Επαναπροωθήσεις προσφύγων στα σύνορα, παρατεταμένη και αδικαιολόγητη διοικητική κράτηση, απουσία λογοδοσίας από τις κρατικές αρχές, ελλειμματική διερεύνηση των κάθε άλλο παρά μεμονωμένων περιστατικών από την δικαιοσύνη ήταν μερικά από τα συμπεράσματα της εκδήλωσης που διοργάνωσε η Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου την Παρασκευή 2 Φεβρουαρίου στη Θεσσαλονίκη με τίτλο «Όψεις του κρατικού αυταρχισμού-Πρόσφυγες, Ρομά, ΛΟΑΤΚΙ, Νεολαία», λίγες μέρες πριν την καταδίκη της Ελλάδας από το Ευρωκοινοβούλιο σχετικά με τα σφοδρά πλήγματα στο κράτος δικαίου και την ελευθερία του Τύπου που έφεραν τα πεπραγμένα της κυβέρνησης. Οι παραβιάσεις των δικαιωμάτων των προσφύγων συνδέονται φυσικά με άλλες όψεις του κρατικού αυταρχισμού απέναντι στους Ρομά, τα ΛΟΑΤΚΙ πρόσωπα και τη Νεολαία που απασχόλησαν τις άλλες τρεις θεματικές της εκδήλωσης.
Όπως σημείωσε ο Αλέξανδρος Κωνσταντίνου, δικηγόρος και μέλος της ΕλΕΔΑ που συντόνισε τη θεματική για το προσφυγικό, «αυτό που ονομάζεται, ιδιαίτερα μετά το 2020, “αυστηρή αλλά δίκαιη μεταναστευτική πολιτική” δεν είναι κάτι περισσότερο από μία πολιτική και σειρά πρακτικών που συστηματικά περιορίζουν την πρόσβαση των προσφύγων και των μεταναστών σε θεμελιώδη δικαιώματα, είτε αυτό έχει να κάνει με την πρόσβαση στο άσυλο είτε με τον περιορισμό ανθρώπων σε καθεστώς άτυπης κράτησης στα ελληνικά νησιά». Φυσικά και περιλαμβάνει το κλείσιμο του προγράμματος ESTIA καθώς και τις διαρκείς αναφορές για άτυπες αναγκαστικές επαναπροωθήσεις στα ελληνικά σύνορα. Μια ακόμη έκφανση του κρατικού αυταρχισμού είναι η παράλειψη διάσωσης ανθρώπων που βρίσκονται σε κίνδυνο με εμβληματικότερη αυτή του ναυαγίου της Πύλου. Δεν πρόκειται όμως για τη μοναδική περίπτωση καθώς, σύμφωνα με τον κ. Κωνσταντίνου, έχουν καταγραφεί δεκάδες περιστατικά έκθεσης της ζωής των προσφύγων σε κίνδυνο. Τα συμβάντα αυτά έχουν χαρακτηριστικά οργανωμένων επιχειρήσεων και γίνονται στη σκιά των επίσημων κρατικών οργάνων. Ανησυχητικό φαινόμενο αποτελεί το γεγονός ότι δεν υπάρχει διεθνής οργανισμός που να μην αναφέρεται στις άτυπες αναγκαστικές επαναπροωθήσεις και δεν υπάρχει ούτε μία υπόθεση που να έχει ελεγχθεί αποτελεσματικά από την ελληνική δικαιοσύνη.
Πρακτικές που πλήττουν τη λογοδοσία
Σημαντική ήταν η παρατήρηση της Συντονίστριας του Ελληνικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες, Μαρίας Παπαμηνά, ότι η μορφή του κρατικού αυταρχισμού έχει αλλάξει, ιδίως στον 21ο αιώνα που παρατηρείται μια σταδιακή υποχώρηση και κατάρρευση της δημοκρατίας στα χέρια δημοκρατικά εκλεγμένων κυβερνήσεων. «Δεν μιλάμε για πραξικοπήματα και χούντες, πρόκειται για ένα μοτίβο πολιτικών και πρακτικών επίσημων και ανεπίσημων που αποσκοπούν στο να σαμποτάρουν τη λογοδοσία και να πλήξουν τα θεσμικά αντίβαρα και τελικά το ίδιο το κράτος δικαίου».
