Αντίστροφη μέτρηση για τη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος της 1ης Οκτωβρίου για την αυτοδιάθεση στην Καταλονία. Λίγες ώρες πριν από την ψηφοφορία, η ένταση είναι στα ύψη. Μέχρι τώρα, η σύγκρουση ανάμεσα στους θεσμούς της αυτόνομης κυβέρνησης της Καταλονίας και της ισπανικής κυβέρνησης βρίσκονται στο πιο κρίσιμο σημείο των τελευταίων σαράντα ετών.
Γράφει ο Ζοάν Μας για την Εφημερίδα των Συντακτών
«Θέλαμε να κάνουμε ένα δημοψήφισμα τύπου Σκοτίας, αλλά βρεθήκαμε αντιμέτωποι με ένα σκηνικό Τουρκίας», λέει με θλίψη ο δικηγόρος και βουλευτής του αντικαπιταλιστικού αριστερού κόμματος CUP, Μπενέτ Σαλέγιας, αναφερόμενος στην αστυνομική και δικαστική αντεπίθεση που εξαπέλυσε τις τελευταίες μέρες το ισπανικό κράτος. «Οργανώνουμε μια ψηφοφορία σε κατάσταση παρανομίας: η κυβέρνηση του Μαριάνο Ραχόι δεν μας έχει αφήσει άλλη εναλλακτική», καταλήγει.
Από τις 7 του Σεπτέμβρη, όταν εγκρίθηκε από τη Βουλή της Καταλονίας και εφαρμόστηκε ο νόμος για το δημοψήφισμα, οι καταλανικοί θεσμοί επιδεικνύουν συστηματική ανυπακοή απέναντι στις επιταγές του ισπανικού Συντάγματος του 1978, ασκώντας μονομερώς και ανεπιστρεπτί το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση.
«Το Λαϊκό Κόμμα, το οποίο δεν κατανοεί στο ελάχιστο την κατάσταση στην Καταλονία, το μόνο που ήξερε ήταν να απαντήσει παρεκκλίνοντας στον αυταρχισμό, παρ’ όλο που πρόκειται για ζήτημα πολιτικού χαρακτήρα», σχολιάζει ο δημοσιογράφος του μηνιαίου περιοδικού Alternativas Económicas, Πέρε Ρουσινιόλ.
«Την περασμένη εβδομάδα, η ισπανική κυβέρνηση εντατικοποίησε τον κατασταλτικό μηχανισμό της, με στόχο να αναγκάσει τη Ζενεραλιτάτ (την αυτόνομη καταλανική κυβέρνηση) να ματαιώσει την ψηφοφορία, αλλά η στρατηγική της δεν λειτούργησε», προσθέτει.
Το σφράγισμα τυπογραφείων, το κλείσιμο ιστοσελίδων, η απαγόρευση πολιτικών εκδηλώσεων, η σύλληψη ατόμων που ήταν υπεύθυνα για τη διοργάνωση της ψηφοφορίας, η κατάσχεση πινακίδων και φυλλαδίων ή η αφαίρεση πανό με δημοκρατικά συνθήματα ήταν μερικές από τις βασικές δράσεις των αστυνομικών σωμάτων κατά την προετοιμασία του δημοψηφίσματος.
AP Photo / Emilio Morenatti
Στους δρόμους, η ατμόσφαιρα είναι φορτισμένη: το κεντρικό κράτος έχει εξαπλώσει μαζικά αστυνομικές δυνάμεις στην Καταλονία. Σύμφωνα με τον Χεσούς Ροδρίγκεθ, δημοσιογράφο της «La Directa», «η αστυνομική επιχείρηση που διέταξε ο Ραχόι κατά του δημοψηφίσματος της 1ης Οκτώβρη αποτελεί τη μεγαλύτερη κινητοποίηση αστυνομικών μονάδων αντιμετώπισης ταραχών στο ισπανικό κράτος μετά το 1978».
Μεγάλος αριθμός μελών των ισπανικών σωμάτων ασφαλείας έχουν σταθμεύσει σε τρία μεγάλα πλοία, χωρητικότητας 5.000 ατόμων, στα λιμάνια της Βαρκελώνης και της Ταραγόνα, αναμένοντας εντολές.
Στα στρατηγεία της που βρίσκονται διάσπαρτα επί καταλανικού εδάφους, η χωροφυλακή –μια ιστορική οργάνωση της ισπανικής αστυνομίας που ιδρύθηκε τον 19ο αιώνα– έχει εξαπολύσει παρόμοιο αριθμών ανδρών.
