«Μέσα σ` ένα δευτερόλεπτο, μας περικύκλωσαν αστυνομικοί των ΜΑΤ από παντού, από αριστερά από δεξιά…Ήταν πραγματικά τρομακτικό…Όταν σε περικυκλώνουν, σε χτυπούν, σε ψεκάζουν με χημικά και σου πετάνε χειροβομβίδες κρότου- λάμψης μπορεί είναι θανατηφόρο» Γ.Καύκας τραυματίστηκε από αστυνομικούς σε διαδήλωση, Μάιος 2011, Αθήνα.
«Μια ομάδα νεαρών με πλησίασε για να με βοηθήσει.[…] Μια κοπέλα κάθισε δίπλα μου, στο παγκάκι, με αγκάλιασε και ρώτησε: ‘Είσαι σίγουρη πως είσαι καλά;Πονάς πολύ; Μπορείς να περπατήσεις;’ Την ίδια στιγμή ένας νεαρός επέπληξε τους αστυνομικούς από το σημείο όπου βρισκόμαστε. Τους είπε: ‘Δεν βλέπετε ότι δεν είναι νέα; Πώς μπορείτε να τη χτυπάτε; Είστε βάρβαροι.’ Τότε η ομάδα των αστυνομικών κάνει μεταβολή, επιστρέφει περπατώντας, έρχεται ως εμάς και αρχίζει να μας χτυπά ξανά [με κλομπ]. Τότε ήταν που δέχτηκα ένα σοβαρό χτύπημα στον δεξιό γοφό. Σκύβω, βάζω τα χέρια προσπαθώντας να προστατέψω το κεφάλι μου, στρέφομαι και βλέπω πως χτυπούν όλους όσους ήρθαν να με βοηθήσουν, αλλά ιδίως την κοπέλα πουκαθόταν δεξιά μου και με αγκάλιαζε.» Άνχελα Χαραμίγιο, 4 Αυγούστου 2011, Μαδρίτη.
«Ήταν γύρω στις 2.30 μ.μ. και υπήρχε ένταση ανάμεσα στην αστυνομία και στους διαδηλωτές. Η εμπειρία μου μού έλεγε ότι σύντομα μπορεί να ξεσπούσε βία, έτσι αποφάσισα να μετακινηθώ για να προφυλαχτώ. Λίγα μέτρα πιο πέρα υπήρχε μια αστυνομική διμοιρία που άρχισε να οπισθοχωρεί προς την Πλατεία Συντάγματος. Ο διοικητής της διμοιρίας με ρώτησε γιατί τραβούσα φωτογραφίες. Τους έδειξα ότι είμαι δημοσιογράφος και μέλος της Ένωσης Συντακτών. Αφού με έβρισε, ο επικεφαλής της ομάδας διέταξε έναν άλλο αστυνομικό να μου ρίξει χειροβομβίδα κρότου-λάμψης. Κυριολεκτικά τινάχτηκα στον αέρα και έπεσα πίσω. Νόμιζα ότι πέθανα. Μετά από μερικά λεπτά μια ομάδα πολιτών άρχισαν να με συνεφέρουν, ρίχνοντάς μου νερό στο κεφάλι. Και τότε συνειδητοποίησα ότι κάτι δεν πήγαινε καλά, γιατί δεν άκουγα.» Μανώλης Κυπραίος, Ιούνιος 2011, Αθήνα
«Είδα έναν αστυνομικό των ΜΑΤ, περίπου 15 μέτρα μακριά από μένα, να βγαίνει από τη γραμμή και να σημαδεύει με το όπλο του, όχι στα πόδια μου για να με τρομάξει, αλλά πιο ψηλά. Όταν με πυροβόλησε, ένιωσα ένα τράνταγμα και έντονο πόνο στον αριστερό μου ώμο. Οι άλλοι διαδηλωτές ανησύχησαν από το πρήξιμο στο χέρι μου που συγχρόνως βαθμιαία μελάνιαζε, αλλά εγώ ήμουν χαρούμενος που η λαστιχένια σφαίρα δεν με χτύπησε στο κεφάλι. Είδα επίσης έναν άλλο αστυνομικό των ΜΑΤ να σημαδεύει με το όπλο του άλλον διαδηλωτή, που τραυματίστηκε στο πόδι από τη λαστιχένια σφαίρα.» διαδηλωτής Μ. Κάκαβος Χαλκδική, 2012
Άνθρωποι που διαδηλώνουν ειρηνικά σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) έχουν δεχτεί χτυπήματα, κλοτσιές, πυροβολισμούς και τραυματισμούς με λαστιχένιες σφαίρες, καθώς και ψεκασμούς με δακρυγόνα αέρια, ωστόσο, η υπερβολική χρήση βίας από αστυνομικούς παραμένει αδιερεύνητη και ατιμώρητη.
