Στη σημερινή σκληρή κοινωνικά συγκυρία τα θέματα οικολογίας και περιβάλλοντος δεν βρίσκονται «ψηλά» στην πολιτική ατζέντα, η οποία -δικαιολογημένα- κυριαρχείται από αντιπαραθέσεις για τα «κεντρικά επίδικα»: το «χρέος» και τα μέτρα, το να φύγει η κυβέρνηση και να πέσουν τα μνημόνια κ.λπ.
Ωστόσο, η αριστερά και τα κινήματα αναγνωρίζουν κατά βάση ότι η κρίση που εκδηλώνεται διεθνώς και στο εθνικό επίπεδο σήμερα είναι συστημική και πολύπλευρη, κοινωνικοοικονομική και οικολογική. Σχετίζεται απόλυτα με το νεοφιλελεύθερο μοντέλο ανάπτυξης που έχει κυριαρχήσει τις τελευταίες δεκαετίες και την εγγενή τάση του καπιταλιστικού συστήματος για επέκταση, μεγέθυνση και απομύζηση πόρων –συχνά μέσω της καταστροφής.
Σε αυτή τη συγκυρία, γίνονται ίσως περισσότερο συνειδητά από περισσότερους/ες η συνολική οικολογική υποβάθμιση, τα περιβαλλοντικά σκάνδαλα και οι φυσικές καταστροφές που προκάλεσε και προκαλεί ο νεοφιλελεύθερος καπιταλισμός. Μεγαλύτερα τμήματα των κοινωνιών αναζητούν εναγωνίως ιδέες και προτάσεις διεξόδου από την κρίση και εναλλακτικές προοπτικές ανάπτυξης και διαχείρισης των συλλογικών πόρων –γεγονός που αφορά κύρια την αριστερά.
Μνημόνια και περιβαλλοντική χρεοκοπία
Στο καθεστώς της εγχώριας και διεθνούς τρόικας και στον κυκεώνα κυβερνητικών αποφάσεων και για τα περιβαλλοντικά – αναπτυξιακά ζητήματα (συχνά απολύτως «κατά παραγγελία» και «δια χειρός» των μεγάλων συμφερόντων), μπορούμε να διακρίνουμε τι λαμβάνει χώρα σήμερα και τι διακυβεύεται για το αύριο, όσον αφορά το περιβάλλον και την οικολογική ποιότητα στη χώρα μας.
Με τη μνημονιακή πολιτική, τα όποια τυπικά κεκτημένα της τελευταίας δεκαετίας στους τομείς της διαχείρισης του περιβάλλοντος ανατρέπονται πλήρως. Επιβάλλονται ρυθμίσεις που τείνουν σε καταστάσεις περιβαλλοντικού ντάμπινγκ («κινεζοποίηση» και στην ποιότητα ζωής…).
Κραδαίνοντας τον εκβιασμό «ή περιβάλλον ή ανάπτυξη και δουλειές», οι «επενδυτές» λαμβάνουν «γη και ύδωρ» από τις κυβερνήσεις των μνημονίων. Με περιβαλλοντικά ή κοινωνικά προσχήματα (ή και χωρίς) προωθούνται συστηματικά νέες αυθαιρεσίες και αδιέξοδες, καταστροφικές αναπτυξιακές επιλογές –π.χ. μαζικός τουρισμός, εξορύξεις χρυσού, καύση απορριμμάτων κ.λπ.
Προωθούνται επικίνδυνα μέτρα πλήρους εμπορευματοποίησης και ιδιωτικοποίησης της ενέργειας, του νερού, της δημόσιας γης, των συλλογικών λειτουργιών π.χ. της διαχείρισης αποβλήτων. Κρίσιμοι τομείς της οικονομίας και πολύτιμοι συλλογικοί πόροι σχεδιάζεται να αποσπαστούν από το δημόσιο – κοινωνικό πεδίο και να μονοπωληθούν από τις εταιρείες.
Όσον αφορά τις διαδικασίες επιβολής των αποφάσεων: Προφανώς, και τα κυβερνητικά μέτρα που αφορούν τη διαχείριση του περιβάλλοντος και της ανάπτυξης περνάνε μέσα από την περιστολή των όποιων περιθωρίων δημοκρατικού, δημόσιου ελέγχου. Ιδιαίτερα σήμερα, στο καθεστώς «εκτάκτου ανάγκης» που έχει επιβληθεί…
Απέναντι στους (υπ)αναπτυξιακούς μονόδρομους
Τα ζητήματα του περιβάλλοντος και της οικολογίας αποτελούν για τους αριστερούς/ες πεδία δράσης μέσα από οργανώσεις, αυτοδιοικητικά σχήματα, μαζικούς φορείς κ.λπ. Η οργανωμένη αριστερά συμβάλλει με πολλούς τρόπους στα κινήματα και τις αντιστάσεις που αναπτύσσονται ενάντια στην καταστροφή του περιβάλλοντος και την εκποίηση των συλλογικών πόρων.
