλημμέλεια της νέας τιμολόγησης είναι ότι έρχεται σε αντίθεση με την Οδηγία 60/2000 και σε αντίθεση με αυτή αντιμετωπίζει το νερό ως εμπορικό προιόν, νομοθετεί λογιστικούς κανόνες και ρυθμίσεις που εφαρμόζουν οι επιχειρήσεις στην ελεύθερη αγορά εμπορικών προιόντων. Επειδή όμως μιλάμε για δημόσιο αγαθό που θα πρέπει να αντιμετωπισθεί ως τέτοιο στην πολιτική τιμολόγησης, στην ΝΕΑ ΚΥΑ το νερό αντιμετωπίζεται ως εμπορικό προιόν. Με την τιμολόγηση του νερού με κανόνες εμπορικού προιόντος έχουμε εμπορευματοποίηση του δημόσιου αγαθού» τόνισε σχετικά.
Τα σωματεία της ΕΥΑΘ και της ΕΥΔΑΠ, το Παρατηρητήριο Ποιότητας Περιβάλλοντος Σύρου, ο Σύλλογος εργαζομένων στην Αποκεντρωμένη Διοίκηση Αιγαίου, η Πανελλήνια Ομοσπονδία Εργαζομένων στις ΔΕΥΑ και πολίτες από την ηπειρωτική και νησιωτική Χώρα κατέθεσαν στις 25 Νοεμβρίου αίτηση ακυρώσεως κατά της νέας ΚΥΑ στο Συμβούλιο της Επικρατείας. Η υπόθεση εκδικάσθηκε στις 7.2.2025 και αναμένεται η έκδοση της απόφασης.
Συγχώνευση ΔΕΥΑ
Οι ΔΕΥΑ επιχειρείται να συνενωθούν σε μεγαλύτερες μονάδες και η ΕΥΔΑΠ και ΕΥΑΘ θα διευρύνουν την χωρική περιοχή αρμοδιότητας τους, με αποκλειστικό σκοπό τη δημιουργία μεγάλων μονάδων παρόχων ύδρευσης και επενδυτικού ενδιαφέροντος.
Επιχειρείται μια οριζόντια νομοθετική επιβολή της «οικειοθελούς» συγχώνευσης των ΔΕΥΑ με το απλουστευμένο επιχείρημα της ανάγκης επίτευξης «οικονομιών κλίμακας», όταν στην επιστημονική κοινότητα είναι γνωστό ότι για την άσκηση της αρμοδιότητας ύδρευσης και αποχέτευσης υπάρχει κάθε φορά ένα “optimum = βέλτιστο” διοικητικό μέγεθος, το οποίο είναι συνάρτηση των ανθρωπογεωγραφικών δεδομένων της εξυπηρετούμενης περιοχής και των οικονομικοτεχνικών χαρακτηριστικών των πηγών ύδρευσης, του δικτύου διανομής και της διάθεσης των λυμάτων.
-Με τις νομοθετικές επιλογές, αντί να ρυθμίζεται το ιδιωτικό κέρδος των παρόχων ενέργειας εμποδίζεται η εύρυθμη λειτουργία των ΔΕΥΑ που σκοπό έχουν τη διασφάλιση καθημερινά υγιεινού και πόσιμου νερού προς όλους τους δημότες της χωρικής τους αρμοδιότητας. Επί της ουσίας πρόκειται για αναγκαστικές συγχωνεύσεις όλων των παρόχων υπηρεσιών ύδατος σε επίπεδο νομού και όχι εθελοντικές.
-Πιο συγκεκριμένα, το Σχέδιο Νόμου επιδοτεί το υφιστάμενο χρέος των ΔΕΥΑ προς τους ενεργειακούς παρόχους με τρόπο άδικο, αφού επιδοτεί κατά 70% της συνολικής οφειλής μόνο όσων Δ.Ε.Υ.Α. συγχωνεύονται ή επεκτείνουν την περιοχή αρμοδιότητάς τους σε Δήμο και μόνο κατά 30% τη συνολική οφειλή των ΔΕΥΑ που δεν συγχωνεύονται και μάλιστα με αυστηρές προϋποθέσεις.
-Η επιλογή αυτή του Υπουργείου Περιβάλλοντος είναι πολιτικά απαράδεκτη και αντισυνταγματική, αφού δημιουργεί συνθήκες άνισης μεταχείρισης ανάμεσα σε επιχειρήσεις ταυτόσημης νομικής φύσης και αντικειμένου.
-Δεν επιλύονται τα ουσιαστικά προβλήματα των ΔΕΥΑ, που είναι η σοβαρή υποστελέχωσή τους και η ενεργειακή αυτάρκειά τους με στόχο τη μείωση του ενεργειακού κόστους, ιδιαίτερα για τις εγκαταστάσεις που λειτουργούν με όρους παραγωγικής μονάδας, όπως αντλιοστάσια, γεωτρήσεις, εγκαταστάσεις επεξεργασίας νερού και λυμάτων.
-Το Υπουργείο Περιβάλλοντος & Ενέργειας δίνει αποκλειστική προτεραιότητα στο αστικό νερό που αποτελεί το 12% της συνολικής κατανάλωσης του νερού στη Χώρα μας και αγνοεί παντελώς το αρδευτικό νερό, η χρήση του οποίου (περίπου 85%) δημιουργεί κατά κύριο λόγο την εξάντληση του συγκεκριμένου πολύτιμου φυσικού πόρου στη χρήση του οποίου γίνεται η μεγάλη και ασύδοτη σπατάλη του φυσικού πόρου. Κι αυτό σε μια εποχή που η λειψυδρία έχει πάρει πολύ ανησυχητικές διαστάσεις κι επομένως επείγει να ληφθούν μέτρα ορθολογικού και ολιστικού χαρακτήρα.