Μέσω προσωπικών ιστοριών από την Ελλάδα, την Ισπανία και τη Ρουμανία, η σύντομη έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας “Αστυνόμευση διαδηλώσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση” εκθέτει την υπερβολική χρήση βίας εναντίον διαδηλωτών και δημοσιογράφων, την αυθαίρετη κράτηση και την παρεμπόδιση της πρόσβασης σε ιατρική βοήθεια, και καλεί τις κυβερνήσεις να αποτρέπουν και να διερευνούν αυτές τις παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
«Σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), τα μέλη των σωμάτων ασφαλείας απαιτείται να αστυνομεύουν τις διαδηλώσεις. Όμως οι μέθοδοί τους δεν συμμορφώνονται πάντοτε με τα διεθνή θεσμικά κείμενα» τονίζει στην Έκθεσή της η Διεθνής Αμνηστία που έχει τεκμηριώσει κρούσματα χρήσης υπερβολικής βίας, κατάχρησης «λιγότερο θανατηφόρων» όπλων, παρεμπόδισης της πρόσβασης σε ιατρική βοήθεια και αυθαίρετης κράτησης σε διάφορες χώρες, μεταξύ των οποίων στην Ελλάδα, την Ισπανία και τη Ρουμανία.
Σε πολλές περιπτώσεις, όπως αναφέρεται στην έκθεση, αστυνομικοί χτύπησαν επανειλημμένα με κλομπ ειρηνικούς διαδηλωτές, ακόμη και στο κεφάλι και τον σβέρκο, και προκάλεσαν σοβαρά τραύματα. Παρά τις εκκλήσεις προς τις αρχές των χωρών της ΕΕ , αυτές οι παραβιάσεις συνεχίζονται.
Πολλές διαδηλώσεις σε πόλεις της ΕΕ πραγματοποιήθηκαν ως αντίδραση στα πρόσφατα μέτρα λιτότητας των κυβερνήσεων. Καθώς γίνονται πιο δυσεύρετοι οι δημόσιοι πόροι και υπηρεσίες, έχει αυξηθεί η οργή για τις περικοπές θέσεων εργασίας και εισοδημάτων και έχει οδηγήσει σε εκτεταμένες διαδηλώσεις, μερικές φορές βίαιες, που πραγματοποιούνται σε πολλά μέρη της ΕΕ.
Στην Ισπανία, για παράδειγμα, οι περικοπές μισθών, οι αυξήσεις φόρων και η μείωση των κοινωνικών δαπανών οδήγησαν στην έναρξη συγκεντρώσεων στις 15 Μαΐου 2011 και τον σχηματισμό του λεγόμενου κινήματος 15-Μ που αξιώνει αλλαγές στο πολιτικό σύστημα στοχεύοντας στη μεγαλύτερη συμμετοχή των πολιτών στα πολιτικά πράγματα. Οι διαδηλώσεις στην Ελλάδα άρχισαν την άνοιξη του 2010 ως αντίδραση στις απώλειες θέσεων εργασίας, τις αυξήσεις φόρων και τις περικοπές δαπανών και συνεχίστηκαν ολόκληρο το 2011. Διαδηλώσεις στο Βουκουρέστι της Ρουμανίας πραγματοποιήθηκαν τον Ιανουάριο του 2012, ζητώντας αλλαγή της οικονομικής, πολιτικής και κοινωνικής κατάστασης.
Έχουν υπάρξει συχνοί ισχυρισμοί για υπερβολική χρήση βίας και κακομεταχείριση από μέλη των σωμάτων ασφαλείας κατά τη διάλυση του πλήθους σε αυτές τις διαδηλώσεις – ακόμη και όταν οι περισσότεροι άνθρωποι ασκούν ειρηνικά το δικαίωμά τους να συναθροίζονται.
Σε πολλές τέτοιες περιπτώσεις, οι ποινικές έρευνες, για τις καταγγελίες εναντίον των αστυνομικών που φέρονται να διέπραξαν παραβιάσεις, δεν είναι ενδελεχείς, αμερόληπτες ή αποτελεσματικές.
