Μετά από 12 χρόνια ομόθυμης στήριξης του σχεδίου επί τόπου ανάπλασης της ΔΕΘ από όλες τις αρχές της πόλης και της χώρας, στα τέλη Ιούνη συνέβη κάτι μάλλον παράδοξο: ο Πρωθυπουργός δήλωσε ότι «ακούει τις αγωνίες της κοινωνίας», εγκαταλείπει το αρχικό πλάνο και αναζητά, από το μηδέν ουσιαστικά, μια νέα λύση. Λίγες ημέρες πριν τις τελικές ανακοινώσεις, αξίζει να θυμηθούμε πως φτάσαμε σε αυτή την πρωτόγνωρη υποχώρηση.
Η αλήθεια είναι ότι η κυβέρνηση δεν μας έχει συνηθίσει σε τέτοιες ευαισθησίες. Έτσι, οι ραγδαίες αυτές εξελίξεις προκάλεσαν αντικρουόμενες ερμηνείες: ήταν μια νίκη του κινήματος, ή ένας τακτικός ελιγμός για να επιστρέψουν με κάτι χειρότερο; Μήπως οφείλονται στις μαγικές διαπραγματευτικές ικανότητες του Αγγελούδη, ή δεν έβγαινε ο λογαριασμός και δεν έβρισκαν επενδυτή; Έχει σημασία να απαντήσουμε, όχι για να εισπράξουμε το μερίδιό μας στη δόξα, αλλά για να ξέρουμε πως προχωράμε: τί δουλεύει και τί όχι.
Ένα μακρύ χρονικό συναίνεσης…
Και για να απαντήσουμε σωστά, με βάση την πραγματικότητα και όχι τις ιδέες μας για αυτήν, θα πρέπει να βάλουμε πρώτα σε μια σειρά τα πραγματικά γεγονότα:
-2012: εν μέσω μνημονίων και με δικαιολογία την έλλειψη πόρων, η κυβέρνηση Σαμαρά ακυρώνει σιωπηλά τον πολυετή σχεδιασμό για μετεγκατάσταση της ΔΕΘ στη Σίνδο και μετατροπή της έκτασής της σε Μητροπολιτικό Πάρκο. Η διοίκηση Τζήκα, η οποία ως τότε υπηρετούσε το πλάνο της μετεγκατάστασης, προσαρμόζεται αμέσως και παραγγέλνει μια ιδιωτική μελέτη, η οποία προφανώς παρουσιάζει την επί τόπου ανάπλαση ως πλέον βιώσιμη λύση.[1]
-2013: ο Σαμαράς οριστικοποιεί το πλάνο της επί τόπου ανάπλασης, η οποία εξαρχής εμπεριέχει τη δημιουργία ενός «business center» με «δεκάδες καταστήματα», και την ίδια στιγμή παρουσιάζει τη νέα ΔΕΘ ως «μια όαση».[2]
-2017: μετά από εσωτερικές συγκρούσεις, η «ώριμη», πια κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ υιοθετεί τελικά την επί τόπου ανάπλαση.[3] Τα επόμενα δύο χρόνια ολοκληρώνει το Ειδικό Χωροταξικό Σχέδιο (σήμερα Ειδικό Πολεοδομικό ή ΕΠΣ), με όλες τις γνωστές ως σήμερα προδιαγραφές, μεταξύ των οποίων και η δημιουργία «επιχειρηματικού κέντρου» με καταστήματα και ξενοδοχείο.
-2020: η νέα κυβέρνηση Μητσοτάκη και η διοίκηση Τζήκα προκηρύσσουν «διεθνή αρχιτεκτονικό διαγωνισμό», με βάση πάντα τις προδιαγραφές που προβλέπονται από το ΕΠΣ του ΣΥΡΙΖΑ.
-Ιούλιος 2021: ο αρχιτεκτονικός διαγωνισμός καταλήγει στο γνωστό αποτέλεσμα με τα 5 τεράστια κτίρια – ανάμεσά τους το «επιχειρηματικό κέντρο».[4]
Την ίδια χρονιά εγκρίνεται το Προεδρικό Διάταγμα που νομιμοποιεί το ΕΠΣ, ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ παραμένει και από τη θέση της αντιπολίτευσης στρατευμένος στο πλάνο της επί τόπου ανάπλασης.[5]
-Σεπτέμβρης 2022: το αρχιτεκτονικό γραφείο που κέρδισε το διαγωνισμό, παρουσιάζει την τελική προμελέτη του έργου, με όλες τις λεπτομέρειες που γνωρίζαμε ως χθες. Εντωμεταξύ, ξεκινά η διερεύνηση και η εκδήλωση ενδιαφέροντος από τους επενδυτές.[6]
-2023: Η 2η κυβέρνηση Μητσοτάκη, ενισχυμένη από τη νέα εκλογική νίκη, προσπαθεί να αποφύγει τη δημόσια χρηματοδότηση για τη ΣΔΙΤ κι εξετάζει το ενδεχόμενο να συνδυαστεί η επί τόπου ανάπλαση με καθολική ιδιωτικοποίηση.[7]
-Οκτώβρης 2023: στις Δημοτικές Εκλογές όλες σχεδόν οι παρατάξεις, πλην του υποψηφίου της ΝΔ Κωνσταντίνου Ζέρβα, τοποθετούνται προεκλογικώς ρητά υπέρ της μετεγκατάστασης της ΔΕΘ και της δημιουργίας Μητροπολιτικού Πάρκου (ναι, και ο Αγγελούδης[8]), εντείνοντας την ασάφεια και τις καθυστερήσεις.
-Δεκέμβριος 2023: Με τις δημοτικές εκλογές να έχουν τελειώσει, αναιρώντας το φόβητρο του πολιτικού κόστους, το τρένο της ανάπλασης ξαναμπαίνει σε ράγες. Η κυβέρνηση καταλήγει ότι θα προχωρήσει η ΣΔΙΤ χωρίς καθολική ιδιωτικοποίηση,[9] και η νέα διοίκηση Αγγελούδη, πριν καν αναλάβει τα καθήκοντα, αλλάζει τη θέση της και λέει ότι θα στηρίξει την επί τόπου ανάπλαση, ως τη μόνη ρεαλιστική λύση.
