Ο Μαρξ επεσήμανε κάποτε πως η φύση του καπιταλισμού έρχεται στην επιφάνεια σε περίοδο κρίσης. Τότε μπορεί να γίνει αντιληπτό κάτι που λάνθανε, το γεγονός δηλαδή πως το σύστημα περιστρέφεται γύρω από τα κέρδη και όχι γύρω από τις ανθρώπινες ανάγκες*.
Κάπως έτσι έχουν τα πράγματα και στην Ελλάδα. Από το 2010, από την εκδήλωση δηλαδή της καπιταλιστικής κρίσης ως κρίσης χρέους, και από τα πρώτα βήματα της στρατηγικής με την οποία οι κυρίαρχοι επιδίωξαν (και επιδιώκουν) να ξεπεράσουν την κρίση αυτή: Υποτίμηση της εργασίας, με ένταση που σε καιρούς ειρήνης δεν έχουμε γνωρίσει, συρρίκνωση των πολιτικών και κοινωνικών δικαιωμάτων, αυταρχική δημοκρατία. Και όλα αυτά, για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων, βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων, του κεφαλαίου.
Την ίδια στιγμή, η κοινωνία αντιστέκεται. Διαδηλώσεις, απεργίες, καταλήψεις δημοσίων κτιρίων, μικρότερα και μεγαλύτερα κινήματα και πλατείες. Ειδικά το κίνημα των πλατειών, και ιδίως τη στιγμή της συνάντησής του με την ακόμα οργανωμένη εργατική τάξη, αποτέλεσε σημείο τομής. Ήταν το σημείο όπου η δημοκρατία και η συμμετοχή, η αξιοπρέπεια και η αλληλεγγύη έδειξαν έναν συλλογικό δρόμο πέρα από την κρίση εκπροσώπησης που «μπλοκάρει» τους αστικούς θεσμούς, τα κόμματα, τις συνδικαλιστικές δομές. Η παρακαταθήκη των πλατειών και των συλλογικών ριζοσπαστικών αντιστάσεων είναι ήδη εμφανής –ακόμα και στο εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ.
Την κοινωνική αυτή δυναμική εξέφρασε ο ΣΥΡΙΖΑ στις τελευταίες εκλογές. Χάρη σε αυτήν, και χάρη στην πρόταση για κυβέρνηση της Αριστεράς, ο ίδιος κατάφερε να αναδειχτεί σε αντίπαλο δέος στις πολιτικές δυνάμεις των από πάνω. Το ερώτημα, όμως, είναι γιατί.
Η «μέθοδος» ΣΥΡΙΖΑ
Ο ΣΥΡΙΖΑ στήριξε κάθε μικρό και μεγάλο αγώνα, τόσο σε κεντρικό πολιτικό επίπεδο, όσο και δια της εμπλοκής των ανθρώπων του στους κοινωνικούς αγώνες. Δίχως ηγεμονισμούς, χωρίς διάθεση για «καπέλα», μέσα στην κίνηση των μαζών. Ως μέρος αυτής της κοινωνικής και πολιτικής δυναμικής, και την ίδια στιγμή μαθαίνοντας από την ανάπτυξή της. Δείχνοντας, έτσι, ότι δεν είναι «μια από τα ίδια» και ότι η μάχη αυτή είναι διαρκής και δεν τελειώνει. Δίνοντας τη μάχη αυτή κόντρα σε όλο το πολιτικό και μιντιακό σύστημα, και υπερασπιζόμενος ανεξαρτήτως κόστους τους αγώνες.
Αποτέλεσμα των επιλογών αυτών ήταν σταδιακά ο ΣΥΡΙΖΑ να πάψει να είναι απλώς οι σύντροφοι και οι συντρόφισσες που εκφωνούν τον δημόσιο λόγο του. Ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν πια ο καθένας και η καθεμία από εμάς που έδινε κάθε μικρή και μεγάλη μάχη: που ήταν παρών στους κοινωνικούς χώρους, που δεν επεδίωκε απλώς να δηλώσει κομματική παρουσία στην κοινωνία. Που ανίχνευε, και ταυτόχρονα εκπροσωπούσε, μια λογική διαφορετική από την κυρίαρχη — μιαν άλλη μεθοδολογία για την επίλυση των προβλημάτων των από κάτω, που προεικόνιζε και έθετε υπό δοκιμή έναν διαφορετικό τρόπο κοινωνικής οργάνωσης. Ο τρόπος αυτός, η έμφαση δηλαδή στη συμμετοχή και η απεύθυνση στην κοινωνία, ήταν και ο λόγος που, ήδη από τον Δεκέμβρη του 2008, οι αστικές δυνάμεις στοχοποίησαν τον ΣΥΡΙΖΑ με τέτοια ένταση.