Σε άλλες περιπτώσεις δεν ξεκινά καν έρευνα.
Ο Γιάννης Καυκάς (τον Μάιο του 2011 στην Αθήνα), η Angela Jaramillo (τον Αύγουστο του 2011 στη Μαδρίτη), ο Andrei Ristache και ο πατέρας του, Augustin, (τον Ιανουάριο του 2012 στο Βουκουρέστι) δεν συνιστούσαν κάποια εμφανή απειλή για την αστυνομία ή το κοινό, όταν χτυπήθηκαν άγρια από αστυνομικούς, με αποτέλεσμα να χρειαστούν ιατρική περίθαλψη.
Ο δημοσιογράφος Μανώλης Κυπραίος υπέστη ολική απώλεια ακοής και στα δύο αυτιά, όταν αστυνομικοί έριξαν εναντίον του χειροβομβίδα κρότου-λάμψης, ενόσω εκείνος κάλυπτε διαδηλώσεις στην Αθήνα τον Ιούνιο του 2011.
Τον Αύγουστο του 2012 η αστυνομία χρησιμοποίησε δακρυγόνα αέρια και, σύμφωνα με αναφορές, πλαστικές σφαίρες και άλλες βολίδες πρόσκρουσης, ενάντια σε ειρηνικούς διαδηλωτές, που αντιδρούσαν σε εργασίες εξόρυξης χρυσού στη βόρεια Ελλάδα.
Στις 21 Οκτωβρίου 2012, αστυνομικοί των ΜΑΤ καταδίωξαν και χτύπησαν διαδηλωτές κάθε ηλικίας που είχαν συγκεντρωθεί έξω από την περιοχή όπου προγραμματίζονται οι εργασίες εξόρυξης χρυσού.
Σύμφωνα με μαρτυρίες που έλαβε η Διεθνής Αμνηστία, η αστυνομία έριξε χημικές ερεθιστικές ουσίες μέσα σε αυτοκίνητα διαδηλωτών, καθώς εκείνοι προσπαθούσαν να διαφύγουν. Μια εξηντατριάχρονη γυναίκα περιέγραψε στη Διεθνή Αμνηστία πώς αστυνομικός των ΜΑΤ την έσυρε έξω από το αυτοκίνητό της, την εξανάγκασε να γονατίσει και την ποδοπάτησε με την μπότα του στον αριστερό αστράγαλο, προκαλώντας βλάβη στο νεύρο του ποδιού της.
Η Παλόμα, δημοσιογράφος, η οποία κάλυπτε τη διαδήλωση μεταλλωρύχων στη Μαδρίτη τον Ιούλιο του 2012, χτυπήθηκε από πλαστική σφαίρα, καθώς η αστυνομία προσπαθούσε να διαλύσει την κατά κύριο λόγο ειρηνική διαδήλωση. Το προηγούμενο έτος είχε χτυπηθεί από έναν αστυνομικό με κλομπ κατά τη διάρκεια διαδήλωσης ενάντια στην επίσκεψη του Πάπα στη Μαδρίτη. Υπέβαλε καταγγελία, ωστόσο, η υπόθεση έκλεισε, καθώς δεν κατέστη δυνατό να ταυτοποιηθεί ο δράστης.
Στις 9 Οκτωβρίου 2012, σε επιστολή προς τον Υπουργό Εσωτερικών της Ισπανίας, Χόρχε Φερνάντες, η Διεθνής Αμνηστία εξέφρασε τις ανησυχίες τις σχετικά με τη χρήση βίας και συσκευών ελέγχου του πλήθους από αστυνομικούς, και αναφέρθηκε σε περιστατικό που σημειώθηκε στις 25 Σεπτεμβρίου, όταν αστυνομικοί που δεν έχουν ταυτοποιηθεί χτύπησαν ειρηνικούς διαδηλωτές με κλομπ και πλαστικές σφαίρες, και απείλησαν δημοσιογράφους που κάλυπταν τα γεγονότα.
«Οι αστυνομικοί -που συχνά είναι ο πιο εμφανής κλάδος του κράτους- είναι αναγκασμένοι να τηρούν τη λεπτή ισορροπία ανάμεσα στην προστασία του δικαιώματος στην ελευθερία της συνάθροισης και στην τήρηση της δημόσιας τάξης. Μπορούν να το πετύχουν αυτό αν σέβονται τα υπάρχοντα διεθνή πρότυπα και τις οδηγίες καλής πρακτικής όταν αστυνομεύουν διαδηλώσεις», δήλωσε ο Φώτης Φιλίππου, Συντονιστής των Περιφερειακών Εκστρατειών της Διεθνούς Αμνηστίας για την Ευρώπη και την Κεντρική Ασία.
