Πριν λίγες ημέρες, το Υπουργείο Περιβάλλοντος ανακοίνωσε την υπαγωγή 6 ορεινών περιοχών (τα Λευκά Όρη, το όρος Σάος στη Σαμοθράκη, το Σμόλικα και την Τύμφη στη Βόρεια Πίνδο, τον Ταΰγετο και το όρος Χατζή στα Τρίκαλα) σε ένα νέο καθεστώς προστασίας, τα λεγόμενα «Απάτητα Βουνά». Στις περιοχές αυτές θα απαγορεύεται πλέον η διάνοιξη νέων δρόμων και η εγκατάσταση νέων υποδομών.
Πρόκειται για μια πρώτη εφαρμογή στην Ελλάδα ενός διαδεδομένου σε άλλες χώρες θεσμού, ο οποίος επικεντρώνει στην προστασία περιοχών που παραμένουν ως σήμερα «χωρίς δρόμους» (Περιοχές Άνευ Δρόμων ή ΠΑΔ). Προσοχή: αυτό δεν σημαίνει νησίδες «παρθένες» ή «αδιατάρρακτες», όπως τις φανταζόμαστε στο πλαίσιο του δυτικού φυσιολατρικού ρομαντισμού μας. Οι περισσότερες από τις περιοχές «χωρίς δρόμους» αποτελούν, ή αποτελούσαν, ορεινά βοσκοτόπια για αιώνες, για αυτό και παρέμεναν ακάλυπτες από δάση. Ούτε είναι αντικειμενικό ποιες είναι αυτές οι περιοχές. Ο ορισμός τους εξαρτάται από την απόσταση που αυθαίρετα θα ορίσουμε: θα θεωρηθεί ΠΑΔ μια περιοχή που απέχει 1 χιλιόμετρο ή 10 χιλιόμετρα από τον κοντινότερο δρόμο; Θα λάβουμε υπόψη και τους δασικούς, ή μόνο τους επαρχιακούς δρόμους; Όλα αυτά είναι θέμα πολιτικής απόφασης, μην φανταζόμαστε ότι τα ορίζει η επιστήμη με έναν αντικειμενικό τρόπο.
Σε κάθε περίπτωση, το διακύβευμα της συγκεκριμένης πολιτικής απόφασης, αυτό που είναι ατ στέηκ που λένε, δεν είναι οι δρόμοι γενικά, αλλά η ανάπτυξη των αιολικών πάρκων στις κορυφογραμμές της χώρας. Γνωρίζουμε ότι έχουν εκδοθεί άδειες ή έχουν κατατεθεί αιτήσεις για όλα σχεδόν τα βουνά. Ο χαρακτηρισμός ορισμένων ορεινών περιοχών ως ΠΑΔ, μπορεί να αποτρέψει κάποια από αυτά: ήδη, σε τρεις από τις ανακηρυγμένες περιοχές (Λευκά Όρη, Σάος και Χατζή) θα ακυρωθούν ή θα επηρεαστούν προγραμματισμένες επενδύσεις για ΑΠΕ. Την κατεύθυνση αυτή άλλωστε είχε ήδη εξαγγείλει ο πρωθυπουργός το καλοκαίρι, στον απόηχο των δασικών πυρκαγιών και προσπαθώντας τότε να κατευνάσει τις αντιδράσεις για την κυβερνητική ανεπάρκεια στην προστασία των δασών.
Μια σπάνια νίκη
Ακούστηκαν ορισμένες φωνές κριτικής. Ότι η ένταξη λιγοστών ορεινών περιοχών μπορεί να ανοίγει το δρόμο για την ανεμπόδιστη θυσία των υπολοίπων. Ότι η σύνδεση του περιορισμού των ΑΠΕ αποκλειστικά με ένα νέο, συγκεκριμένο καθεστώς προστατευόμενων περιοχών, ακυρώνει τη δυνατότητα απαγόρευσης σε άλλα σημαντικότερα καθεστώτα, όπως οι περιοχές Νατούρα και τα Εθνικά Πάρκα.