Με την παρακαταθήκη αυτή, από την πρώτη στιγμή της κρίσης, και παρά τα φαινόμενα πολλαπλών εκφωνήσεων ή και σχεδίων, ο ΣΥΡΙΖΑ υιοθέτησε μια ριζοσπαστική και ταξική (άρα και διεθνιστική) ανάλυση για την κρίση: αναγνωρίζοντας τον συστημικό της χαρακτήρα, επισημαίνοντας τη διεθνή της διάσταση και απαντώντας στο κεντρικό ερώτημα –ποιος θα πληρώσει την κρίση–, χωρίς περιστροφές και χωρίς εθνικές αναδιπλώσεις. Κόντρα δηλαδή στην ευκολία των καιρών, σε γενικές γραμμές δεν «μάσησε» εθνικές αφηγήσεις, εθνικές ιδιαιτερότητες και εθνικά επωφελείς τεχνοκρατικές λύσεις. Το αντίθετο. Επέλεξε την γραμμή της ενότητας στους αγώνες όσων αντιστέκονται και της πολιτικής ενότητας της αριστεράς.
Με αυτά και με εκείνα, λοιπόν, το περασμένο καλοκαίρι ο ΣΥΡΙΖΑ βρέθηκε ένα βήμα πριν από την κυβέρνηση.
Από εδώ και στο εξής όμως;
Χωρίς καμία αυταπάτη ανατροπής με όρους κανονικότητας και «ώριμου φρούτου», χωρίς να περιμένουμε απλά τις εκλογές ή κάποια μεταφυσική «ετοιμότητα» των από κάτω για τον «κομμουνισμό», ο ΣΥΡΙΖΑ θα επιμείνει στη μεθοδολογία αλλαγής των κοινωνιών μέσα από την κίνηση των μαζών. Η κίνηση αυτή, οι αγώνες, παραμένει ο βασικός ο μοχλός για την ανατροπή των κοινωνικών και πολιτικών συσχετισμών, για την επίτευξη της ηγεμονίας της Αριστεράς, για την επικράτηση μιας νέας κοινής λογικής που χτίζουν οι από κάτω. Και, τελικά, για την ολοκλήρωση αυτών των διαδικασιών στο πολιτικό επίπεδο, μέσα από μια κυβέρνηση της Αριστεράς.
Μέχρι τη στιγμή αυτή, ο ΣΥΡΙΖΑ υλοποιεί ένα σχέδιο ανατροπής για τη χάραξη μιας νέας πορείας για την κοινωνία. Από τη μια πλευρά, και χάρη στην ενισχυμένη κοινοβουλετική μας παρουσία, ταράσσουμε τα νερά ενός κοινοβουλίου που δεν βλέπει, δεν ακούει, και όταν μιλάει, μιλάει όλο και πιο ολιγαρχικά. Από την άλλη, συμβάλλουμε με όλες μας τις δυνάμεις στην οικοδόμηση αντιστάσεων που θα οδηγήσουν στην ανατροπή, στην οικοδόμηση της αλληλεγγύης, όχι απλά για την ανακούφιση των «από κάτω», αλλά για την οικοδόμηση της διαφορετικής κοινωνικής οργάνωσης των από κάτω. Με λίγα λόγια, η αντίσταση και η αλληλεγγύη, ως συνιστώσες της κοινωνικής αυτοοργάνωσης, είναι βασικός πυλώνας τόσο για την ανατροπή, όσο και για τον πολιτικό αγώνα για μια κυβέρνηση της Αριστεράς. Γιατί; Διότι επιμένουμε να μην ταυτίζουμε την κυβέρνηση με την εξουσία, διότι είναι βέβαιο ότι θα δεχτούμε ανηλεή πόλεμο από την εγχώρια αστική τάξη αλλά και διεθνώς, και διότι ξέρουμε ότι για να σταθεί στα πόδια της μια αριστερή κυβέρνηση, χρειάζεται το λαϊκό παράγοντα να βρίσκεται στο προσκήνιο, και εναλλακτικές μορφές κοινωνικής οργάνωσης να υιοθετούνται πλατιά από την κοινωνία.