Αστυνόμευση διαδηλώσεων:
«Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και οι αρχές επιβολής του νόμου, ιδίως, πρέπει να διασφαλίζουν ότι καθένας στις επικράτειές τους μπορεί να απολαμβάνει το ανθρώπινο δικαίωμά του στην ειρηνική συνάθροιση, και ότι τα δικαιώματα στη ζωή και στην ελευθερία από βασανιστήρια και άλλες μορφές κακομεταχείρισης γίνονται σεβαστά κάθε στιγμή. Ο Κώδικας Συμπεριφοράς των Η.Ε. για τους Αξιωματούχους Επιβολής του Νόμου και οι Βασικές Αρχές των Η.Ε. για τη Χρήση Βίας και Πυροβόλων Όπλων από Αξιωματούχους Επιβολής του Νόμου πρέπει να αποτελούν τις κατευθυντήριες αρχές στις οποίες στηρίζονται όλες οι επιχειρήσεις πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τις διαδηλώσεις» αναφέρει ακόμη η έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας στην οποία τονίζεται ότι “Τα μέλη των σωμάτων ασφαλείας πρέπει”:
ΝΑΙ:
– Να διευκολύνουν τις ειρηνικές δημόσιες συναθροίσεις αποφεύγοντας τη χρήση βίας και να τις προστατεύουν από βίαια άτομα ή μικρότερες ομάδες.
– Να αποκλιμακώνουν τις εντάσεις ή τις βίαιες καταστάσεις και να επικοινωνούν με τους διοργανωτές και τους διαδηλωτές πριν την επιχείρηση και κατά τη διάρκειά της.
– Να ελαχιστοποιούν τις φθορές, να διαφυλάσσουν και να σέβονται τη ζωή και να προστατεύουν τους ανθρώπους που δεν εμπλέκονται.
– Να χρησιμοποιούν τις αστυνομικές εξουσίες –συλλήψεις και κράτηση– μόνο για σύννομους σκοπούς.
– Να χρησιμοποιούν βία μόνο στην απαραίτητη έκταση, και μόνο όταν τα μη βίαια ή λιγότερο βίαια μέσα έχουν αποτύχει ή δεν έχουν πιθανότητα να επιτύχουν το θεμιτό σκοπό.
– Να σκέπτονται προσεκτικά τον εξοπλισμό αστυνόμευσης και ασφάλειας που χρησιμοποιούν για τη διάλυση μιας συγκέντρωσης σύμφωνα με τις αρχές της αναγκαιότητας, της αναλογικότητας και της νομιμότητας, καθώς εξοπλισμός όπως οι λαστιχένιες σφαίρες, τα δακρυγόνα και οι χειροβομβίδες κρότου-λάμψης –που συχνά χαρακτηρίζεται «λιγότερο θανατηφόρος»– μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρούς τραυματισμούς ή ακόμη και θανάτους.
– Να παρέχουν χωρίς καθυστέρηση ιατρική βοήθεια σε κάθε τραυματία.
– Να είναι αναγνωρίσιμοι ιδίως κατά τη διάρκεια επιχειρήσεων δημόσιας τάξης.
– Να επανεξετάζουν κάθε χρήση βίας κατά τη διάρκεια δημόσιας συνάθροισης και, όπου αρμόζει, να ερευνούν και να επιβάλλουν πειθαρχικές ή ποινικές κυρώσεις.
ΟΧΙ:
– Ποτέ δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται πυροβόλα όπλα ή καραμπίνες με σκοπό τη διάλυση ενός πλήθους.
– Τα κλομπ και ο συναφής εξοπλισμός πρόσκρουσης δεν πρέπει να χρησιμοποιείται εναντίον ανθρώπων που δεν αποτελούν απειλή και δεν είναι επιθετικοί.
– Οι χημικές ερεθιστικές ουσίες, όπως τα δακρυγόνα αέρια, δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται όταν οι άνθρωποι είναι περιορισμένοι σε έναν χώρο, ούτε με τρόπο που μπορεί να προκαλέσει διαρκή βλάβη.