Άλλη μία καταδίκη εισέπραξε η Τουρκία από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, αυτή τη φορά για τις άθλιες συνθήκες υπό τις οποίες κρατούνταν σε κέντρο μεταναστών, μία μητέρα με τα τρία μικρά παιδιά της.
Γράφει η Μαρία Δήμα στην Εφημερίδα των Συντακτών
Η 34χρονη, υπήκοος Ρωσίας, εγκατεστημένη στο Μπακού, κρατείτο μαζί με τα παιδιά της, ηλικίας 11, 7 και 6 ετών αντίστοιχα, σε κέντρο φιλοξενίας, εν αναμονή της απέλασής τους από την Τουρκία. Είχαν αφεθεί ελεύθεροι, σχεδόν τέσσερις μήνες μετά από μια σειρά διαδικασιών ενώπιον των τουρκικών δικαστηρίων, σχετικά με την νομιμότητα της κράτησής τους.
Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι η κυβέρνηση δεν αντέκρουσε τους ισχυρισμούς τους, που περιέγραφαν με τα πιο μελανά χρώματα την εικόνα της κράτησης τους: Υπερπλήρεις κοιτώνες, σπάνια είχαν την δυνατότητα να βγουν έξω στον καθαρό αέρα, εκτίθεντο συνεχώς σε καπνό τσιγάρου από άλλους κρατούμενους και δεν είχε δοθεί κατάλληλη τροφή στα ανήλικα παιδιά. Τέτοιες συνθήκες ήταν προφανώς δυσμενείς, ακόμη και για τους ενήλικες και συνεπώς, ήταν ακόμη περισσότερο για τα τρία ευάλωτα παιδιά.
Μάλιστα, οι δικαστές διαπιστώνουν στην απόφαση τους ότι οι συνθήκες κράτησης των τριών ανηλίκων ήταν αντίθετες με τις ευρέως αναγνωρισμένες διεθνείς αρχές της προστασίας των παιδιών. Διαπιστώθηκε ότι τα παιδιά κοιμόντουσαν σε κουκέτες σιδερένιου σκελετού με αιχμηρές άκρες, πράγμα το οποίο θα μπορούσε να είναι επικίνδυνο για παιδιά της ηλικίας τους…
Παράλληλα, το Στρασβούργο έκρινε ότι παρόλο που ένας νέος νόμος είχε τεθεί σε ισχύ το 2014, ο οποίος επανεξέτασε το νομικό πλαίσιο για τη μετανάστευση και το άσυλο στην Τουρκία, ήταν εξ ολοκλήρου αναποτελεσματικός στην περίπτωση των προσφευγόντων σχετικά με τις προϋποθέσεις ή τη νομιμότητα της κράτησή τους.
Ομόφωνα οι Ευρωπαίοι δικαστές έκριναν ότι στα πρόσωπα των τεσσάρων μελών της οικογένειας της G.B., υπήρξαν δύο παραβιάσεις του άρθρου 3 (απαγόρευση απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης) της ΕΣΔΑ όσον αφορά τις συνθήκες κράτησης των προσφευγόντων εν αναμονή της απέλασης σε δύο διαφορετικά κέντρα φιλοξενίας, παραβίαση του άρθρου 13 (δικαίωμα αποτελεσματικής προσφυγής) σε συνδυασμό με το άρθρο 3 λόγω έλλειψης αποτελεσματικών ένδικων μέσων στους προσφεύγοντες για να διαμαρτυρηθούν για τις συνθήκες κράτησης σε ένα από αυτά τα κέντρα και, παραβιάσεις των άρθρων για το δικαίωμα στην ελευθερία και ασφάλεια και το δικαίωμα η νομιμότητα της κράτησης να εξετάζεται ταχέως από δικαστήριο.
Καταλήγοντας αποφάσισαν ότι η Τουρκία πρέπει να καταβάλει στην μητέρα (δίκαιη ικανοποίηση) 2.250 ευρώ και 20.000 ευρώ σε κάθε παιδί της για ηθική βλάβη, και 5.500 ευρώ για έξοδα και δαπάνες.
Το πέρασμα στη Τουρκία
Η μητέρα μαζί με τα τρία παιδιά της πέρασαν στην Τουρκία στις 17 Οκτωβρίου 2014, κρατώντας τότε στην αγκαλιά της το μικρότερο από αυτά, βρέφος ακόμα. Σύμφωνα με τα επίσημα αρχεία, συνελήφθησαν την επόμενη μέρα, προσπαθώντας να περάσουν παράνομα τα σύνορα στη Συρία. Το γραφείο του τοπικού κυβερνήτη διέταξε την κράτηση της, εν αναμονή της απέλασης και ολόκληρη η οικογένεια μεταφέρθηκε στο Κέντρο Απομάκρυνσης Kumkapı, στην Κωνσταντινούπολη.