Το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες έχει υποστηρίξει τα τελευταία χρόνια ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου περισσότερες από 40 υποθέσεις προσώπων που ανέφεραν επαναπροώθηση στα σύνορα και στους οποίους χορηγήθηκαν ασφαλιστικά μέτρα.
Η Μαρία Παπαμηνά αναφέρθηκε στην έκθεση, με παραλήπτη την Κομισιόν, που δημοσιοποίησαν πρόσφατα σε συνέντευξη Τύπου οι ανεξάρτητες οργανώσεις Vouliwatch, Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες (ΕΣΠ), Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA), HIAS Ελλάδος, Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕλΕΔΑ) και Reporters United. Η έκθεση, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνει τις παρακολουθήσεις από την Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών (ΕΥΠ) και τη χρήση του λογισμικού κατασκοπείας Predator κατά υψηλόβαθμων κρατικών λειτουργών, δημοσιογράφων, την παρέμβαση της κυβέρνησης στο έργο των συνταγματικά κατοχυρωμένων ανεξάρτητων αρχών όπως η Αρχή Διασφάλισης Απορρήτου Επικοινωνιών (ΑΔΑΕ) καθώς και την εξαφάνιση ανθρώπων που ζητούν άσυλο στη χώρα υπό τη μορφή επαναπροωθήσεων.
«Οι οργανώσεις που βρισκόμαστε στο πεδίο έχουμε ένα πάγιο αίτημα να υπάρχει αποτελεσματική έρευνα από τα δικαστικά όργανα και να υπάρχουν οι μηχανισμοί έξω από την ελληνική δικαιοσύνη που να παρακολουθούν τα στοιχεία» δήλωσε ακόμη τονίζοντας ότι η Ευρώπη επενδύει τεράστια ποσά στην προστασία των συνόρων για να κλείσει αυτούς τους ανθρώπους σε κέντρα απομακρυσμένα από τον αστικό ιστό.
Από την άλλη, σύμφωνα με την ίδια, για την υπεράσπιση των ανθρώπων αυτών που βρίσκονται σε επισφάλεια στη θάλασσα, οι αρμόδιοι μηχανισμοί είτε δεν έχουν τα εργαλεία είτε την πολιτική βούληση να το κάνουν. Έτσι, οι πρόσφυγες επαναπροωθούνται είτε στον Έβρο είτε στη θάλασσα για να κρατηθούν εκτός συνόρων με κόστος την ίδια την ανθρώπινη ζωή.
Αυξητική τάση στις καταγγελίες για επαναπροωθήσεις το 2022
«Κατά τη διαχείριση των συνόρων, όπως και σε όλο το πεδίο της μετανάστευσης, ένας θεμελιώδης κανόνας δεσμεύει το κράτος. Είναι η αρχή της μη επαναπροώθησης. Δηλαδή η απαγόρευση απομάκρυνσης ενός αλλοδαπού άτυπα, χωρίς να υπάρχει διαδικασία για να προβάλει ένσταση για την απομάκρυνσή του και να ζητήσει διεθνή προστασία, επικαλούμενος κινδύνους στη χώρα του ή σε τρίτη χώρα. Η αρχή αυτή συνιστά διεθνή κανόνα αναγκαστικού δικαίου από τον οποίο δεν χωρεί καμία εξαίρεση» υπενθύμισε η Ελένη Καλαμπάκου, Ειδική Επιστήμονας στον Συνήγορο του Πολίτη.