Η λαϊκή κινητοποίηση, «κλειδί» για το δημοψήφισμα
AP Photo / Emilio Morenatti
Για την καταλανική κυβέρνηση, η πρόβλεψη ότι το δημοψήφισμα θα πραγματοποιηθεί τελικά θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από την κινητοποίηση των πολιτών. «Την Κυριακή θέλουμε μια κοσμοπλημμύρα, σαν ένα τσουνάμι δημοκρατίας, που θα πνίξει όλη την καταπίεση και την αναστολή των δικαιωμάτων που επιχειρεί το ισπανικό κράτος», δήλωσε την Τετάρτη ο Ζόρντι Τουρούλ, υπουργός Προεδρίας και εκπρόσωπος της καταλανικής κυβέρνησης, σε μια εκδήλωση υπέρ του δημοψηφίσματος, που διοργάνωσε η φοιτητική ομάδα Universitats per la República (Πανεπιστήμια για την Αβασίλευτη Δημοκρατία).
«Την Κυριακή μπορεί να συμβούν τα πάντα: θα είναι περίπου δύο εκατομμύρια οι άνθρωποι που προτίθενται να ψηφίσουν και χιλιάδες οι αστυνομικοί με την εντολή να εμποδίσουν το δημοψήφισμα», σχολιάζει ο Πέρε Ρουσινιόλ, «Αν το δούμε ιστορικά, το ισπανικό κράτος παρενέβη κατασταλτικά όσες φορές αμφισβητήθηκε το στάτους κβο».
Κατά τη γνώμη του δημοσιογράφου, η κεντρική κυβέρνηση δεν έχει άλλη οπτική σχετικά με την Καταλονία πέρα από αυτήν της καταπίεσης: «Ο κρατικός μηχανισμός νομίζει ότι αρκεί η εφαρμογή της τάξης και του ποινικού κώδικα για να εμποδίσει το δημοψήφισμα, όμως πέφτει έξω».
Για τον Ρουσινιόλ, «μια υπερβολική αντίδραση εκ μέρους του κράτους το μόνο που θα καταφέρει θα είναι να ενισχύσει τις θέσεις των υποστηρικτών της ανεξαρτησίας».
Κατά την άποψή του, «η σκλήρυνση της στάσης του κεντρικού κράτους συμφέρει ένα τμήμα της άρχουσας τάξης της Καταλονίας, για να κερδίσει ερείσματα υπέρ της ανεξαρτησίας». Σύμφωνα με τον δημοσιογράφο, στη διαλεκτική μάχη με τους ισπανικούς θεσμούς, «η καταλανική κυβέρνηση κερδίζει το αφήγημα».
Τις τελευταίες μέρες, η Ζενεραλιτάτ έχει δώσει έμφαση σε έναν δημόσιο λόγο ο οποίος κάνει σαφή διάκριση ανάμεσα στις δημοκρατικές της διεκδικήσεις και τις δικτατορικές πρακτικές της κεντρικής κυβέρνησης.
Εν όψει της διεξαγωγής του δημοψηφίσματος, αν το ισπανικό κράτος επιχειρήσει υπέρμετρη παρέμβαση, «οι οργανώσεις που ηγούνται του σχεδίου της ανεξαρτησίας θα έχουν πετύχει εκείνο που ήθελαν: να διευρύνουν τη λαϊκή βάση που υποστηρίζει την αυτοδιάθεση, ώστε να επιτύχουν απόλυτη πλειοψηφία», πιστεύει ο Ρουσινιόλ.
Οι εκφράσεις μιας δημοκρατικής επανάστασης
AP Photo/Francisco Seco
Οσο πλησιάζει η 1η Οκτώβρη, η καταλανική κοινωνία παίρνει και αυτή θέση.
«Ο κόσμος, όσο και αν προσπαθήσει η αστυνομία να κλείσει τα εκλογικά κέντρα, θα βγει στους δρόμους για να υπερασπιστεί την ψήφο του», σχολιάζει ο Ζοζέπ Κομαζοάν, δημοσιογράφος του El Setembre.
Τις τελευταίες μέρες, σε πολλές συνοικίες και πόλεις της Καταλονίας έκαναν την εμφάνισή τους οι Επιτροπές για την Υπεράσπιση του Δημοψηφίσματος, οι οποίες είναι ομάδες πολιτών, συνδικάτων και κοινωνικών κινημάτων που οργανώνονται για να διασφαλίσουν τη διεξαγωγή της ψηφοφορίας.
Ο Ζοζέπ Κομαζοάν πάντως δεν θεωρεί πολύ πιθανό το να μπορέσει να γίνει κανονικά η ψηφοφορία σε ολόκληρη την Καταλονία.
«Το ισπανικό κράτος δεν έχει τη δυνατότητα να εμποδίσει την ψηφοφορία σε κάθε σημείο της περιφέρειας, σίγουρα όμως μπορεί να αποτρέψει ένα τμήμα του εκλογικού κόμματος από το να ψηφίσει», προβλέπει ο δημοσιογράφος. Ωστόσο, εκτιμά, «οι κατασταλτικές συνταγές του κράτους δεν θα δώσουν λύση: ο καταλανικός λαός θα παραμείνει στους δρόμους».