Στις 23 Οκτωβρίου 2014, το γραφείο του Κυβερνήτη της Κωνσταντινούπολης διέταξε περαιτέρω την κράτηση και την απέλαση της προσφεύγουσας. Όλη η οικογένεια κρατήθηκε στο Κέντρο Απομάκρυνσης Αλλοδαπών Kumkapı, για τους επόμενους τρεις μήνες, πριν μεταφερθεί στις 23 Ιανουαρίου 2015, στο Κέντρο Απέλασης Ξένων Gaziantep.
Μετά τη μεταφορά τους, το γραφείο του Κυβερνήτη του Gaziantep εξέδωσε εντολή απέλασης και κράτησης κατά των τεσσάρων προσφευγόντων.
Οι προσφεύγοντες αμφισβήτησαν τη νομιμότητα της κράτησής τους, σε αμφότερα τα κέντρα απέλασης και ζήτησαν την απελευθέρωσή τους. Τόνισαν ότι οι συνθήκες στα κέντρα ήταν ιδιαίτερα ακατάλληλες για τα παιδιά και ότι οι αρχές δεν είχαν εξετάσει εναλλακτικές λύσεις για την κράτηση, παρά την ευάλωτη κατάσταση.
Το δικαστήριο της Κωνσταντινούπολης εξέτασε τα αιτήματά τους όσον αφορά την κράτησή τους στο Kumkapı. Σε μια πρώτη απόφαση του Νοεμβρίου του 2014, αποφάσισε ότι δεν θα μπορούσε να αποφανθεί σχετικά με τη νομιμότητα της κράτησης των ανηλίκων προσφευγόντων σε αυτό το κέντρο, επειδή διαπίστωσε ότι δεν υπήρξε πράγματι απόφαση, η οποία να διατάζει την τοποθέτησή τους εκεί. Επίσης, διαπίστωσε ότι η κράτηση της μητέρας ήταν νόμιμη, καθώς αυτή αποτελούσε κίνδυνο για τη δημόσια ασφάλεια και είχε επιχειρήσει να εγκαταλείψει την Τουρκία παράνομα. Σε τέσσερις επόμενες αποφάσεις, το δικαστήριο χαρακτήρισε νόμιμη τη κράτηση της G.B., αναφέροντας τις σχετικές νομικές διατάξεις του εσωτερικού δικαίου.
Αντίθετα, το δικαστήριο του Gaziantep, με απόφαση της 5ης Φεβρουαρίου 2015, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η κράτηση των προσφευγόντων στη Gaziantep δε συμμορφώθηκε προς το νόμο και διέταξε την απελευθέρωσή τους. Το δικαστήριο διαπίστωσε ειδικότερα ότι δεν δόθηκε καμία εξήγηση για το λόγο για τον οποίο ζητήθηκε η κράτησή τους και ότι ένα αίτημα ασύλου εξακολουθούσε να εκκρεμεί ενώπιον των διοικητικών δικαστηρίων.
Απελευθερώθηκαν πέντε ημέρες αργότερα. Ωστόσο κατά τη διάρκεια της κράτησης τους στο Kumkapı, οι προσφεύγοντες είχαν επίσης καταθέσει μια ατομική προσφυγή ενώπιον του Συνταγματικού Δικαστηρίου, σχετικά με τις συνθήκες και την παράνομη κράτηση και το γεγονός ότι ήταν αδύνατο να προβάλουν αυτές τις καταγγελίες βάσει του εθνικού δικαίου.
Στις 9 Ιανουαρίου 2015, το Συνταγματικό Δικαστήριο απέρριψε το αίτημά τους, για λήψη επειγόντων μέτρων, καθώς οι συνθήκες κράτησής τους δεν συνιστούν άμεσο και σοβαρό κίνδυνο για τη ζωή τους ή κίνδυνο στη φυσική ή διανοητική ακεραιότητά τους. Το Μάιο του 2018, το εν λόγω δικαστήριο κήρυξε την υπόθεση απαράδεκτη, διαπιστώνοντας ότι οι προσφεύγοντες είχαν εν τω μεταξύ απελευθερωθεί, μετά την απόφαση του Δικαστηρίου της Gaziantep και ότι θα μπορούσαν να ασκήσουν αγωγές αποζημίωσης, τόσο όσον αφορά τις συνθήκες όσο και τον παράνομο χαρακτήρα της κράτησής τους ενώπιον των διοικητικών δικαστηρίων.
Αντίθετες με τις αρχές της προστασίας των παιδιών οι συνθήκες κράτησης
Το ΕΔΔΑ παρατήρησε ότι οι εκθέσεις της CPT (Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων και απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης ή τιμωρίας) και το Εθνικό Ίδρυμα για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα της Τουρκίας επιβεβαίωσαν τους ισχυρισμούς των προσφευγόντων σχετικά με τις συνθήκες στο κέντρο κράτησης αλλοδαπών Kumkapı.