Όπως προκύπτει από τις Ετήσιες Εκθέσεις που δημοσιεύει ο Εθνικός Μηχανισμός για τη διερεύνηση περιστατικών αυθαιρεσίας που δρα στο πλαίσιο του Συνηγόρου του Πολίτη και αποτυπώνεται στις Ετήσιες Ειδικές Έκθεσεις Ε.ΜΗ.ΔΙ.Π.Α. των ετών 2021-2022, η αρχικά αρνητική στάση της ΕΛΑΣ ως προς τη διεξαγωγή ερευνών για καταγγελλόμενα περιστατικά επαναπροωθήσεων, μεταβλήθηκε μόλις στα τέλη του 2019, οπότε άρχισαν να διατάσσονται και οι πρώτες πειθαρχικές διοικητικές έρευνες. Στις Ε.Δ.Ε. που εκκρεμούν και παρακολουθεί ο Μηχανισμός έχουν εντοπιστεί συγκεκριμένες πλημμέλειες: όπως το να μην γίνεται αρκετή προσπάθεια να αναζητηθούν τα φερόμενα θύματα ή οι ουσιώδεις μάρτυρες για να καταθέσουν, να θεωρείται η μη καταγραφή της σύλληψης των φερόμενων θυμάτων ως απόδειξη ότι δεν επαναπροωθήθηκαν, αλλά και να υπάρχουν αξιολογικές κρίσεις για τον ρόλο των αρχών, κρίσεις που θίγουν τον κανόνα των ίσων αποστάσεων κατά την έρευνα. Στις περιπτώσεις αυτές ο Συνήγορος έχει αναπέμψει τον φάκελο προς τη Διοίκηση για περαιτέρω διερεύνηση και συμπλήρωση της έρευνας.
Επίσης πρέπει να σημειωθεί ότι το 2022 καταγράφηκε μια αυξητική τάση στις καταγγελίες για επαναπροωθήσεις, τόσο στον Έβρο όσο και στα νησιά (16 το 2022 και 21 καταγγελίες το 2019-2021). Μάλιστα και το 2021 και το 2022, και ο FRONTEX κοινοποίησε στον Συνήγορο για διερεύνηση επτά καταγγελίες για επαναπροωθήσεις.
Η Ελ. Καλαμπάκου μίλησε και για την ανάγκη αυξημένης λογοδοσίας των αρχών σχετικά με την διοικητική κράτηση που διατάσσεται εις βάρος των αλλοδαπών. Σε όλα τα έτη λειτουργίας του ο Συνήγορος του Πολίτη δέχεται αναφορές με τις οποίες ζητείται η παρέμβασή του για την άρση της διοικητικής κράτησης αλλοδαπών. Ωστόσο, από το 2017 παρατηρείται μια αυξητική τάση στους αριθμούς των κρατούμενων. Επίσης, παρατηρείται ότι η διάρκεια της κράτησης είναι 5-6 μήνες, ενώ κάποιες φορές μπορεί να φτάσει και τους 12 ή και 18 μήνες, το όριο που θέτει η Ευρωπαϊκή Οδηγία. Στις αναφορές που δέχτηκε ο Συνήγορος το 2023 διαπιστώθηκαν τόσο διοικητική κράτηση για επιστροφή αλλοδαπών που δεν μπορούν να επιστραφούν όσο και αποφάσεις για κράτηση που δεν περιλαμβάνουν ειδική και εξατομικευμένη αιτιολογία, αντίθετα απλά επαναλαμβάνουν τις διατάξεις της νομοθεσίας. Σε κάποιες περιπτώσεις διατάσσεται η διοικητική κράτηση μέχρι την ολοκλήρωση της εξέτασης της αίτησης ασύλου, ενώ η νομοθεσία ρητά ορίζει ότι η εξέταση αυτή δεν συνιστά λόγο για την επιβολή κράτησης. Επίσης, αναφέρθηκε ότι κρατούμενοι προσφεύγουν με αντιρρήσεις στα Διοικητικά Πρωτοδικεία, τα οποία αποφασίζουν για την άρση της κράτησης, και την επόμενη μέρα εκδίδονται νέες αποφάσεις κράτησης για αλλοδαπούς ίδιας υπηκοότητας με τα ίδια χαρακτηριστικά και βάσει της ίδιας αιτιολογίας που ήδη έχει κριθεί ως μη νόμιμη. Μάλιστα, στον Συνήγορο έχουν έρθει αναφορές για κρατούμενους επί πολλούς μήνες, υπερήλικες, οικογένειες, γυναίκες μόνες θύματα σεξουαλικής βίας.