-2024, το έργο επιτέλους ξεκινά: στις 21 Μάη εγκρίνεται από την αρμόδια Κυβερνητική Επιτροπή η ένταξη της Ανάπλασης στο Αναπτυξιακό Πρόγραμμα Συμβάσεων Στρατηγικής Σημασίας,[10] τον Αύγουστο υπογράφεται η σχετική σύμβαση, το ΤΑΙΠΕΔ ξεκινά την προετοιμασία του διαγωνισμού,[11] και τον Οκτώβρη προκηρύσσεται ο πρώτος διαγωνισμός για την πρόσληψη συμβούλου που θα οργανώσει τον τελικό διαγωνισμό για το έργο.[12]
-9 Σεπτεμβρίου 2024, η εταιρία real estate Dimand, δηλώνει δημόσια το «υπό όρους» ενδιαφέρον της για συμμετοχή στο διαγωνισμό.[13] Οι «όροι» έχουν να κάνουν με τα τελικά ποσοστά συμμετοχής του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, αλλά και με το ενδεχόμενο ο ιδιώτης να πάρει μέρος της εκθεσιακής δραστηριότητας, το οποία παραμένει πάντα ανοιχτό.[14]
-13 Νοεμβρίου 2024, στην Ειδική Συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου Θεσσαλονίκης, η διοίκηση Αγγελούδη ανακοινώνει οριστικά τη συμφωνία της με το σχέδιο της επί τόπου ανάπλασης -αφού η διοίκηση της ΔΕΘ έκανε αποδεκτές τις «10 κόκκινες γραμμές»- και κηρύττει κάθε σχετική συζήτηση λήξασα.[15]
-Δεκέμβρης 2024, το ενδιαφέρον του για το έργο δηλώνει δημόσια και ο Όμιλος Μυτιληναίου, ο οποίος άλλωστε – για να το πούμε κομψά- τα τελευταία χρόνια επενδύει με ποικίλους τρόπους στην πόλη.[16]
-25 Φεβρουαρίου 2025, ολοκληρώθηκε η επιλογή ιδιώτη συμβούλου για το έργο: από εδώ και πέρα, το δημόσιο ξεκινά να πληρώνει πραγματικά λεφτά για την υπόθεση.[17]
-9 Απριλίου 2025, από το βήμα της Ημερίδας του ΤΕΕ όλες οι αρχές και οι «παραγωγικοί φορείς» της πόλης επιβεβαιώνουν τη συμφωνία τους με το σχέδιο της ανάπλασης, με τον Πρόεδρο του ΤΕΕ να ουρλιάζει κυριολεκτικά από το μικρόφωνο ότι «κλείνει τη συζήτηση».
-29 Μάη 2025, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Π. Μαρινάκης στην ενημέρωσή του στους συντάκτες της πόλης, επιβεβαιώνει κι αυτός ξανά τη δέσμευση της κυβέρνησης στο πλάνο ανάπλασης.[18]
Γιατί μπήκαμε στον κόπο αυτής της αναδρομής; Για να θυμηθούμε ότι για 12 ολόκληρα χρόνια και μέχρι τον περασμένο Ιούνη, η επί τόπου ανάπλαση, με το «επιχειρηματικό κέντρο» στον πυρήνα της, αποτέλεσε το πεδίο μιας πρωτόγνωρης διακομματικής συναίνεσης: πέντε διαδοχικές κυβερνήσεις, τρεις διαδοχικές δημοτικές αρχές, η ΝΔ, ο ΣΥΡΙΖΑ, τα εμπορικά και τεχνικά επιμελητήρια, εταιρίες, εργολάβοι, ΜΜΕ, ΟΛΟΙ συμφωνούσαν πως ήταν ό,τι καλύτερο θα μπορούσε να συμβεί στην πόλη μας. Χωρίς καμιά διαφοροποίηση, χωρίς κανέναν αστερίσκο. Η μόνη κριτική που ασκούσε η αντιπολίτευση στην εκάστοτε κυβέρνηση ήταν ότι το μεγάλο αυτό έργο καθυστερεί.
Φυσικά, όλα αυτά τα χρόνια, υπήρχαν αντιδράσεις: οι δήμαρχοι των περιφερειακών δήμων, πανεπιστημιακοί, αρχιτέκτονες, πολίτες υπερασπίστηκαν την προηγούμενη κοινή γραμμή της πόλης, αυτή που μιλούσε για μετεγκατάσταση και μητροπολιτικό πάρκο. Η Κίνηση Πολιτών για ένα Μητροπολιτικό Πάρκο συγκρότησε αυτές τις διαφωνίες σε ένα συνεκτικό πλαίσιο και μια καθαρή πρόταση, οργανώνοντας και την προσφυγή στο ΣτΕ ενάντια στο Ειδικό Πολεοδομικό, τα αποτελέσματά της οποίας ακόμα εκκρεμούν. Οι κινήσεις του οικολογικού χώρου, όπως η Οικολογία – Αλληλεγγύη, διατύπωσαν εξαρχής τη διαφωνία τους. Η Πόλη Ανάποδα προσπαθούσε από το 2019 να θέσει την υπόθεση της ΔΕΘ στο επίκεντρο των αυτοδιοικητικών αντιπαραθέσεων. Στις τελευταίες εκλογές, το θέμα έγινε πράγματι ένα από τα κριτήρια ψήφου. Οι εκλογές όμως τέλειωσαν, ο Αγγελούδης το γύρισε, ο διαγωνισμός προχωρούσε κι η συζήτηση, όπως είπαμε, θεωρούταν λήξασα.
…κι ένα σύντομο χρονικό ανατροπής
Ας βάλουμε κάτω τώρα και τα γεγονότα των τελευταίων μηνών:
-Στην Ειδική Συνεδρίαση του Νοέμβρη, η Πόλη Ανάποδα καταθέτει για πρώτη φορά την πρόταση για δημοψήφισμα. Η αλήθεια είναι ότι λίγοι την πήραν στα σοβαρά – και μάλλον είχαν δίκιο, αφού η συλλογή υπογραφών από το 10% του εκλογικού σώματος στον 2ο δήμο της χώρας, ακουγόταν ως ένας μη ρεαλιστικός στόχος. Η δημοτική αρχή δεν μπαίνει καν στον κόπο να σχολιάσει.
-Τους επόμενους έξι μήνες, με μεθοδικό τρόπο, χτίζεται μια ευρεία πολιτική και κοινωνική συμμαχία γύρω από την πρωτοβουλία για το δημοψήφισμα (Σύλλογος Αρχιτεκτόνων, Σύμπραξη, Θεσσαλονίκη για Όλους, Πόλη Ανάποδα και άλλοι 70 περίπου συλλογικοί φορείς), ενώ παράλληλα ολοκληρώνεται η νομική, τεχνική, επικοινωνιακή και πολιτική προετοιμασία για τη συλλογή των υπογραφών. Το νέο διαδίδεται σταδιακά. Πολλοί/ες περιμένουν με ανυπομονησία το ξεκίνημα της καμπάνιας, ενώ αρχές και ΜΜΕ συνεχίζουν να μην παίρνουν στα σοβαρά το ενδεχόμενο.
-10 Μαρτίου 2025, οι δύο παρατάξεις καταθέτουν ψήφισμα στο Δημοτικό Συμβούλιο Θεσσαλονίκης, προτείνοντας να αναλάβει αυτό την οργάνωση δημοψηφίσματος. Η διοίκηση Αγγελούδη αρνείται, ακόμα και αν καθορίσει αυτή το ερώτημα. Ταυτόχρονα όμως, αρχίζει να αποστασιοποιείται προσεκτικά από το κυρίαρχο σχέδιο της ΔΕΘ, με το οποίο συμφώνησε τον Νοέμβρη, λέγοντας ότι θα περιμένει τις τελικές ανακοινώσεις για να τοποθετηθεί.
-7 Απριλίου ανοίγει η πλατφόρμα και ξεκινά η συλλογή υπογραφών. Χιλιάδες υπογραφές συγκεντρώνονται από τις πρώτες ώρες. Την ίδια μέρα στο ΔΣ, ο Αγγελούδης επιμένει να τοποθετείται αρνητικά στο δημοψήφισμα, χαρακτηρίζοντάς το «επαναστατική γυμναστική», ενώ προσπαθεί να μπερδέψει τη συζήτηση για τη ΔΕΘ με τη διεκδίκηση του Γ’ Σώματος Στρατού, μιλώντας για ένα φανταστικό «πάρκο 200 στρεμμάτων».
-19 Απριλίου συγκεντρώνονται οι πρώτες 10.000 υπογραφές. Η συζήτηση που «είχε κλείσει», ξανάνοιξε για τα καλά σε όλα τα επίπεδα: στις γειτονιές, τα ΜΜΕ, τα σόσιαλ.
