Κατά τη διάρκεια του ετήσιου συνεδρίου της Ένωσης Εκπαιδευτικών Εικαστικών Μαθημάτων, που πραγματοποιήθηκε στις 16 Απριλίου στο κτήριο του Δήμου Νεάπολης-Συκεών, δεχτήκαμε φραστικές επιθέσεις, προσβλητικούς χαρακτηρισμούς κατά τη διάρκεια «διαμαρτυρίας» από μια ομάδα περίπου 40 ατόμων.
Η ομάδα αυτή, ψέλνοντας εκκλησιαστικούς ύμνους και κρατώντας θρησκευτικές εικόνες, εισέβαλε στον χώρο υποδοχής, προσπαθώντας να εισέλθει στην αίθουσα του συνεδρίου με σκοπό να προπηλακίσει τον καλεσμένο εισηγητή και συνάδελφο εικαστικό Χριστόφορο Κατσαδιώτη. Εκείνος ετοιμαζόταν να παρουσιάσει την εισήγησή του με θέμα την ελευθερία του λόγου και της εικαστικής έκφρασης. Τα έργα του είχαν πρόσφατα υποστεί βανδαλισμό, σε αίθουσα της Εθνικής Πινακοθήκης, από γνωστό βουλευτή του κόμματος «ΝΙΚΗ».
Με την επέμβαση της αστυνομίας, το πλήθος απομακρύνθηκε από το εσωτερικό του κτηρίου και παρέμεινε στον προαύλιο χώρο, συνεχίζοντας να φωνάζει συνθήματα.
Τις ημέρες που προηγήθηκαν, η Ένωση δεχόταν επανειλημμένα τηλεφωνήματα διαμαρτυρίας και απειλών στα γραφεία της στην Αθήνα, λόγω της απόφασης να συμπεριληφθεί ο κ. Κατσαδιώτης στους εισηγητές. Χαρακτηριστικό είναι ότι την παραμονή της έναρξης, το Υπουργείο Παιδείας ανακάλεσε αιφνιδιαστικά το δικαίωμα εκπαιδευτικής άδειας μίας ημέρας που είχε προηγουμένως εγκρίνει, στερώντας έτσι τη δυνατότητα σε πολλούς εκπαιδευτικούς να παρακολουθήσουν τις εργασίες του συνεδρίου. Αναγκαστήκαμε να τροποποιήσουμε εκτάκτως το πρόγραμμα και τις ώρες διεξαγωγής.
Αναστάτωση προκλήθηκε και όταν ένας εκ των συγκεντρωμένων, προσποιούμενος τον εκπαιδευτικό, εισήλθε στον χώρο της εκδήλωσης με σκοπό να ηχογραφήσει και να καταγράψει παράνομα τη διαδικασία. Κατηγόρησε δημόσια τον κ. Κατσαδιώτη για βλασφημία. Στον κύριο ανακοινώσαμε ότι του επιτρέπουμε να τοποθετηθεί κόσμια, αν μας δήλωνε την ταυτότητά του και την ιδιότητα με την οποία προσήλθε. Καθώς αρνήθηκε να το κάνει, απομακρύνθηκε ήρεμα με τη συνδρομή της αστυνομίας.
Δυστυχώς, παρατηρούμε τον τελευταίο καιρό μια ανησυχητική παγίωση τακτικών προπηλακισμού και λογοκρισίας από μικρές παραθρησκευτικές ομάδες, οι οποίες συνεχίζουν τη δράση τους και μέσω των κοινωνικών δικτύων. Χριστόφορος Κατσαδιώτης… Χριστόφορος Ζαραλίκος… Ποιος είναι ο επόμενος;
Η απομάκρυνση των έργων του κ. Κατσαδιώτη από την Εθνική Πινακοθήκη ήταν ένα τελειωτικό χτύπημα — μια πράξη που φάνηκε να νομιμοποιεί αυτού του είδους τις ακροδεξιές πρακτικές. Κι όμως, η τέχνη υπάρχει ακριβώς για να εγείρει ερωτήματα, να αμφισβητεί βεβαιότητες και να προτείνει νέες οπτικές. Οφείλει να είναι ελεύθερη και προσβάσιμη σε όλους, ώστε να κριθεί για το περιεχόμενο και την αισθητική της. Δεν είναι και δεν πρέπει να είναι «κοινώς αποδεκτή» — γιατί τότε παύει να είναι τέχνη.
Η τέχνη μετουσιώνει την κοινή εμπειρία μέσα από το μοναδικό πρίσμα του δημιουργού. Και έτσι μόνο μπορεί να αξιολογηθεί. Είναι στο χέρι μας, συλλογικά και συντεταγμένα, να ανακτήσουμε την εμπιστοσύνη μας στους δημοκρατικούς θεσμούς και να υπερασπιστούμε την ελευθερία της έκφρασης με κάθε κόστος.
Ας μην ξεχνάμε ότι η τέχνη απαξιώνεται καθημερινά στη δημόσια εκπαίδευση. Η διδασκαλία της στο Λύκειο έχει πλέον καταργηθεί και δίνουμε αγώνα να την επαναφέρουμε.
Σε μια εποχή βαθιάς οικονομικής και αξιακής κρίσης, ο κόσμος καταφεύγει σε ό,τι πιστεύει πιο «αγνό» και ασφαλές. Όμως αυτή η ανάγκη μπορεί εύκολα να γίνει εργαλείο χειραγώγησης για πολιτικούς σκοπούς. Το δικαίωμα τον πολιτών να πιστεύουν σε όποια θρησκεία θέλουν είναι αδιαμφισβήτητο. Κάθε θρησκεία ζητά από τους πιστούς της να εφαρμόσουν ένα συγκεκριμένο «δίκαιο». Κανένα δίκαιο όμως από αυτά δεν μπορεί να υπερβαίνει το πολιτειακό. Το πολιτειακό δίκαιο υπάρχει και είναι πάνω από όλα τα άλλα για να διασφαλίζει την ελευθερία του λόγου και της έκφρασης. Το δικαίωμα του να κρίνεις και να κρίνεσαι.
Η σωτηρία της ψυχής και του πνεύματος μας βρίσκεται όχι στην περιχαράκωση, αλλά στο άνοιγμα. Στην αποδοχή του διαφορετικού, στην κατανόηση του άλλου, στην καλλιέργεια της σκέψης και της ευαισθησίας.
Αντί λοιπόν να οχυρώνομαστε σε αντιλήψεις, πρέπει να έχουμε ανοιχτό μυαλό και αποδοχή, ώστε να κάνουμε ακριβώς το αντίθετο, να επεκτεινόμαστε νοητικά, πνευματικά και πολιτισμικά.
*Ο Γιώργος Αλεξάκης είναι εικαστικός, εκπαιδευτικός και κινηματογραφιστής