Ευθεία απειλή προς το κράτος δικαίου οι επαναπροωθήσεις
Για τον συστηματικό και οργανωμένο τρόπο που γίνονται οι επαναπροωθήσεις καθώς και για την μη αποτελεσματική διερεύνηση από την πλευρά των αρχών τέτοιων περιστατικών μίλησε ο Ηλίας Τσαμπαρδούκας, δικηγόρος και Επόπτης του Μηχανισμού Καταγραφών Άτυπων Επιστροφών.
Στην έκθεση του Μηχανισμού για το έτος 2022 καταγράφηκαν 50 περιστατικά άτυπων αναγκαστικών επαναπροωθήσεων μέσα από συνεντέυξεις με 43 φερόμενα θύματα. Τα περιστατικά συνέβησαν στο διάστημα 2020-2022 και τα θύματα ήταν κυρίως άντρες, το 1/4 ήταν γυναίκες και πάνω από τα μισά φέρουν κάποια ευαλωτότητα (σωματική ασθένεια, αναπηρίες, μονογονεϊκές οικογένειες, άτομα της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας κ.ά.). Σύμφωνα με τον Ηλ. Τσαμπαρδούκα, 32 από τα φερόμενα θύματα ήταν μη καταγεγραμμένοι αιτούντες άσυλο, δηλαδή άνθρωποι που προσπάθησαν επανειλλημμένα να βρουν πρόσβαση στη διαδικασία ασύλου αλλά τα στοιχεία τους ισχυρίστηκαν ότι δεν έχουν καταγραφεί από τις αρχές και απομακρύνθηκαν παράτυπα και αναγκαστικά προς την Τουρκία. Παράλληλα, εμποδίστηκαν από το να βρουν πρόσβαση στην διαδικασία ασύλου. Στην έκθεση αναφέρονται επίσης πέντε φερόμενα θύματα που κατά τη στιγμή του εντοπισμού τους ήταν ήδη καταγεγραμμέννοι αιτούντες άσυλο από τις ελληνικές αρχές και ανέμεναν την έκβαση του αιτήματός τους και το πιο ανησυχητικό απ’όλα ήταν ότι υπήρχαν πέντε φερόμενα θύματα που ισχυρίστηκαν ότι ήταν ήδη από την ελληνική πολιτεία αναγνωρισμένοι ως δικαιούχοι διεθνούς προστασίας. Στις περισσότερες περιπτώσεις χώρα εισόδου ήταν η Τουρκία και σε μία ο Λίβανος. Σε όλα τα περιστατικά χώρα επιστροφής ήταν η Τουρκία.
Σύμφωνα με τις μαρτυρίες ο συνολικός αριθμός των θυμάτων σε αυτά τα περιστατικά ήταν κατ’ ελάχιστο σε 2.157 μεταξύ των οποίων 214 γυναίκες, 205 παιδιά και 103 άτομα με ιδιαίτερες ανάγκες όπως υπερήλικες, ασυνόδευτα παιδιά κτλ. Σε όλα τα περιστατικά πραγματοποιήθηκαν σοβαρές παραβιάσεις δικαιωμάτων τόσο στα πρόσωπα που καταγράφηκαν όσο και σε πρόσωπα του ευρύτερου απομακρυνόμενου πληθυσμού.
«Πολλές φορές οι πράξεις στέκονται ενάντια σε άτομα όπως υπερήλικες, παιδιά και αφορούν εξαιρετικές σοβαρές παραβιάσεις της απαγόρευσης της απάνθρωπης και εξευτελιστικής μεταχείρισης καθώς και στο δικαίωμα στην προσωπική ελευθερία, που αποτελούν πράξεις ποινικά κολάσιμες: όπως παράνομη βία, προσβολή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, αναγκαστική εξαφάνιση, αρπαγή, πρόκληση ναυαγίου, παράλειψη προσφοράς βοήθειας, έκθεσης σε κίνδυνο ακόμη και πρόκληση ανθρωποκτονίας. Οι θύτες αυτής της βίας αναφέρθηκε ότι ήταν ένστολοι ή και μη ένστολοι ενώ υπήρχε μόνο μία περίπτωση που η βία ασκήθηκε σε βάρος θύματος από ένα από τα θύματα της άτυπης αναγκαστικής επιστροφής» σημείωσε συγκεκριμένα. Βάσει των στοιχείων οι άτυπες αναγκαστικές επιστροφές δεν αποτελούν μεμονωμένα περιστατικά αλλά έχουν λάβει συστηματικό και οργανωμένο χαρακτήρα καθώς προκειμένου να πραγματοποιηθούν φαίνεται να επιστρατεύονται ανθρώπινο δυναμικό, κτιριακές εγκαταστάσεις, βαριά οχήματα, σκάφη και άλλα υλικοτεχνικά μέσα.