Ακόμα και με αυτές τις εύλογες επιφυλάξεις, πρόκειται χωρίς αμφιβολία για μία νίκη των περιβαλλοντικών κινημάτων ενάντια στις βιομηχανικές ΑΠΕ. Μια νίκη εντυπωσιακή, αν τη συγκρίνουμε με την υπόλοιπη περιβαλλοντική πολιτική αυτής της κυβέρνησης και αν θυμηθούμε πόσο σπάνιες είναι σήμερα τέτοιες νίκες. Και δεν είναι μόνο αυτή: τους προηγούμενους μήνες, έχουν ανασταλθεί με διάφορους τρόπους αδειοδοτημένα έργα ΑΠΕ στα Άγραφα (το πρώτο και μεγαλύτερο παρόμοιο κίνημα στη χώρα μας), το Βίτσι (χάρη στο ιστορικό «Μπλόκο του Νυμφαίου»), τη Βόρεια Εύβοια (εξαιτίας των αντιδράσεων μετά τις πυρκαγιές), την Άνδρο (ανάκληση της άδειας χρήσης παραλίας για εκφόρτωση), τον Αστακό, τον Κομψάτο και άλλα μέρη.
Πρόκειται επίσης για τη δικαίωση των επιστημόνων που δούλεψαν όλο αυτό το διάστημα για να τροφοδοτήσουν τα κινήματα αυτά με γνώση, επιχειρήματα και προτάσεις. Αξίζει να αναφέρουμε ενδεικτικά το Εργαστήρι Διατήρησης της Βιοποικιλότητας στα Ιωάννινα[1], το οποίο κατέγραψε και ανέδειξε τις Περιοχές Άνευ Δρόμων και -το κυριότερο- με επίμονη προσπάθεια συνέδεσε τον αναγκαίο περιορισμό των ΑΠΕ με τις Περιοχές Άνευ Δρόμων, δίνοντας έτσι ένα κριτήριο χωροθέτησης που μοιάζει σχετικά αντικειμενικό και μετρήσιμο, άρα και πιο εύκολο να νομοθετηθεί οριζόντια.
Τελευταίο και ελάχιστο, για να ράνουμε με λίγες σταγόνες αγιασμού και τα δικά μας αραιά γένια, να σημειώσω το εξής: πριν από 2,5-3 χρόνια, όταν ανακαλύπταμε κάπως καθυστερημένα το παγκόσμιο κίνημα ενάντια στην κλιματική κρίση, όταν πιεζόμασταν να πλειοδοτήσουμε στο πόσο γρήγορα καταστρέφεται ο κόσμος, πόσο επειγόντως πρέπει να αναλάβουμε δράση, πόσο άμεσα να σταματήσουν όλες οι εκπομπές CO2, όταν τα κινήματα ενάντια τις ΑΠΕ ήταν ακόμα σχετικά άγνωστα, εμείς τότε στην πάλαι ποτέ Συνάντηση (η οποία συντόμως θα πάψει να υπάρχει), προσπαθήσαμε να τα βάλουμε όλα κάτω και να φτιάξουμε ένα ήρεμο, τεκμηριωμένο και κυρίως χρήσιμο κείμενο θέσεων για την κλιματική κρίση. Το κείμενο αυτό λοιπόν κατέληγε:
«για εμάς δεν υπάρχει μια απόλυτη τιμή (π.χ. οι 2 ή ο 1,5 βαθμός), για την οποία πρέπει να αγωνιστούμε, όπως ισχυρίζονται η «αποκαλυπτική» καταστροφολογία και ο τεχνοκρατικός επιστημονισμός. Αυτό για το οποίο αγωνιζόμαστε είναι η όσο το δυνατό μεγαλύτερη και ταχύτερη μείωση των εκπομπών. Όχι, όμως, με κάθε κόστος και με κάθε τρόπο, αν αυτό το κόστος είναι να το πληρώσουν οι φτωχοί, και αν αυτός ο τρόπος σημαίνει άλλες κοινωνικές ή περιβαλλοντικές καταστροφές»[2].