-9 Μάη, κι ενόψει της Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου, η διοίκηση της ΔΕΘ ανακοινώνει «ενημερωτική καμπάνια» για τη σημασία της επί τόπου ανάπλαση με τη συνεργασία του Δήμου Θεσσαλονίκης, ενώ βάζει τους σεκιουριτάδες να επιτεθούν -ανεπιτυχώς- σε μέλη της Πόλης Ανάποδα που μαζεύουν υπογραφές. Οι υπογραφές φτάνουν τις 12.000.
-12 Μάη 2025, ο Αγγελούδης, από το βήμα του Συνεδρίου “FAST FORWARD FORUM 2025” «αναρωτιέται» για πρώτη φορά «τι χρειάζεται ένα μεγάλο εμπορικό κέντρο» μέσα στη ΔΕΘ.
-18 Μάη, η Παράλλαξη, με το ειδικό βάρος της, η οποία επιμελώς δεν έχει ασχοληθεί ως τώρα κεντρικά με το θέμα, οργανώνει το γνωστό debate, σε συνεργασία με το ίδρυμα Heinrich Bell. Οι τραμπούκικες επιθέσεις μελών της διοίκησης κι εργαζομένων της ΔΕΘ ενάντια στην Ιφιγένεια Καμτσίδου το οδηγούν σε βίαιη διακοπή. 14.000 υπογραφές.
-29 Μάη, δημοσιεύονται κείμενο υποστήριξης του δημοψηφίσματος από 425 πανεπιστημιακούς, καλλιτέχνες, συνδικαλιστές/τριες κα. Οι υπογραφές ξεπερνούν τις 15.000.
-6 Ιουνίου, η πρώτη -κανονική- δημοσκόπηση της Palmos για το TheOpinion, μεταφράζει τα παραπάνω στη γλώσσα που καταλαβαίνουν οι πολιτικοί: η πλειοψηφία απορρίπτει το σχέδιο της διοίκησης, ζητά μητροπολιτικό πάρκο και συμφωνεί με τη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος.
-16 Ιουνίου, το πουλόβερ ξεκινά να ξηλώνεται: ο Αγγελούδης διαρρέει ότι κατεβαίνει στην Αθήνα για να διαπραγματευτεί την αλλαγή του σχεδίου. Δυο μέρες μετά, τοποθετείται ανοιχτά ενάντια στο «επιχειρηματικό κέντρο».
-19 Ιουνίου, ο Μητσοτάκης «ακούει τις επιφυλάξεις και του δήμου και των πολιτών» και προαναγγέλλει αλλαγή του σχεδίου, χωρίς επιχειρηματικό κέντρο.[19]
-22 Ιουνίου, ο παντός καιρού Τ. Τζήκας αποδέχεται και μάλιστα χαιρετίζει τη στροφή Αγγελούδη και Μητσοτάκη και δηλώνει έτοιμος να υπηρετήσει και το νέο σχέδιο ανάπλασης, το οποίο ελάχιστα θα διαφέρει από το παλιό.[20]
-25 Ιουνίου, στη συνεδρίαση του ΔΣ, ο Αγγελούδης μιλά για μια ανάπλαση με μόλις δύο, αντί για τα 5 αρχικά, κτίρια, συνεχίζοντας όμως να αρνείται, με τοπικιστικό μένος, την πιθανότητα μετεγκατάστασης.
Αντιπαραθέτοντας αυτές τις δύο χρονοσειρές, είναι σαφές ότι δεν μπορεί να πρόκειται για σύμπτωση: μια στέρεη και καθολική συμφωνία 12 ετών γύρω από μια πρόταση που είχε στον πυρήνα της το real estate και το επιχειρηματικό κέντρο, ανατράπηκε ξαφνικά μέσα σε 15 ημέρες, ξανά συντονισμένα από όλους τους βασικούς της πρωταγωνιστές, τον Δήμο, τη ΔΕΘ, την κυβέρνηση. Καταλαβαίνω την καχυποψία για τις προθέσεις τους, αλλά δεν μπορεί να κάνανε τέτοια επική κωλοτούμπα γιατί ξαφνικά άλλαξαν άποψη ή βρήκαν κάτι άλλο χειρότερο να φέρουν. Τέτοιες ερμηνείες είναι αναμενόμενες από πολιτικές δυνάμεις που νιώθουν άβολα καθώς βρέθηκαν στο περιθώριο των εξελίξεων, αλλά σίγουρα δεν είναι λογικές.
Έβγαινε η επένδυση;
Κυκλοφόρησε βέβαια και μια άλλη εκδοχή, κάπως πιο επεξεργασμένη: ο κύριος λόγος της μεταστροφής, λέει, ήταν η αδυναμία να βρεθεί επενδυτή. Υποτίθεται ότι τώρα που ο διαγωνισμός μπήκε στην τελική ευθεία, το Υπερταμείο (δηλαδή η κυβέρνηση) ξεκίνησε κρυφές διαπραγματεύσεις με τους υποψήφιους επενδυτές, για να συνειδητοποιήσει ξαφνικά ότι δεν υπάρχει ενδιαφέρον και το πλάνο δεν βγαίνει. Το σενάριο αυτό έχει το καλό ότι δεν μπορεί να διαψευστεί, αφού μιλά για γεγονότα που συνέβησαν πίσω από κλειστές πόρτες. Κατά τη γνώμη μου όμως δεν στέκει: πρώτο, γιατί δεν είναι δυνατό οι διαπραγματεύσεις αυτές να έγιναν ξαφνικά τον Ιούνη, τη στιγμή που οι επενδυτές γνωρίζουν το συγκεκριμένο πλάνο επί 12 χρόνια, κι είχαν -όπως είδαμε παραπάνω- ήδη εκδηλώσει δημόσια το ενδιαφέρον τους.
Δεύτερο και σημαντικότερο, γιατί είναι φανερό ότι το αρχικό πλάνο όχι μόνο ήταν συμφέρον για τον υποψήφιο επενδυτή, αλλά αποτελούσε κυριολεκτικά μια δωρεάν προσφορά πανάκριβης δημόσιας γης. Ας θυμηθούμε για μια τελευταία φορά τους όρους της επένδυσης: σύμφωνα με το αρχικό πλάνο, ο ιδιώτης θα καλούταν να βάλει περίπου 100-120 εκατομμύρια από τα 300 που θα στοίχιζε η όλη επένδυση, δηλαδή περίπου το 30%. Με αυτά, θα έπαιρνε:
-την αποκλειστική εκμετάλλευση για πολλές δεκαετίες του «επιχειρηματικού κέντρου», δηλαδή ενός κτιρίου με 16.465 τ.μ. για ξενοδοχείο, 11.082 τ.μ. για εμπορικά καταστήματα, 6.792 τ.μ. για γραφεία επιχειρήσεων και άλλα 6.562 τ.μ. για αίθουσα πολλαπλών χρήσεων. Σύνολο, 900 τ.μ., ή το 38% της νέας δομημένης επιφάνειας.
-Υπόγειο πάρκινγκ έκτασης 31.706 τ.μ., κάτω ακριβώς από το «επιχειρηματικό κέντρο».
-Δωρεάν το οικόπεδο πάνω στο οποίο θα χτιζόταν το «επιχειρηματικό κέντρο», έκτασης 20.034 τ.μ., ή 20 στρεμμάτων.