Αντίθετα, η κυβέρνηση παρέλειψε να προσκομίσει αποδεικτικά στοιχεία, για να αντικρούσει τους ισχυρισμούς των προσφευγόντων. Δεν είχε αποδείξει τον ισχυρισμό ότι η γυναίκα με τα τρία παιδιά της είχαν φιλοξενηθεί σε ξεχωριστό χώρο φιλοξενίας για οικογένειες, με πρόσβαση σε παιδική χαρά, ενώ δεν είχαν διαψεύσει τους ισχυρισμούς ότι η οικογένεια σπάνια μπορούσε να βγει έξω για καθαρό αέρα, είχε εκτεθεί συνεχώς στον καπνό τσιγάρων από άλλους κρατούμενους και δεν τους δόθηκε τροφή κατάλληλη για παιδιά. Πράγματι, παρείχε ελάχιστες πληροφορίες, όπως το μέγεθος των κοιτώνων και ο αριθμός των κουκετών σε κάθε δωμάτιο, με αποτέλεσμα να οδηγήσει το Δικαστήριο να καταλήξει σε ανησυχητικά συμπεράσματα, ως προς τη σοβαρή έλλειψη προσωπικού χώρου στο Kumkapı.
Το Δικαστήριο έκρινε ότι οι συνθήκες κράτησης των προσφευγόντων στο Kumkapı, για τρεις μήνες, χωρίς να γνωρίζουν πότε ακριβώς θα αφεθούν ελεύθεροι, τους είχαν προκαλέσει δυσφορία, η οποία υπερέβαινε το αναπόφευκτο επίπεδο πόνου που συνδέεται με την κράτηση και είχε φτάσει στο όριο για την υπαγωγή της υπόθεσης στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 3.
Τόνισε ότι είχε ήδη διαπιστώσει ότι οι συνθήκες αυτές ήταν προφανώς δυσμενείς, ακόμη και για τους ενήλικες. Επομένως, μια τέτοια κατάσταση ήταν ιδιαίτερα ακατάλληλη για τα εξαιρετικά ευάλωτα παιδιά και ήταν εντελώς αντίθετες με τις ευρέως αναγνωρισμένες διεθνείς αρχές της προστασίας των παιδιών.
Εξάλλου, η κυβέρνηση παρέλειψε να προσκομίσει επαρκή αποδεικτικά στοιχεία, για να αντικρούσει τους ισχυρισμούς των προσφευγόντων σχετικά με το κέντρο του Gaziantep. Δεν ήταν σαφές από τα στοιχεία που είχαν υποβληθεί, συγκεκριμένα, φωτογραφίες ορισμένων από τα δωμάτια εκεί, ανεξάρτητα από το αν είχαν πράγματι οι προσφεύγοντες μείνει σε αυτά τα δωμάτια και, αν ναι, με πόσους ανθρώπους. Οι φωτογραφίες υπονοούσαν μάλιστα ότι τα παιδιά κοιμόντουσαν σε κουκέτες σιδερένιου σκελετού με αιχμηρές άκρες, πράγμα το οποίο θα μπορούσε να είναι επικίνδυνο για παιδιά της ηλικίας τους, και ότι δεν τους είχε παρασχεθεί κανένας εσωτερικός ή εξωτερικός χώρος για παιχνίδι.
Ως εκ τούτου, το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι υπήρξε παραβίαση του άρθρου 3, όσον αφορά τις συνθήκες κράτησης στα κέντρα απομάκρυνσης Kumkapı και Gaziantep. Λαμβάνοντας υπόψη την ιδιαίτερη επαγρύπνηση που απαιτείται από τις ειδικές περιστάσεις των προσφευγόντων, το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τόσο το δικαστήριο της Κωνσταντινούπολης, όσο και το συνταγματικό δικαστήριο, απέτυχαν να διεξάγουν ταχεία και αποτελεσματική επανεξέταση της νομιμότητας της κράτησης των προσφευγόντων, κατά παράβαση του Άρθρου 5 § 4.
Δεν αμφισβητήθηκε ότι τα παιδιά είχαν στερηθεί την ελευθερία τους από τις 18 Οκτωβρίου 2014 έως τις 10 Φεβρουαρίου 2015. Ωστόσο, η μόνη εντολή κράτησης που εκδόθηκε εναντίον τους, ήταν στις 23 Ιανουαρίου 2015, μετά τη μεταφορά τους από την Κωνσταντινούπολη στο Gaziantep. Οι άλλες εντολές κράτησης αφορούσαν μόνο τη μητέρα τους, χωρίς να αναφέρουν τα παιδιά με κάποιον τρόπο. Ως εκ τούτου, το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα παιδιά δεν είχαν τεθεί υπό κράτηση, σύμφωνα με τη διαδικασία που προβλέπεται από τον νόμο αριθ. 6458, τουλάχιστον όχι μεταξύ 18 Οκτωβρίου 2014 και 23 Ιανουαρίου 2015, κατά παράβαση του άρθρου 5 § 1 της Σύμβασης.