AP Photo/Manu Fernandez
Στην περίπτωση που δεν μπορέσει να γίνει το δημοψήφισμα, αντικαπιταλιστικά συνδικάτα -όπως η Γενική Συνομοσπονδία Εργασίας (CGT) ή το Συνδικαλιστικό Εργατικό Συντονιστικό (COS)- έχουν προαναγγείλει γενική απεργία από τις 3 Οκτώβρη και μετά «για την προάσπιση της δημοκρατίας».
Ενώ οι μεγάλες συνδικαλιστικές οργανώσεις ακόμα δεν έχουν πάρει θέση, οι φοιτητές έχουν κινητοποιηθεί εδώ και μέρες υπέρ του δημοψηφίσματος.
Κήρυξαν φοιτητική απεργία στις 28 και 29 Σεπτεμβρίου, ενώ στο ιστορικό κτίριο του Πανεπιστημίου της Βαρκελώνης (UB), στο κέντρο της πόλης, έχει γίνει κατάληψη από την πλατφόρμα Universitats per la República.
«Σε ένα ειδικό πλαίσιο περιστολής των βασικών ελευθεριών όπως το σημερινό, τα πανεπιστήμια ανέκαθεν διαδραμάτιζαν σημαντικό ρόλο στην προάσπιση της κοινωνικής δικαιοσύνης», εξηγεί ο Αδριά Φον, μέλος της Universitats per la República. «Θα συνεχίσουμε επ’ αόριστον την κατάληψη, έως ότου γίνει το δημοψήφισμα και τα αποτελέσματά του είναι δεσμευτικά», προσθέτει.
Οσο περνούν οι μέρες, το σκηνικό στην Καταλονία λαμβάνει αποχρώσεις δημοκρατικής επανάστασης.
Στο λιμάνι της Βαρκελώνης, οι λιμενεργάτες αρνούνται να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στα μέλη της Μονάδας Αντιμετώπισης Ταραχών, που περιμένουν μέσα στα πλοία για να αναλάβουν δράση κατά του δημοψηφίσματος.
Στις αγροτικές περιοχές, αρκετές οργανώσεις αγροτών έχουν δηλώσει ότι θα βγουν με τα τρακτέρ για να πάρουν μέρος στη διεξαγωγή της ψηφοφορίας, ενώ και το πυροσβεστικό σώμα της Καταλονίας βγήκε στους δρόμους ζητώντας δημοκρατία.
Τα σενάρια για μετά την 1η Οκτώβρη
AP Photo/Paul White
Σήμερα, όλοι στην Καταλονία διερωτώνται τι θα γίνει μετά την Κυριακή. Αν το δημοψήφισμα διεξαχθεί ομαλά και κερδίσει το «ναι», η καταλανική κυβέρνηση έχει δηλώσει ότι θα ανακηρύξει την ανεξαρτησία μέσα σε διάστημα δύο ημερών.
Αν η ψηφοφορία είναι τελικά «μισή», με όλους τους περιορισμούς που ενδεχομένως θα επιβάλει η παρέμβαση της αστυνομίας, οι προοπτικές είναι πιο συγκεχυμένες.
Στην περίπτωση αυτή, η καταλανική κυβέρνηση εξέτασε έως και την πιθανότητα να προχωρήσει σε μονομερή ανακήρυξη της ανεξαρτησίας ως μέσο αντίδρασης, μολονότι πρόκειται για ένα ενδεχόμενο που ο επικεφαλής της, Κάρλες Πουτζντεμόν, αποκλείει προς το παρόν.
Στην περίπτωση που δεν μπορέσει να γίνει η ψηφοφορία, το σκηνικό μέσα στο οποίο θα κινηθούν οι καταλανικές αρχές είναι απρόβλεπτο.
Αφ’ ενός, η καταλανική κυβέρνηση θα μπορούσε να προκηρύξει νέες εκλογές για να προσπαθήσει να διευρύνει την κοινοβουλευτική πλειοψηφία υπέρ της ανεξαρτησίας.
Αφ’ ετέρου, θα πρέπει επίσης να δούμε τον βαθμό της καταστολής που θα επιχειρήσει να επιβάλει το ισπανικό κράτος.
Εάν η κεντρική κυβέρνηση χρησιμοποιήσει όλες τις δυνάμεις της κατά του δημοψηφίσματος, ενδέχεται η κυβέρνηση Ραχόι να προστρέξει στη συνέχεια στο άρθρο 155 του Συντάγματος, καταργώντας έτσι τους θεσμούς της αυτόνομης διακυβέρνησης της Καταλονίας.
Με όλα αυτά, ό,τι κι αν συμβεί τις επόμενες μέρες, η πληγή που άνοιξε το ισπανικό κράτος στην Καταλονία θα παραμείνει ανοιχτή. Το ίδιο και η σύγκρουση.
*Καταλανός δημοσιογράφος, @jmasautonell