-Και μπόνους 200 εκατομμύρια ζεστού δημόσιου χρήματος, για να χτίσει το όλο σύμπλεγμα. Είναι φανερό ότι η απαιτούμενη ιδιωτική συμβολή θα αντιστοιχούσε πάνω – κάτω στο εργολαβικό κέρδος, καθιστώντας την επένδυση σχεδόν δωρεάν.
Φυσικά, πίσω από τις κλειστές πόρτες, οι ιδιώτες μπορεί πράγματι να ζητούσαν και περισσότερα, όπως πχ έλεγχο στην εκθεσιακή δραστηριότητα – και πιθανότητα, αν δεν άλλαζαν τα πράγματα, θα τα έπαιρναν. Αν όμως το παραπάνω πακέτο δεν συνιστά προνομιακή επένδυση, δεν ξέρω τί άλλο μπορεί να χαρίσει ένα κράτος στους ιδιώτες. Για να έχουμε μια αίσθηση, δίπλα ακριβώς από τη ΔΕΘ, στη γωνία Τσιμισκή και Εθν. Αμύνης, ο όμιλος Electra επενδύει περίπου 25 εκ. για να χτίσει ένα αντίστοιχο, αλλά πολύ μικρότερο, ξενοδοχείο, σε ένα οικόπεδο έκτασης μόλις 1.300 τ.μ. ιδιοκτησίας της Εκκλησίας. Πρόκειται για μια άλλη πικρή ιστορία για την πόλη, που όμως μας δείχνει το μέγεθος της απάτης που είχε στηθεί στη ΔΕΘ: με μόλις τα 4πλάσια χρήματα, ο επενδυτής θα έπαιρνε 15 φορές μεγαλύτερο οικόπεδο και κτίριο, σε πολύ πιο προνομιακή θέση, με το εναπομείναν «μητροπολιτικό πάρκο» να λειτουργεί πρακτικά ως η πίσω αυλή του.
Δυσκολευόμαστε να πιστέψουμε ότι μια τέτοια επένδυση δεν έβγαινε, ή ότι δεν βρισκόταν επενδυτής να βάλει 20 εκ. το χρόνο για να πλασαριστεί τόσο προνομιακά στο κέντρο της πόλης. Για μια έχουμε μια αίσθηση και οι κοινοί θνητοί που δυσκολευόμαστε να καταλάβουμε την έννοια «εκατομμύριο», το ποσό των 120 εκ. αντιστοιχεί περίπου στα κέρδη ενός μήνα για τον Όμιλο του Μυτιληναίου, ενός εκ των υποψήφιων μνηστήρων. Για όλους αυτούς τους λόγους, αυτό ακριβώς ήταν ως τώρα το κεντρικό επιχείρημα όσων κατέκριναν το σχέδιο της επιτόπου ανάπλασης: ότι πρόκειται για μια σκανδαλώδη κλοπή της δημόσιας γης. Δεν μπορεί τώρα να λέμε ότι δεν συνέφερε.
Η πολιτική νίκησε την οικονομία
Τί έγινε λοιπόν και χάλασε μια τόσο καλοστημένη δουλειά; Ας προσπαθήσουμε να δώσουμε μια πιο λογική ερμηνεία. Ως και τον Μάρτη, όπως είδαμε, όλα κυλούσαν σύμφωνα με το πρόγραμμα – με δεδομένη φυσικά την ανικανότητα και την εγγενή τάση για καθυστερήσεις του πολιτικού μας προσωπικού. Όλοι οι επίσημοι φορείς παρέμεναν υπέρ του σχεδίου, δημιουργώντας μια εικόνα ομοψυχίας (κάτι αντίστοιχο με το «τι φταίμε εμείς που όλη η κοινωνία είναι με το ΝΑΙ» αν θυμάστε από το άλλο δημοψήφισμα). Φυσικά υπήρχαν κάποιες φωνές διαμαρτυρίας, αλλά αυτές μπορούσαν εύκολα να καταταχθούν στις συνήθεις κατηγορίες (αντιαναπτυξιακοί, οικολογούντες, αριστεροί κοκ, ή αντίστοιχα συντεχνίτες εκπρόσωποι των δυτικών προαστίων). Το σημαντικότερο, δεν προκαλούσαν κάποια ανησυχία, αφού -μετά τη λήξη των δημοτικών εκλογών και το κόλπο Αγγελούδη- δεν είχαν κάποιο θεσμικό πεδίο στο οποίο θα μπορούσαν να δοκιμάσουν τη θέση τους.
Τότε ήρθε η σφήνα του δημοψηφίσματος. Η πρωτοβουλία μας επιχειρούσε ακριβώς αυτό: να δημιουργήσει ένα θεσμικό πεδίο αντιπαράθεσης, όπου τα δυο στρατόπεδα θα έπρεπε να αναμετρηθούν. Αν κερδίζαμε, η κυρίαρχη πλευρά δεν θα μπορούσε πια -χωρίς τουλάχιστον ανυπολόγιστο κόστος- να αδιαφορήσει για την εκπεφρασμένη πλειοψηφία. Όπως είπαμε, στην αρχή προφανώς και δεν μας πήραν στα σοβαρά, θεωρώντας τον στόχο των 25.000 υπογραφών ανέφικτο. Για να τον πετύχουμε, έπρεπε λοιπόν πρώτα να μας πάρει στα σοβαρά η κοινωνία.
Εδώ, τον κρίσιμο ρόλο τον έπαιξε το ζήτημα των συμμαχιών: προσπαθήσαμε υπομονετικά για μήνες να εξασφαλίσουμε το απαιτούμενο εύρος που θα έκανε τον στόχο μας να μοιάζει εφικτός. Όσοι και όσες από εμάς συνειδητοποιούσαμε αυτή την ανάγκη, καταλαβαίναμε ότι όχι μόνο είχαμε ανάγκη από ευρείες συμμαχίες, αλλά -ακόμα περισσότερο- είχαμε ανάγκη να τις επιδεικνύουμε, να φανούμε ψηλότεροι από το μπόι μας. Έτσι, είχαμε το εξής σπάνιο φαινόμενο: οι άνθρωποι που βρέθηκαν στον πυρήνα του εγχειρήματος, αντί να προσπαθούν -ως συνήθως- να δείξουν ότι η δική τους ομάδα είναι η πιο δυνατή στο πλαίσιο αυτής της συνεργασίας, προσπαθούσαν αντίστροφα να αναδείξουν τη συμβολή των άλλων ομάδων. Συνειδητοποιήσαν -όχι όλοι, αλλά πάντως αρκετοί- ότι το παιχνίδι της «ηγεμονίας» εντός μιας συμμαχίας, όπως καταχρηστικά το ονομάζουμε, δεν παίζεται με τους συνήθεις όρους του ανταγωνισμού και της επιβολής, αλλά με αντεστραμμένους όρους, της προσφοράς και της ανιδιοτέλειας: όσο πιο πολύ κρύβεσαι, τόσο περισσότερο φαίνεσαι. Όσο περισσότερο ακούς, τόσο ακούγεσαι. Όσο δείχνεις, τόσο σε δείχνουν. Και τα κατάφεραν.
Η κοινωνία μας πήρε στα σοβαρά κι έτσι -αναγκαστικά- μας πήρε στα σοβαρά και η διοίκηση Αγγελούδη. Καλές οι μπίζνες του Μυτιληναίου, αλλά καμιά διοίκηση δεν θα άντεχε να πάει σε μια κανονική εκλογική ήττα, στη μέση της θητείας της. Πόσο μάλλον μια φιλόδοξη διοίκηση, κεντροαριστερών καταβολών, σαν του Αγγελούδη. Να βρεθεί στην κάλπη του δημοψηφίσματος να υπερασπίζεται πέντε τσιμεντένια μεγαθήρια μαζί με τη δεξιά, και να χάσει από μια αντιπολίτευση που θα ζητάει πράσινο. Πρόκειται προφανώς για εφιάλτη. Όλη η θητεία Αγγελούδη θα χαρακτηριζόταν από αυτή την ήττα.