Oταν συγκρούονται δύο κόσμοι, ο κόσμος δηλαδή που κινείται με βάση το κέρδος και ο κόσμος των αναγκών και της αξιοπρέπειας, για να κερδίσεις τον αντίπαλο πρέπει να δυναμώσεις τον κόσμο σου. Και ο δικός μας κόσμος έχει όνομα: είναι ο κομμουνισμός. Όχι απλώς ως διακήρυξη, όχι ως θεωρητικό κατασκεύσμα, αλλά ως αρχή για κάθε τι που κάνουμε από σήμερα. Από το πώς οργανώνουμε την ανατροπή, την αλληλεγγύη, το συλλογικό μας υποκείμενο, από το πώς αναλύουμε τον κόσμο, μέχρι την καθημερινή μας πρακτική. Είναι οι αξίες του κομμουνισμού με τις οποίες δοκιμάζουμε στο σήμερα να αναμετρηθούμε με την κοινωνική καταστροφή και τις κυρίαρχες πολιτικές, ξέροντας ότι η ανάθεση, οι αξίες του ατομισμού και του ανταγωνισμού δεν βρίσκονται σε ύφεση, και ότι η ρευστότητα εξακολουθεί να είναι το κύριο χαρακτηριστικό της συγκυρίας που διανύουμε.
Τι κόμμα θέλουμε;
Για όλους αυτούς τους λόγους, η συγκρότηση ενός ενιαίου πολιτικού φορέα, αποκτά τεράστια σημασία. Και για να αποκτήσουμε πολιτικό κέντρο που να υπόκειται σε συλλογικό έλεγχο, αλλά και για να εκπονούμε το πολιτικό μας σχέδιο και πρόγραμμα με συμμετοχή όλων των μελών μας. Για μια διαδικασία, που με όρους κοινωνίας και αγώνα, θα προσπαθήσει να οικοδομήσει την Αριστερά που έχουμε ανάγκη σήμερα, για μια πραγματική κοινωνική γείωση, μια νέα λαϊκότητα. Για την ανανέωση δομών, για τη συγκρότηση ενός μαζικού αριστερού κινήματος.
Ακριβώς όπως θέλουμε συλλογικά να πάρουν τις τύχες τους στα χέρια τους οι εργαζόμενοι και η νεολαία και όχι να αναθέσουν την ανατροπή σε εμάς, έτσι και στο εσωτερικό μας, πρέπει να διαπαιδαγωγηθούμε στο μοντέλο που προτείνουμε και να αποδείξουμε ότι δουλεύει. Να φροντίσουμε να αποφύγουμε εκπτώσεις στις αξίες μας λόγω της ιδεολογικής μας συλλογικής «αλληλομόρφωσης» και της συλλογικής μας κουλτούρας, και να συγκροτήσουμε κανονιστικό πλαίσιο πως τις αντιμετωπίζουμε με συντεταγμένο και δημοκρατικό τρόπο.
Χρειάζεται λοιπόν να εκπαιδευτούμε στις συλλογικές διαδικασίες, στο να κάνουμε τη δουλειά της κοινοβουλευτικής ομάδας και των κεντρικών θεσμικών εκπροσώπων μας πιο συλλογική (κατεύθυνση στην οποία ανεξαρτήτως βούλησης, το αστικό κράτος και οι θεσμοί ούτως ή άλλως «σπρώχνουν» προς αυτονόμηση), και την ίδια στιγμή να μην υποτιμούμε τις γνώσεις και τα ταλέντα συντρόφων και συντροφισσών. Να μην ενθαρρύνουμε την ανάθεση σε ειδικούς, να μην γοητευτούμε από τον τεχνοκρατισμό προκειμενου να εκπονήσουμε προτάσεις. Να φροντίσουμε ώστε τα μέλη του ΣΥΡΙΖΑ να συνδιαμορφώνουμε την πολιτική γραμμή, να μην μένουμε στο να αναθέτουν τα όργανα την προπαγάνδιση στις συνελεύσεις βάσεις και αυτές οι τελευταίες την πολιτική στα όργανα, αλλά να βρούμε τρόπους ουσιαστικής αλλητροφοδότησης και ελέγχου. Να φροντίσουμε για εναλλαγές στις πολιτικές, επαγγελματικές και θεσμικές θέσεις. Να κάνουμε ό,τι μπορούμε προκειμένου να διαφωνούμε χωρίς να γινόμαστε θανάσιμοι εχθροί, να προστατέψουμε τις διαφορετικές απόψεις χωρίς να συγκροτούμε μηχανισμούς και ομάδες πίεσης, που αφυδατώνουν την πολιτική στις διαδικασίες και τις μετατρέπουν σε παραστάσεις με εκ των προτέρων συμφωνημένο τέλος στη βάση των τασικών συσχετισμών.