Συγκεκριμένο modus operandi στις επιχειρήσεις
Από τις περιπτώσεις που καταγράφηκαν ο τρόπος υλοποίησης έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά: το ένα είναι η σταδιακότητα με καταμερισμό ρόλων και εναλλαγή προσώπων. Ο Ηλ. Τσαμπαρδούκος ανέφερε ότι, σύμφωνα με την έκθεση, τα θύματα εντοπίζονται αρχικά από μια ομάδα ένστολων ή και από ομάδα ατόμων με πολιτικά ρούχα. Στη συνέχεια μεταφέρονται σε μια δομή που κρατούνται ατύπως και τέλος μεταφέρονται από τον χώρο κράτησης στον χώρο της φυσικής απομάκρυνσης και με αυτόν τον τρόπο ολοκληρώνεται η άτυπη αναγκαστική επιστροφή. Το άλλο χαρακτηριστικό είναι η γεωγραφική διαφοροποίηση, δηλαδή η υλοποίηση των αναγκαστικών επιστροφή λαμβάνει χώρα σε συγκεκριμένες περιοχές της χώρας, τον Έβρο και τη θάλασσα που διαμορφώνουν και το modus operandi. Αποκλειστικά στα περιστατικά του Έβρου, αναφέρθηκε ότι υπήρχαν άτομα που μιλούσαν κάποιες από τις γλώσσες των θυμάτων και πιθανά ήταν από τις χώρες αυτές. Στα περιστατικά που ο εντοπισμός έγινε στη θάλασσα ή πολύ κοντά στη συνοριακή περιοχή του Έβρου, το στάδιο της κράτησης παραλείφθηκε και τα θύματα απομακρύνθυκαν στην Τουρκία αμέσως μετά τον εντοπισμό τους, δηλαδή η κράτηση δεν εμφανίστηκε ως ενδιάμεσο στάδιο.
Όλα αυτά, όπως τόνισε ο Ηλ. Τσαμπαρδούκας, μας αφορούν ως υπερασπιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ως αλληλέγγυους και πολίτες αυτής της χώρας. «Υπάρχει μια διάσταση που αφορά την πολιτεία. Δίπλα στις παραβιάσεις εναντίον πολιτών τρίτων χωρών και το κόστος της ζωής που μπορεί να έχουν οι άτυπες αναγκαστικές επιστροφές αθροίζονται οι ευθείες απειλές προς το κράτος δικαίου καθώς δημιουργούν έναν χώρο δράσης των κρατικών αρχών, αδιαφανή και ανέλεγκτο, μακριά από τη λογοδοσία στα όργανα της διοίκησης και της δικαιοσύνης και ως εκ τούτου ανορίοτο και ανοιχτό στην αυθαιρεσία. Αυτός ο χώρος δράσης, σημείωσε ο Ηλ. Τσαμπαρδούκας, δεν είναι στεγανός από πιθανή εκχείλιση και σε άλλους τομείς της κρατικής δράσης, στο βαθμό που είναι πιθανή και η συμμετοχή πολιτών στις επιχειρήσεις αυτές.
Στόχος είναι να ποινικοποιηθούν οι μάρτυρες των ρατσιστικών εγκλημάτων
Απέναντι σε όλο αυτό το σκηνικό παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιμάτων μέλη ανθρωπιστικών οργανώσεων στοχοποιούνται με διώξεις αλλά και μέσα από τη κυβερνητική ρητορική.
Την εικόνα αυτή μετέφερε ο Ιάσονας Αποστολόπουλος, συντονιστής διάσωσης αναφέροντας αρχικά τη μεγάλη δικαστική νίκη της υπόθεσης Σάρα Μαρντίνι, όπου η ίδια μαζί με 25 μέλη ανθρωπιστικών οργανώσεων διώκονταν με βαριές κατηγορίες επειδή έδιναν νερό και βοήθεια σε πρόσφυγες της Λέσβου.