Η διοίκηση Αγγελούδη ήταν εξαρχής -από τη στιγμή που προεκλογικά είχε αναγκαστεί να πει ψέματα- ο αδύναμος κρίκος. Και εύλογα, ήταν αυτός που έσπασε πρώτος. Βέβαια, προτού σπάσει, φρόντισε να εξασφαλίσει τη συναίνεση της κυβέρνησης Μητσοτάκη (είναι ενδιαφέρον ερώτημα τί θα έκανε αν η κυβέρνηση επέμενε στο αρχικό πλάνο, αλλά ευτυχώς δεν θα χρειαστεί να το μάθουμε).
Η κυβέρνηση με τη σειρά της, είχε στα χέρια της ένα έργο συμφέρον μεν για το κεφάλαιο, αλλά με μεγάλο πολιτικό κόστος για την ίδια, ανώριμο σχεδιασμό, και υψηλά ρίσκα – πχ να βρεθούν αρχαία και να κλείσει η Έκθεση για καμιά εικοσαριά χρόνια. Άλλωστε ήταν ένα έργο του οποίου δεν είχε την πατρότητα (αυτήν όπως είπαμε ότι την διεκδικούσε πάντα ο κ. Φάμελλος), ενώ, όσο προσοδοφόρο και να ήταν, δεν είχε ακόμα κλείσει ο «επενδυτής», οπότε δεν θα χαλούσε καμία δοσμένη δουλειά.
Επιπλέον, ένα όχι ασήμαντο τμήμα της τοπικής Νέας Δημοκρατίας, των οποίων τα εκλογικά συμφέροντα προσανατολίζονται προς τα δυτικά, άρχισε ξανά να διαμαρτύρεται. Όλοι αυτοί οι πολιτευτές βέβαια είχαν επί πολλά χρόνια συμβιβαστεί με την εγκατάλειψη της μετεγκατάστασης. Η πρωτοβουλία του δημοψηφίσματος όμως ξανάνοιξε το θέμα και όφειλαν να τοποθετηθούν. Έτσι, όχι μόνο δήμαρχοι δυτικών δήμων, αλλά ακόμα κι ο αντιπεριφερειάρχης αναγκάστηκαν να πάρουν σαφή και δημόσια θέση ενάντια στην επί τόπου ανάπλαση.
Κάτω από αυτές τις συνθήκες, το Μαξίμου δεν είχε κανέναν ιδιαίτερο γκαϊλέ να τραβήξει τη μάχη ως το τέλος, ενάντια στο μισό του κόμμα και σχεδόν όλους τους Δημάρχους, του νέου τους αγαπημένου συμμάχου συμπεριλαμβανομένου. Η μεταστροφή Αγγελούδη έδωσε την αφορμή και ο Μητσοτάκης προτίμησε για μια φορά το περίβλημα του προσηνή ηγέτη «που ακούει» και όχι του αποφασιστικού αρχηγού που συγκρούεται.
Έχουμε λοιπόν μια περίπτωση που η «πολιτική», δηλαδή ο κοινωνικός ανταγωνισμός, νίκησε την «οικονομία», τα -κατά τα άλλα «ανίκητα» συμφέροντα. Δυσκολευόμαστε να το αναγνωρίσουμε, γιατί έχουμε ξεσυνηθίσει σε τέτοιες νίκες, αλλά είναι εδώ, μπροστά στα μάτια μας. Και στην πραγματικότητα, δεν είναι ούτε τόσο σπάνιο, ούτε τόσο δύσκολο όσο νομίζουμε. Αρκεί βέβαια να συναντηθούν οι αναγκαίες συνθήκες – και το παράδειγμα της ΔΕΘ μας δίνει μια πιθανή ιδέα για το ποιες μπορεί να είναι αυτές: ένα κοινωνικό μέτωπο αρκετά ευρύ για να πείθει για τις δυνατότητες του, με ένα συνεκτικό και αποτελεσματικό κέντρο και πολύ δουλειά τεκμηρίωσης, κι ένα πεδίο υλικής αντιπαράθεσης, όπου να μπορεί να κριθεί το δίκιο του και να αποδειχθεί η πραγματική κοινωνική πλειοψηφία. Στην περίπτωσή μας, το πεδίο αυτό είναι το επιχειρούμενο δημοψήφισμα, σε άλλες περιπτώσεις μπορεί να είναι κάτι άλλο.
Δεν έχουν, βέβαια, όλα τα κοινωνικά κινήματα τη δυνατότητα, ή ακόμα και το καθήκον, να γίνουν πλειοψηφικά και να νικάνε. Κάποια, μάλλον τα περισσότερα, γίνονται για να διαμορφώσουν πιο μακροπρόθεσμους συσχετισμούς, ή έστω για την τιμή -όχι των όπλων- αλλά των ανθρώπων. Το γεγονός ότι κανένα κίνημα υπέρ των μεταναστών και των προσφύγων πχ δεν θα κατορθώσει κάποια νίκη σε αυτή τη συνθήκη, δεν το καθιστά λιγότερο σημαντικό. Όμως, οι νίκες έχουν τη σημασία τους – κι εκπαιδευτική, αλλά και υλική: μερικοί άνθρωποι, κατά τεκμήριο οι φτωχότεροι, θα ζήσουν παραπάνω και θα ζήσουν καλύτερα γιατί κερδίσαμε 150 στρέμματα πάρκο.
Σε κάθε περίπτωση, όσοι και όσες δεν μπορούνε να αποδεχθούν το προφανές, και ψάχνουν άλλες, σκοτεινές αιτίες, όσο διαφορετικό πολιτικό υπόβαθρο και να έχουν, μοιράζονται την εξής υπόρρητη παραδοχή: θεωρούν ότι η κοινωνία δεν έχει καμία δυνατότητα να αυτοοργανώνεται, να παρεμβαίνει και να καθορίζει τις εξελίξεις, χωρίς τουλάχιστον την άδεια όσων την κυβερνούν. Θεωρούν ότι αυτές οι δυνατότητες είναι και πρέπει να παραμείνουν μονοπώλιο των ιδεολογικών μηχανισμών που αυτοί υπηρετούν.
Εν αναμονή των κυβερνητικών αποφάσεων…
Αν οι δικές μας υποθέσεις ακούγονται πιο λογικές από συνωμοσίες που δεν γνωρίζουμε, ας τις τεστάρουμε, προσπαθώντας να μαντέψουμε το επόμενο βήμα. Στην πολιτική έχει νόημα -και πλάκα- να κάνεις προβλέψεις πριν φανούν οι εξελίξεις. Με αυτές τις προβλέψεις άλλωστε καλείσαι να διαμορφώσεις και την τακτική σου.
