Γιώργος Λεονταρίτης, Ζαχαριάδης -Καραγιώργης, Άγνωστα ντοκουμέντα για το τέλος της ζωής τους, Καστανιώτη, σελ. 116
Οι πιο αληθινές ιστορίες είναι αυτές που δεν τις θυμάται κανείς
Τάσος Λειβαδίτης
Ποιος, αλήθεια, μπορεί να ασχολείται σήμερα με το βίο, την πολιτεία και, ιδίως, την τελική μοίρα ανθρώπων, που έφυγαν από τη ζωή εδώ και 71 χρόνια -ο Καραγιώργης-, εδώ και 55 χρόνια -ο Ζαχαριάδης;
Ίσως κάποιος να θεωρεί χρήσιμη αυτήν την ενασχόληση. Κάποιος, που, για να συνεχίσω με Λειβαδίτη, συγκινείται με τον στίχο,
“…έζησα τόσο μονάχος, που άκουσα τις άλλες φωνές, κι όταν νύχτωνε, οι νεκροί μου κλέβαν την κουβέρτα και πλάγιαζαν έξω από την πόρτα…”
Αλλά και σε ό,τι αφορά την ιστορία του κομμουνιστικού κινήματος στην Ελλάδα, το τέλος της ζωής των δύο αυτών κορυφαίων μορφών έχει πολλά να πει. Γιατί οι σημερινές μορφές και καταστάσεις συνδέονται στενά με πολλά -αλλά και με αυτό. Όπως και το τέλος του Πλουμπίδη, άλλωστε.
Εξηγούν, θέλω να πω, πολλά από όσα συνέβησαν και, ίσως, εξηγούν και την κατάληξη της ιστορίας. Ο σταλινισμός, που αποτυπώνεται σε αυτά, καθόρισε σοβαρά την πορεία των πραγμάτων. Και, από μια άποψη το κάνει ακόμα.
Η ανθρώπινη διάσταση, που συνήθως αγνοούταν μπροστά στους σιδερένιους «νόμους της ιστορίας», υπήρξε καθοριστική. Όπως και ο ανθρωπότυπος που κυριάρχησε.
Ο Ζαχαριάδης και ο Καραγιώργης ήταν στενοί φίλοι. Αυτό δεν εμπόδισε καθόλου τον πρώτο να στείλει τον δεύτερο στα χειρότερα βασανιστήρια και στον θάνατο, τελικά, μετά από μια φάση φοβερής ψυχολογικής αποδιάρθρωσης.
Ο Ζαχαριάδης δε, ο πανίσχυρος επί 25 χρόνια γραμματέας του κόμματος, μόλις δυο χρόνια μετά, το 1956, καθαιρείται, σιγά σιγά απομακρύνεται από το κέντρο, για να φτάσει να αυτοκτονήσει στο Σουργκούτ της Σιβηρίας, το 1973.
Και οι δύο θα φύγουν με κύρια έγνοια τους να αποσείσουν την κατηγορία πως ήταν χαφιέδες! Όπως έγινε και με τον Νίκο Πλουμπίδη, που η ζαχαριαδική ηγεσία διέδωσε πως ήταν πράκτορας του ιμπεριαλισμού (!). Στην περίπτωσή του, μάλιστα, την ώρα που τον εκτελούσαν, το κόμμα ισχυρίζονταν πως τον είχαν φυγαδεύσει οι Αμερικανοί στις ΗΠΑ και, σε μια πιο γελοία εκδοχή, πως αυτός, του οποίου η φωτογραφία παρουσιάστηκε στις εφημερίδες, ήταν… σωσίας του.
Λέγεται ότι σε τόσο σκληρές εποχές και οι άνθρωποι σκληραίνουν -και κάνουν πράγματα, που θα ήταν και στους ίδιους αδιανόητα άλλοτε. Ίσως. Ίσως πάλι κι όχι. Άλλωστε, υπάρχουν παραδείγματα μιας άλλης στάσης – ο Πουλιόπουλος είναι από τα πιο λαμπρά. Κάθε άλλο, όμως, είναι το μόνο.
Τείνω να πιστέψω, λοιπόν, πως, πολύ περισσότερο από τις «αντικειμενικές συνθήκες», το σταλινικό «καθεστώς αλήθειας» και η δομή αισθήματος, που του αντιστοιχούσε, καθόρισαν τα πράγματα.
Δεν θα μείνω σε όσα πραγματεύεται αναλυτικά ο συγγραφέας. Αυτά θα τα μάθει ο αναγνώστης διαβάζοντας το βιβλίο.
Θα επιμείνω στην ανθρώπινη διάσταση γιατί, όπως προείπα, είναι περισσότερο καθοριστική από ό,τι νομίζουμε συχνά.
Χαρακτηριστική είναι η στάση απέναντι στις γυναίκες των ανθρώπων αυτών.
Η Ιουλία Πλουμπίδη ήταν φυλακισμένη την εποχή που εκτελούνταν ο Νίκος. Την νύχτα εκείνη, λίγο μετά την εκτέλεση του άνδρα της είχε υπηρεσία καθαριότητας στις τουαλέτες. Καμιά δεν της συμπαραστάθηκε και για χρόνια αντιμετωπίζονταν ως η γυναίκα του πράκτορα από τις ίδιες τις συντρόφισσές της -πράγμα, που είχε και πολύ υλικές συνέπειες.
Η Μαρία Καραγιώργη δεν ενημερώθηκε ποτέ τι συνέβη στον Κώστα. Δεν έμαθε ποτέ πού θάφτηκε το σώμα του. Και, εξίσου με την Ιουλία, ζούσε για πολύ καιρό με το στίγμα της συζύγου του χαφιέ.
Και από την ανάποδη, όμως. Η Ρούλα Κουκούλου -Ζαχαριάδη δεν επικοινώνησε με τον Νίκο επί 18 χρόνια γιατί «είχε κάνει κακό στο κόμμα».
Ήμουν παιδί, όταν, μετά τη μεταπολίτευση στο κομμουνιστικό κίνημα διαμορφώνονταν οι διαχωριστικές με βάση τη στάση -θετική ή αρνητική- απέναντι στο Ζαχαριάδη. Το θεωρούσα τόσο παρωχημένο -σχεδόν γκροτέσκο.
Δεν είχα απολύτως δίκιο, όμως.
Δεκαετίες μετά θεωρώ πως και η υπόθεση αυτή δίνει τροφή για σκέψη στους αριστερούς ανθρώπους. Κι αν -ακόμα;-τα πράγματα δεν έχουν αγριέψει πολύ ψήγματα ανθρωποφαγίας εμφανίζονται, όλο και περισσότερο, ένα γύρω.
Και για μάς σήμερα, «κάτι έχει να πει ο μύθος».