«Πρόκειται για εμβληματική νίκη, ο πυλώνας του κυβερνητικού αφηγήματος περί κατασκόπων και εγκληματικών οργανώσεων κατέρρευσε και κερδήθηκε η πρώτη φάση της μεγαλύτερης δίκης ποινικοποίησης της αλληλεγγύης στην Ευρώπη» σημείωσε. Ωστόσο, ο στόχος της κυβέρνησης να ενισχύσει ακροδεξιά αφηγήματα περί σκοτεινών ΜΚΟ που τάχα ευθύνονται για τις αφίξεις, καθώς και η συκοφάντηση της ανθρωπιστικής δράσης, επετεύχθη. Σκοπός τους, όπως είπε ο Ιάσ. Αποστολόπουλος είναι η τρομοκρατία και η εκδίωξη των διασωστών και των αλληλέγγυων από τα σύνορα και τις θάλασσες. «Θέλουν να μην υπάρχουν μάτια και μάρτυρες ώστε η κυβέρνηση να εφαρμόζει τις εγκληματικές πρακτικές των βίαιων pushback και τις εξαφανίσεις. Εδώ και κάποια χρόνια δεν υπάρχει ούτε ένα διασωστικό σκάφος σε ελληνικό νησί. Το έγκλημα της Πύλου συνέβη αφότου έπεσε το σκοτάδι, το ελληνικό λιμενικό έδιωξε τα παραπλέοντα πλοία και έμεινε μόνο του με τους πρόσφυγες και οι κάμερες δεν κατέγραφαν. Οι επιχειρήσεις επαναπροωθήσεων είναι σχεδιασμένες να μένουν αόρατες. Και παρόλο που έχουν γίνει εκατοντάδες μηνύσεις στις κατά τόπους Εισαγγελίες, δεν έχει προχωρήσει καμία υπόθεση. Αντίθετα, διώκονται άνθρωποι ως κατάσκοποι επειδή τραβούν φωτογραφίες στο λιμάνι της Μυτιλήνης. Ζούμε σε μια χώρα που δυστυχώς αν δίνεις κουβέρτες σε πρόσφυγες, μπορούν να σε κατηγορήσουν για διακινητή και κατάσκοπο. Ζούμε στη χώρα που δημοσιογράφοι που ασχολούνται με το προσφυγικό παρακολουθούνται με την ΕΥΠ, όπως ο Σταύρος Μαλιχούδης, δικηγόροι που υπερασπίζονται πρόσφυγες στοχοποιούνται ευθέως, όπως ο Δημήτρης Κούλης, υπερασπιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων σέρνονται στα δικαστήρια με την κατηγορία της διακίνησης, όπως ο Παναγιώτης Δημητράς, και εγώ ο ίδιος είμαι αποδέκτης εκστρατείας λάσπης και στοχοποίησης από το κράτος και το παρακράτος με συκοφαντίες και απειλές θανάτου».
Ο Ιάσ. Αποστολόπουλος δεν παρέλειψε να αναφερθεί στο φονικότερο ναυάγιο της μεταπολεμικής Ελλάδας και Ευρώπης που έγινε στην Πύλο κάνοντας λόγο για ένα ρατσιστικό έγκλημα στην ιστορία της Ευρώπης με 650 άνθρωπους νεκρούς και αγνοούμενους. «Είναι ρατσιστικό έγκλημα γιατί αν μέσα στο σκάφος βρίσκονταν Ευρωπαίοι πολίτες θα τους είχαν σώσει από το πρώτο δευτερόλεπτο. Για μας τους διασώστες είναι ακόμη πιο οδυνηρό γιατί ξέρουμε ότι αν βρισκόμασταν εκεί αντί για το ελληνικό λιμενικό δεν θα είχε πνιγεί κανείς. Το ναυάγιο συνέβη επειδή οι ελληνικές αρχές επέλεξαν να μη σώσουν αλλά να ρυμουλκήσουν το σκάφος εκτός των ελληνικών υδάτων» κατέληξε.