Από τη στιγμή λοιπόν που το «επιχειρηματικό κέντρο» έφυγε από το τραπέζι, όλο το προηγούμενο σχέδιο έχει στην πραγματικότητα καεί, αφού είχε στον πυρήνα του ακριβώς αυτή την ευκαιρία αξιοποίησης – ήταν εύκολο να το προβλέψει κανείς αυτό από πριν.[21] Όσο και να χτυπιέται τώρα ο κ. Τζήκας ότι τίποτα σημαντικό δεν άλλαξε και το υπόλοιπο σχέδιο με τα άλλα τέσσερα κτίρια μπορεί να συνεχιστεί κανονικά, δεν υπάρχει πια κανένας λόγος να γίνει κάτι τέτοιο: τα άλλα τέσσερα κτίρια είχαν εξαρχής σχεδιαστεί για να καλύψουν επικοινωνιακά το 5ο, το επιχειρηματικό κέντρο.
Ταυτόχρονα, χωρίς ξενοδοχείο και εμπορικά καταστήματα, κανείς ιδιώτης επενδυτής δεν θα ενδιαφερθεί να συμμετάσχει στο εγχείρημα. Δεν νομίζω ότι επιθυμεί κανείς να επενδύσει στην εκθεσιακή δραστηριότητα της ΔΕΘ – Helexpo, ακόμα κι αν αυτή, με τα εισιτήρια της Πάολα και τις συνδρομές των κρατικών περιπτέρων σε αποτυχημένες «διεθνείς» εκθέσεις, εμφανίζεται οριακά κερδοφόρα. Καλύτερα να επενδύσουν σε κάποιο σκυλάδικο.
Συνεπώς, όσα χρήματα στοιχίσει το έργο θα πρέπει να τα βάλει η κυβέρνηση από τον κρατικό προϋπολογισμό, συν τα 30 εκ. που έχει εξασφαλίσει η Περιφέρεια από το ΕΣΠΑ για το πάρκο. Οι δυνατότητες για ένταξη στο Ταμείο Ανάκαμψης ή άλλο ευρωπαϊκό πρόγραμμα κάηκαν όσο οι διαδοχικές κυβερνήσεις προσπαθούσαν να ξεπουλήσουν το οικόπεδο σε ιδιώτες: η Ε.Ε. είναι με το κεφάλαιο, αλλά δεν επιχορηγεί και ιδιωτικά ξενοδοχεία σε δημόσια γη. Κάτι τέτοιο θα νόθευε τον ανταγωνισμό.
Η κυβέρνηση λοιπόν δεν έχει πια κανέναν λόγο να χτίσει για τα μάτια του κ. Τζήκα και του διεθνή του διαγωνισμού, 4 θεόρατα και πανάκριβα κτίρια, πληρώνοντάς τα από «την τσέπη της» και προκαλώντας επιπλέον αντιδράσεις σε μια πόλη που έχει πει με κάθε τρόπο ότι θέλει περισσότερο πράσινο. Πολύ πιο λογικό είναι να χτίσει με τα μισά λεφτά τα απολύτως αναγκαία κτίρια για να μην φανεί ότι κλείνει τελείως το μαγαζί, δηλαδή ένα εκθεσιακό κι ένα συνεδριακό κέντρο. Δεν περιμέναμε τη διαρροή που έγινε προχθές για να το υποθέσουμε, ήταν προφανές. Άλλωστε, μας το είχε πει ήδη από τον Ιούνη ο Αγγελούδης, λειτουργώντας κι εδώ ως ο συνήθης λαγός της κυβέρνησης.
Θα προκύψει βέβαια το ερώτημα πως γίνεται να χωράνε σε ένα εκθεσιακό περίπτερο όλες οι δραστηριότητες της ΔΕΘ, ή τέλος πάντων αν χωράνε σε ένα, γιατί ως τον Μάη επέμεναν ότι πρέπει να χτιστούν τρία. Για να κάμψει αυτές τις ανησυχίες -και να βολέψει λίγο το εκλογικό της κοινό στα δυτικά- είναι πιθανό η κυβέρνηση να συνοδεύσει τις εξαγγελίες της με κάποια ασαφή υπόσχεση ότι θα εξεταστεί η δυνατότητα επέκτασης της ΔΕΘ εκτός κέντρου, με νέες μελέτες και αφού εξασφαλιστούν οι υποδομές κοκ – δηλαδή ποτέ. Στην πράξη, η έτσι κι αλλιώς φθίνουσα εκθεσιακή δραστηριότητα θα περιοριστεί λίγο ακόμα, ενώ κάποιες μεγάλες θεματικές εκθέσεις θα γίνουν «προσωρινά» στην Αθήνα ή τη Θεσσαλία ώσπου να τελειώσουν τα έργα – και μετά ίσως να φανεί ότι θα έχουν βολευτεί καλύτερα εκεί. Άλλωστε, μέχρι τότε, κανείς δεν θα είναι εδώ για να εξηγήσει τίποτα.
… ή και όχι
Όπως και να ‘χει, δύο κτίρια αντί για πέντε, δίνουν πράγματι την δυνατότητα για 150 στρέμματα ενιαίου πάρκου. Για όσους έχουν μάτια και βλέπουν, η εξέλιξη αυτή είναι μια πρώτη νίκη των πολιτών, και δεν θα ερχόταν χωρίς το κίνημα του δημοψηφίσματος.
Δεν είναι όμως η δική μας πρόταση. Και υπάρχουν ακόμα πολλοί και καλοί λόγοι που η πρότασή μας συνεχίζει να διαφέρει και από αυτήν την προοπτική:
-Πρώτο και σημαντικότερο: μπορεί να υποστηρίξαμε τη δυνατότητα να μείνουν κάποιες ήπιες εκθεσιακές δραστηριότητες στον ιστορικό χώρο της ΔΕΘ, αλλά στον πυρήνα της πρότασής μας ήταν πάντα η δημιουργία ενός νέου εκθεσιακού κέντρου εκτός πόλης, όπου θα μεταφερθούν οι περισσότερες και πιο βαριές εκθέσεις. Αν παραμείνουν όλες στο κέντρο, σε ένα μόλις κτίριο, η πίεση για επιπλέον δόμηση μελλοντικά ή χρήση του ακάλυπτου χώρου για υπαίθριες δραστηριότητες θα παραμείνει αφόρητη. Πάρκο με όλη τη ΔΕΘ εντός του, δεν νοείται: ή δεν θα είναι πάρκο, ή δεν θα είναι ΔΕΘ.
Το πρόβλημα δεν είναι μόνο τα κτίρια: η ίδια η εκθεσιακή δραστηριότητα, τα αυτοκίνητα και το φορτία που κουβαλά, δεν χωράνε πια στο κέντρο μιας υπερκορεσμένης πόλης. Αν μείνει όλη η ΔΕΘ εντός, οι κάτοικοι στο κέντρο θα συνεχίσουν να υφίστανται τις ίδιες επιπτώσεις στο κυκλοφοριακό, τη ρύπανση και γενικά στην ποιότητα της ζωή τους.
-Δεύτερο, νέα ΔΕΘ εκτός κέντρου σημαίνει για εμάς Σίνδος. Όχι μόνο για να αποκαταστήσουμε την πολεοδομική αδικία, τον ταξικό ρατσισμό που υφίστανται οι δυτικές μας γειτονιές, να προσφέρουμε μερικές καλές χρήσεις και να ωθήσουμε τη δημιουργία υποδομών, όπως η επέκταση του μετρό. Αλλά γιατί εκεί είχαν καταλήξει αντικειμενικά οι μελέτες της μετεγκατάστασης πριν από 20 χρόνια, αφού μόνο στη Σίνδο υπάρχει ο κατάλληλος, δημόσιος χώρος κι εκεί συναντιόνται οι οδικοί και σιδηροδρομικοί άξονες. Αν αρχίσουμε τώρα ξανά αυτή τη συζήτηση από το μηδέν, μπλέκοντας τη Θέρμη ή όποιο άλλο μέρος, θα είναι μόνο για μην γίνει τίποτα και η ΔΕΘ να παραμείνει ολόκληρη στη θέση της, στρυμωγμένη σε ένα μόνο κτίριο. Έχει μεγάλη σημασία λοιπόν να επιμείνουμε στη Σίνδο.