***
Πρέπει να παραδεχτούμε ότι τα βήματα που γίνονται προς αυτήν την κατεύθυνση στην προσεχή πανελλαδική συνδιάσκεψη είναι ελλιπή. Το τεράστιο σώμα των αντιπροσώπων που δεν μπορεί να είναι πραγματικά βουλευόμενο** και η μόλις μία μέρα που έχει προβλεφθεί για τις τοποθετήσεις των συνέδρων, το τεράστιο όργανο που προτείνεται, οι προβληματικές πλευρές στις διαδικασίες εκλογής αντιπροσώπων (ανοιχτές λίστες), η ασάφεια γύρω από τη διαδικασία της συνδιάσκεψης και των κειμένων. Όλα αυτά δείχνουν ότι απέχουμε αρκετά ακόμα από την συγκρότηση ενός δημοκρατικού κόμματος, από μια ουσιαστική ιδεολογικοπολιτική συζήτηση που θα αναδείξει νέα εργαλεία, νέες συγκλίσεις και αποκλίσεις και φυσικά από μια σε βάθος, ουσιαστική συζήτηση για μια κυβέρνηση της αριστεράς και τις προγραμματικές και πολιτικές μας αιχμές.
Με όλα τα προβλήματά της, ωστόσο, η Πανελλαδική συνδιάσκεψη είναι ένα βήμα σημαντικό προς την ενοποίηση και τη δημιουργία ενός ενιαίου πολιτικού κέντρου. Τα υπόλοιπα, εφόσον πλέον υπάρχουν οργανώσεις βάσεις (μάλιστα ίσως μετά από πολύ καιρό η Αριστερά έχει τόσο ζωντανές οργανώσεις βάσεις), και εφ΄ όσον υπάρχουν μεταβατικά συλλογικά όργανα, είναι στο χέρι μας να υλοποιηθούν, ώστε το επόμενο βήμα, το συνέδριο του ενιαίου κόμματος, να είναι ουσιαστικό και προς τις υπόλοιπες πλευρές. Ας κρατήσουμε στο μυαλό μας ότι, όπως είπε ένας σύντροφος στην προηγούμενη πανελλαδική συνδιάσκεψη, «ζωή είναι αυτό που συμβαίνει όταν εμείς κάνουμε σχέδια».
ΥΓ: Η συζήτηση για την στρατηγική μας στη νεολαία και για την συγκρότηση μιας αυτόνομης, μαζικής, ριζοσπαστικής και δημοκρατικής αριστερής οργάνωσης νεολαίας μπαίνει στο ΥΓ ως αναφορά, καθώς αποτελεί ΥΓ στην συνδιάσκεψη, σύντομα όμως θα πρέπει να πάψει να αποτελεί ΥΓ…
_________________
* Με αυτά τα λόγια ξεκινάει ο Μάικλ Λίμποβιτς το «Οικοδομήστε τον τώρα, λόγος για το σοσιαλισμό του 21ου αιώνα».
** Αλήθεια, ελπίζω να βρούμε έναν δημοκρατικό τρόπο για την επιλογή των ομιλητών. Τα κινήματα των τελευταίων ετών μπορούν να μας βοηθήσουν. Για παράδειγμα θα μπορούσε να γίνει κλήρωση με ισότιμους όρους για όλους του αντιπροσώπους.
Πηγή: Rednotebook