Σήμερα, που η πορεία των επιμέρους οικολογικών αγώνων διασυνδέεται καθαρά με τα κεντρικά πολιτικά διακυβεύματα, χρειάζεται πολύ περισσότερο η αριστερά να επεξεργαστεί ένα νέο πολιτικό προγραμματικό πλαίσιο, συγκεκριμένο για την περίοδο και τις ανάγκες.
Αναμφίβολα επίσης, ο χαρακτήρας της κρίσης και η έκταση της αντεπίθεσης του κεφαλαίου, αναγκάζουν την Αριστερά να επανεξετάσει κεντρικά πολιτικά και θεωρητικά ζητήματα για την οικολογία και την ανάπτυξη που από διάφορες πλευρές θεωρούνταν λυμένα: π.χ. η πίστη στην παραγωγική μεγέθυνση και την τεχνολογική «πρόοδο», η εκσυγχρονιστική φενάκη περί «πρασινίσματος» της οικονομίας της αγοράς και «εξευρωπαϊσμού» του κράτους, η έννοια των «κοινών αγαθών» που δεν ταυτίζεται αναγκαστικά με τον στενά κρατικό έλεγχο των πόρων, τα ποιοτικά χαρακτηριστικά μιας οικονομίας των αναγκών κ.ά, είναι ανοιχτά προς συζήτηση προβλήματα.
Σε κάθε περίπτωση, για την αριστερά και τη ριζοσπαστική οικολογία είναι κοινός τόπος ότι το περιβάλλον και η φύση είναι αναπαλλοτρίωτος συλλογικός πόρος των κοινωνιών, κρίσιμος παράγοντας για την ευημερία των ανθρώπων και τη βιωσιμότητα της οικονομίας. Η πολιτική πρόταση της αριστεράς σήμερα δεν μπορεί παρά να στοχεύει στο συνολικό κοινωνικό και οικολογικό μετασχηματισμό, στην παραγωγή και την κατανάλωση, με στόχο την ταυτόχρονη αντιμετώπιση της οικονομικής και περιβαλλοντικής κρίσης.
Σε μια τέτοια κατεύθυνση, κεντρικό ρόλο θα είχαν παραγωγικές δραστηριότητες και υπηρεσίες που δημιουργούν ποιοτικές θέσεις εργασίας και παράγουν εγχώρια προστιθέμενη αξία και πολλαπλά θετικά αποτελέσματα για τις τοπικές κοινωνίες και τα οικοσυστήματα. Για παράδειγμα, δραστηριότητες στους τομείς της εξοικονόμησης ενέργειας στα κτίρια, της ανακύκλωσης των αστικών αποβλήτων, των αποκεντρωμένων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, των μικρομεσαίων ήπιων τουριστικών εκμεταλλεύσεων, του πρωτογενή τομέα και της αγροτικής οικονομίας.
Επίσης, κάθε εναλλακτική στρατηγική για την οικολογία και την ανάπτυξη, σε τοπικό ή κεντρικό επίπεδο μπορεί να νομιμοποιείται μόνο από τη βάση της κοινωνίας, μέσα από θεσμούς πραγματικής δημοκρατίας, στοιχείο ιδιαίτερο κρίσιμο σήμερα που κλονίζονται κατεστημένα πλαίσια πολιτικής αναφοράς και εκπροσώπησης.
Να τους σταματήσουμε, να ξεκινήσουμε
Υπό το βάρος της γενικότερης συνθήκης «έκτακτης ανάγκης» που βιώνουμε, η οικολογική διάσταση της κρίσης και οι παράπλευρες περιβαλλοντικές απώλειες των μνημονίων έχουν περιθωριοποιηθεί. Ωστόσο, αποτελούν κεντρικό πεδίο που εκδηλώνεται η αντεπίθεση του κεφαλαίου και αφορούν άμεσα την ίδια τη ζωή των ανθρώπων και το μέλλον, ενώ νέα επίδικα διατυπώνονται (σε σχέση με τις ανάγκες για οικονομική ανάταξη και αξιοπρεπή εργασία, για διαφύλαξη των τελευταίων φυσικών αποθεμάτων, για ανάκτηση των δημόσιων αγαθών). Το πώς προσεγγίζονται και το πώς απαντώνται συναρθρωμένα παρόμοια αιτούμενα σε μια πολιτική προοπτική που να εμπλέκει την κοινωνία, αφορά κατά κύριο λόγο την αριστερά και ένα ευρύ μέτωπο ριζοσπαστικών, οικολογικών, δημοκρατικών δυνάμεων.
Πηγή: Εποχή