-Τρίτο, η δική μας πρόταση ζητάει τη διατήρηση ορισμένων σημαντικών αρχιτεκτονικά ιστορικών κτιρίων, τα οποία αποτελούν μοναδικές παρακαταθήκες του μοντερνιστικού κινήματος και είναι βαθιά χαραγμένα στην ιστορική μνήμη και ταυτότητα της πόλης.[22] Η πρόταση Αγγελούδη – κυβέρνησης τα γκρεμίζει, για να χτίσει στη θέση της άλλα, τα οποία ακόμα κι αν είναι μόνο δύο – ή μάλλον ακριβώς επειδή θα είναι μόνο δύο- θα είναι αναγκαστικά τεράστια, φαραωνικά και ξένα. Πρόκειται για βαρβαρότητα.
Ακόμα όμως και ασήμαντα να ήταν τα παλιά κτίρια, το να γκρεμίζεις και να χτίζεις από την αρχή, κτίρια της ίδιας περίπου συνολικής έκτασης, για την ίδια χρήση, είναι μια σπάταλη, απαρχαιωμένη, αντιπεριβαλλοντική πρακτική. Το κέντρο θα γεμίσει σκόνη και ρύπους, η ΔΕΘ θα μετατραπεί σε ένα τεράστιο εργοτάξιο για πολλά χρόνια, το μερίδιό μας στην κλιματική αλλαγή θα πολλαπλασιαστεί, και όλα αυτά για να καταλήξουμε περίπου εκεί που ξεκινήσαμε. Πρόκειται για μια τρέλα, από την οποία κερδισμένοι θα βγουν μόνο οι εργολάβοι.
-Τέταρτο, πίσω από τον παραλογισμό «γκρεμίζω – χτίζω», κρύβεται και μια επιπλέον προσθήκη: το υπόγειο πάρκινγκ, το οποίο μπορεί να κατασκευαστεί μόνο κάτω από τα νέα κτίρια και όχι κάτω από τα παλιά. Εκτιμώ ότι η απέναντι πλευρά θα ποντάρει πολύ σε αυτό, για να πείσει τους κατοίκους, οι οποίοι απελπίζονται από το διαρκές κυνήγι μιας θέσης. Εκεί, θα πρέπει να απαντήσουμε θαρρετά: το πάρκινγκ δεν είναι μέρος της λύσης, είναι μέρος του προβλήματος. Η δημιουργία νέων μεγάλων πάρκινγκ τόσο κεντρικά, θα προσελκύσει ακόμα περισσότερα ΙΧ στο κέντρο εντείνοντας, αντί να αμβλύνει, το πρόβλημα. Όσο χώρο δίνεις στο ΙΧ, τόσο παραπάνω θα χρειάζεται. Εννοείται πως οι χρήσεις που αφήνουμε κι εμείς στον χώρο της ΔΕΘ, όπως το Παλέ ντε Σπορ, απαιτούν τη δημιουργία ενός ορισμένου αριθμού θέσεων για τις ανάγκες τους. Αλλά είναι λάθος να ποντάρουμε ότι η ΔΕΘ θα λύσει το πρόβλημα πάρκινγκ στο κέντρο. Μόνο η ενίσχυση των μέσων μεταφοράς μπορεί να το κάνει αυτό. Ξέρουμε ότι αυτό το σημείο διαφοροποίησης θα μας δυσκολέψει, αλλά δεν μπορούμε και δεν πρέπει να το αποκρύψουμε.
-Πέμπτο – και καθοριστικό: στον πυρήνα της πρότασής μας για τη ΔΕΘ δεν είναι μόνο ένα πράσινο σχέδιο για το τί πρέπει να γίνει, είναι η λογική ότι για τέτοια μεγάλα θέματα θα πρέπει να αποφασίζουν οι τοπικές κοινωνίες. Για αυτό πήραμε το θάρρος και προτείναμε, παρά τις δυσκολίες, το πρώτο τοπικό δημοψήφισμα στην ιστορία της τοπικής αυτοδιοίκησης στην Ελλάδα. Τώρα, που χάρη ακριβώς σε αυτήν την πρωτοβουλία το αρχικό σχέδιο πέθανε, βρισκόμαστε στην πολύ δυσάρεστη θέση να περιμένουμε έναν πρωθυπουργό από την Αθήνα, να αποφασίσει μόνος του τί θα γίνει στο κέντρο της πόλης μας και να έρθει να μας το ανακοινώσει.
Ακόμα και αν το σχέδιο που θα ανακοινώσει είναι καλύτερο από το αρχικό, η ίδια η διαδικασία είναι σαφώς χειρότερη: τουλάχιστον, το σχέδιο της επί τόπου ανάπλασης είχε εξασφαλίσει τη συναίνεση ενός τμήματος της πόλης και όλων των αρχών της. Το ειρωνικό βέβαια είναι ότι οι ίδιες οι αρχές, ο Αγγελούδης κι η παρατάξη του, η διοίκηση της ΔΕΘ, οι πρόεδροι των επιμελητηρίων, που επί 12 χρόνια συμφωνούσαν στο προηγούμενο πλάνο κι επέμεναν ότι προέκυψε μετά από πολυετή διαβούλευση, τώρα είναι απολύτως οκ με το να έρθει ο Μητσοτάκης και να τους ανακοινώσει τί θα γίνει. Αλλά είπαμε: αυτή είναι η αντίληψή τους για την πολιτική.
Ε, εμείς, δεν χωράμε να στριμωχτούμε σε αυτό το ακροατήριο χειροκροτητών. Αν κάτι μας διαχωρίζει από όλους αυτούς είναι ακριβώς η αντίληψή μας για τη δημοκρατία, τη διαβούλευση και την πραγματική συναίνεση: πιστεύουμε ότι οι αποφάσεις πρέπει να παίρνονται από αυτούς που τους αφορούν, ότι για τη μοίρα της ΔΕΘ, όποια και να είναι αυτή, πρέπει να γίνει δημοψήφισμα.
Ολοκληρώνοντας έναν όμορφο αγώνα
Πιστεύω λοιπόν -και νομίζω το ίδιο πιστεύουν όσοι/ες συμμετείχαν ως τώρα ενεργά στην πρωτοβουλία για το δημοψήφισμα- ότι πρέπει να συνεχίσουμε. Δεν το λέω στον αυτόματο, ούτε με ευκολία, όπως κάνουμε συνήθως. Μας έχω ακούσει πολλές φορές να φωνάζουμε ότι ο αγώνας συνεχίζεται, την ίδια ακριβώς στιγμή που κάτω από τις δυσκολίες στην πράξη τα παρατάμε και ασχολούμαστε με κάτι άλλο.
Για να το κάνω ακόμα πιο συγκεκριμένο: θα έβρισκα θεμιτή και λογική μια άποψη που θα έλεγε ότι κερδίσαμε ήδη το βασικό, δηλαδή τα 150 στρέμματα πάρκο, και ότι το ερώτημα αν τα κτίρια πρέπει να διατηρηθούν ή να γκρεμιστούν και να ξαναχτιστούν, δεν είναι τόσο κρίσιμο που να δικαιολογεί ολόκληρο δημοψήφισμα. Ακούω επίσης τον προβληματισμό για το αν αυτή η αντίθεση είναι αρκετά δυνατή για να μας ωθήσει ως το τέλος, στη συλλογή του 1/5 των υπογραφών που απομένει, αλλά και σε ένα δημοψήφισμα με ικανοποιητική συμμετοχή και -φυσικά- σε μια επικράτηση της πρότασής μας.