Ειρωνεία της ιστορίας
Αυτές οι «κοινωνικές και περιβαλλοντικές καταστροφές» λοιπόν αποτέλεσαν τα τελευταία χρόνια την υλική βάση ανάπτυξη δυναμικών τοπικών περιβαλλοντικών κινημάτων ενάντια στις ΑΠΕ στα Πιέρια, την Σκύρο, το Νότιο Πήλιο, τα Βαρδούσια, το Βέρμιο, την Κιάφα Βοιωτίας, το Δίστομο, την Καρύστια, τον Κιθαιρώνας, τα Ακαρνανικά Όρη, τα Κερδύλια, το Μπέλες, τον Ερύμανθο, την Άνδρο, την Πάρος και όλες σχεδόν τις Κυκλάδες, στην Κρήτη και σε δεκάδες άλλα μέρη. Όποιος ζει ή κυκλοφορεί στην ορεινή και νησιωτική ενδοχώρα, ξέρει ότι οι ανεμογεννήτριες αποτελούν βασική έγνοια σχεδόν παντού.
Αποτελεί φοβερή ειρωνεία της ιστορίας ότι το πιο μαζικό, ριζωμένο και πετυχημένο οικολογικό κίνημα της χώρας συγκροτήθηκε ενάντια στις ανεμογεννήτριες, το απόλυτο σύμβολο της παλιάς οικολογίας. Έτσι είναι όμως η οικολογία, τόσο ως επιστήμη, όσο και ως πεδίο πολιτικής. Γεμάτη ενδεχομενικότητες κι αντιφάσεις, απεχθάνεται τους κανόνες και τις βεβαιότητες.
Τώρα ωστόσο, αρχίζουν να σχηματίζονται οι αντίστροφες βεβαιότητες. Τα αντι-ΑΠΕ κινήματα αντιστάθηκαν, με επιτυχία πολλές φορές, σε μια επιχείρηση επέκτασης των ΑΠΕ χωρίς περιβαλλοντικά και κοινωνικά κριτήρια, χωρίς κανόνες χωροθέτησης, με μοναδικό κίνητρο την ιδιωτικοποίηση της παραγωγής του ρεύματος. Η γενίκευση αυτής της ορθής και αναγκαίας στάσης σε μια ιδεολογική θέση απόρριψης των ΑΠΕ ως άχρηστων ή περιβαλλοντικά επιζήμιων ή γενικά «καπιταλιστικών», όπως αποκρυσταλλώθηκε στο σύνθημα «ούτε εδώ, ούτε πουθενά», θα κάνει κακό και στην κοινωνία και στα ίδια.
Για να γυρίσουμε στην προ διετίας διατύπωσή μας, αν εκείνη τη στιγμή, απέναντι στην μονοδιάστατη προτεραιόποίηση μιας «επικείμενης καθολικής καταστροφής», εμείς οφείλαμε να τονίσουμε το δεύτερο σκέλος – το πώς, πού, με ποιο κόστος ζητάμε να μειωθούν οι εκπομπές – τώρα ήρθε η ώρα να τονίσουμε το πρώτο σκέλος: η αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης συνεχίζει να αποτελεί την ύψιστη προτεραιότητα, τη «μάχη της γενιάς μας». Και αυτό σημαίνει γρήγορη αντικατάσταση των ορυκτών από ΑΠΕ, δηλαδή σημαίνει χιλιάδες νέες ανεμογεννήτριες και χιλιάδες στρέμματα με φωτοβολταϊκά. Δεν υπάρχει άλλος δρόμος. Και μάλιστα, αυτό δεν είναι αναγκαίο κακό: το αντίθετο, είναι ο μοναδικός τρόπος να συνδεθεί οργανικά η οικολογία με τις ανάγκες των φτωχών και της εργατικής τάξης.
Για αυτά, θα επανέλθουμε στο 2ο μέρος.
[2] https://synantisi.org/ti-leme-kai-ti-kanoyme-ligotero-perissotero-allios-thematiki-perivallontos/
One Ping
Pingback:«Απάτητα Βουνά»: Ούτε εδώ, ούτε πουθενά; (A' Μέρος)