Όμως καταλήγω ότι πρέπει να συνεχίσουμε. Όχι μόνο γιατί η πρόταση μας συνεχίζει να διαφέρει σε καθοριστικά σημεία από αυτή που μάλλον θα καταθέσει η κυβέρνηση, όπως προσπάθησα να δείξω παραπάνω. Κυρίως, γιατί κάποια στιγμή που πρέπει να μάθουμε -και να διδάξουμε στους από πάνω- ότι έτσι πρέπει να παίρνονται οι αποφάσεις. Κι ας μιλάει ο Αγγελούδης υποτιμητικά για «επαναστατική γυμναστική». Κάποια στιγμή πρέπει να καταλάβουν όλοι ότι «διαβούλευση» δεν σημαίνει ότι πήρε ο δήμαρχος τηλέφωνο την άκρη του στο Μαξίμου και ότι «συναίνεση» δεν σημαίνει να περιμένουμε τί θα πει ο Μητσοτάκης.
Δημοψήφισμα λοιπόν, ως το τέλος. Ακόμα και αν η τελική πρόταση Μητσοτάκη πλησιάσει ακόμα περισσότερο στη δική μας – αν πχ υποσχεθεί με σαφήνεια νέο εκθεσιακό χώρο στη Σίνδο– εμείς να επιμείνουμε: η όποια απόφαση θα έχει τη σφραγίδα των ίδιων των δημοτών και των δημοτισσών, όχι του Μητσοτάκη και του Αγγελούδη.
Και το λέω αυτό με επίγνωση ότι -ακριβώς χάρη στην ως τώρα νίκη μας- ο αγώνας θα γίνει πιο σύνθετος. Ως τώρα, αρκούσε να δείχνουμε την εικόνα με τα πέντε τσιμεντένια μεγαθήρια για να καταλάβει ο καθένας ότι αυτό δεν είναι πάρκο. Τώρα, που και η άλλη πλευρά προσφέρει πια ένα ορισμένο πάρκο, θα πρέπει να ρίξουμε το βάρος σε θέματα πιο σύνθετα: στο κυκλοφοριακό φόρτο, την ισόρροπη πολεοδομική ανάπτυξη, την επανάχρηση κτιρίων. Αν είναι λοιπόν να συνεχίσουμε, είμαστε υποχρεωμένοι να πάμε ακόμα πιο βαθιά τη συζήτηση, πιάνοντας σύνθετα θέματα πολεοδομικού και περιβαλλοντικού σχεδιασμού, αλλά και κοινωνικής συμμετοχής, στην εποχή της κλιματικής κρίσης. Έχουμε όμως εμπιστοσύνη στους συνδημότες και τις συνδημότισσές μας, ότι ήρθε η ώρα για αυτές τις κουβέντες. Κι αυτό από μόνο του θα είναι ένα μεγάλο όφελος για την πόλη.
Αν αντίθετα, συνεχίσουμε στον αυτόματο χωρίς να αναγνωρίσουμε τις εξελίξεις και μιλάμε μόνο για πάρκο, δεν θα είναι ούτε αληθές, ούτε σοβαρό – κι ως τώρα πετύχαμε γιατί βασιστήκαμε στην αλήθεια και τη σοβαρότητα. Επιχειρήματα του τύπου «δεν πιστεύουμε τίποτα», ή «δεν τους έχουμε εμπιστοσύνη», μπορεί να έχουν μια επικοινωνιακή χρησιμότητα, αλλά δεν θα μας πάνε ως το τέλος. Στο κάτω – κάτω, ακριβώς γιατί έχουμε εμπιστοσύνη στους συμπολίτες μας, ό,τι κερδίσαμε ήδη θα πρέπει να το θεωρούμε δεδομένο. Κανείς δεν μπορεί να μας το πάρει πίσω. Πάμε για τα υπόλοιπα τώρα.
[1] https://www.emakedonia.gr/metegkatastasi-deth-apo-oktovrio-ta-spoydaia-74790
[2] https://www.espressonews.gr/reportaz/9587/mitropolitiko-parko-me-anaplasi-i-deth/
[3] https://www.huffingtonpost.gr/kinonia/pos-tha-gini-i-anaplasi-tis-deth-to-schedio-pou-egkrithike-apo-to-ipourgio-perivallontos/
[4] https://thessaloniki-confexpark.gr/announcement-winners-thessaloniki-confex-park-competition
[5] https://www.thessalonikifair.gr/el/alexis-tsipras-simantikos-anaptyxiakos-polos-i-deth-gia-ti-thessaloniki
[6] https://ecopress.gr/to-teliko-schedio-kai-to-chronodiagramm/
[7] https://www.naftemporiki.gr/business/1515036/anaplasi-deth-prothypoyrgiki-sigi-asyrmatoy-enteinontai-ta-senaria-idiotikopoiisis/
[8] https://www.voria.gr/article/thessaloniki-protasi-aggeloydi-gia-mitropolitiko-parko-stoys-horoys-tis-deth
[9] https://ypodomes.com/oristika-meso-sdit-i-megali-anaplasi-tis-deth-pos-tha-ginei-to-neo-confex-park/
[10] https://ypodomes.com/eos-to-2031-tha-echei-oloklirothei-i-megali-anaplasi-tis-deth-sto-kentro-tis-thessalonikis-ti-tha-afora-o-diagonismos/
[11] https://ecopress.gr/anaplasi-deth-symvasi-gia-tin-techniki-p/
[12] https://hradf.com/prosklisi-ypovolis-prosforon-gia-tin-epilogi-technikoy-nomikoy-kai-chrimatooikonomikoy-symvoyloy-sto-plaisio-ylopoiisis-toy-ergoy-anaplasis-tis-ektasis-tis-deth-helexpo-sti-thessaloniki-meso-symvasis/
[13] https://bizness.gr/endiaferon-tis-dimand-gia-tin-anaplasi-tis-deth-ypo-poioys-oroys-tha-symmetechei-sto-diagonismo-parachorisis/
[14] https://www.powergame.gr/akinita/715188/deth-anoichto-to-endechomeno-tis-parachorisis-se-stratigiko-ependyti/
[15] https://www.powergame.gr/akinita/755928/anaplasi-deth-ikanopoiithikan-kokkines-grammes-tou-dimou-thessalonikis/
[16] https://www.insider.gr/epiheiriseis/347268/metka-metlen-anektelesto-15-dis-me-aihmi-tin-thessaloniki-prohoroyn-flyover
[17] https://www.ictplus.gr/i-anaplasi-tis-deth-prochora-oloklirothike-i-epilogi-symvoulou/
[18] https://www.emakedonia.gr/p-marinakis-apo-thessaloniki-politiki-apofasi-tis-kyvernisis-i-anaplasi-tis-deth
[19] https://www.voria.gr/article/allazei-shedio-gia-tin-anaplasi-tis-deth-me-apofasi-mitsotaki-akoyo-tis-epifylaxeis
[20] https://www.powergame.gr/akinita/975596/tzikas-tora-i-apofasi-gia-tin-anaplasi-tis-deth/
[21] https://www.theopinion.gr/opinions/ola-gia-ayto-ginontai/
