Η θεματική της ημερίδας κρατικός αυταρχισμός και Λοατκι+ πρόσωπα αναδεικνύει ζητήματα μιας ακόμη πληθυσμιακής ομάδας που η εξουσία επιδιώκει να την εγκαταλείπει στο περιθώριο, αόρατη και χωρίς φωνή.
Η ΕλΕΔΑ (Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου) στηρίζει τα ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιώματα ως αναπόσπαστο κομμάτι της προστασίας ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Συμμετέχει στο Δίκτυο Καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας που δημιουργήθηκε τον Οκτώβριο του 2011 μετά από πρωτοβουλία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες και της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου στο οποίο συμμετέχουν σήμερα πάνω από 50 μη κυβερνητικές οργανώσεις και άλλοι φορείς. Παρεμβαίνει συστηματικά στο δημόσιο λόγο για την κρατική αυθαιρεσία στα ΛΟΑΤΚΙ+ πρόσωπα με κείμενα τεκμηρίωσης, εκθέσεις, έρευνες, αναφορές, ΔΤ στα οποία καταγράφει και αναδεικνύει τα λοατκι+ ζητήματα.
Έχει αναδείξει ότι η Αστυνομία παραμένει ένα πλαίσιο που προκαλεί περισσότερο φόβο παρά αίσθημα ασφάλειας στη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα, ενώ η κουλτούρα σεξισμού και ομοφοβίας στον πυρήνα της λειτουργίας της αποθαρρύνει τα θύματα από το να προβούν σε καταγγελίες περιστατικών ομο/τρανσφοβικής βίας. Επιπρόσθετα, ανάλογα περιστατικά βίας εκ μέρους αστυνομικών δε διερευνώνται καν ή παραμένουν ατιμώρητα, δημιουργώντας μια συνθήκη που δεν αρμόζει σε ένα σύγχρονο κράτος δικαίου. Η Δικαιοσύνη και οι Θεσμοί επίσης συχνά αδυνατούν πολλαπλά να προστατέψουν τα θύματα έμφυλης/ομο/τρανσφοβικής βίας, επανατραυματίζοντάς τα και επιτείνοντας τις συστημικές διακρίσεις που υφίσταται η ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα (1).
Μιλώντας για κρατική αυθαιρεσία φέρνουμε στο μυαλό μας τα πιο χαρακτηριστικά περιστατικά υπέρμετρης φυσικής βίας εναντίον προσώπων της λόατκι+ κοινότητας που καταγράφηκαν και είδαν το φως της δημοσιότητας.
Το Δίκτυο Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας κατέγραψε, εντός του 2013, 16 περιστατικά με θύματα ρατσιστικής βίας λόγω ταυτότητας φύλου. Τα περισσότερα από αυτά αφορούν τις αυθαίρετες προσαγωγές τρανς γυναικών στη Θεσσαλονίκη, στις οποίες πολλά άτομα θυματοποιήθηκαν πολλαπλά, καθώς προσήχθησαν σε τμήματα υπό εξευτελιστικές συνθήκες δύο ή και τρεις μέρες στη σειρά(2). Τα περιστατικά αυτά αναφέρθηκαν εκτενώς και στον τύπο της περιόδου και συνοδεύονταν από απειλές, εξύβριση, απαξιωτικούς χαρακτηρισμούς σχετικά με την ταυτότητα φύλου, άρνηση πρόσβασης σε συνήγορο, ακόμα και άρνηση παροχής φαρμακευτικής αγωγής σε μία περίπτωση (3).
Στην έκθεση της το 2022 για την υπέρμετρη βία και αυθαιρεσία της ΕΛΑΣ, η ΕλΕΔΑ κατέγραψε την ακραία υπέρμετρη και φονική χρήση βίας από την αστυνομία στο περιστατικό που κατέληξε στον τραγικό θάνατο του ακτιβιστή της λοατκι+ κοινότητας και υπερασπιστή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων Ζακ Κωστόπουλου, στις 21 Σεπτεμβρίου 2018 στο κέντρο της Αθήνας, όταν, κατόπιν του ξυλοδαρμού του από πολίτες, οκτώ αστυνομικοί έσπευσαν να συλλάβουν έναν αιμόφυρτο και εμφανώς ανήμπορο να προβάλλει αντίσταση άνθρωπο, ασκώντας άσκοπη βία μέσω λακτισμάτων και άλλων χτυπημάτων και προβαίνοντας σε χειροπέδηση. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ότι τόσο ο Πρόεδρος Αστυνομικών Υπαλλήλων Αθηνών, όσο και ο Γενικός Γραμματέας Ειδικών Φρουρών, όταν ερωτήθηκαν για το εάν χρησιμοποιήθηκε υπερβολική βία στη συγκεκριμένη περίπτωση, απάντησαν ότι αυτή είναι η πρακτική που ακολουθείται, ουσιαστικά επιβεβαιώνοντας τον ισχυρισμό περί μιας παγιωμένης πρακτικής χρήσης υπέρμετρης βίας (4). Σημειώνω ότι η υπόθεση αυτή την περίοδο εκδικάζεται σε δεύτερο βαθμό από το Μικτό Ορκωτό Εφετείο της Αθήνας.
Χαρακτηριστική είναι και η καταγραφή από το Δίκτυο περιστατικού ομόφυλου ζευγαριού το οποίο, περπατώντας σε κεντρικό δρόμο της Αθήνας, δέχθηκε αρχικά λεκτική και στη συνέχεια σωματική βία από δύο ένστολους αστυνομικούς (5).
Η ΕλΕΔΑ έχει υπογραμμίσει στο παρελθόν ότι η Ελληνική Δικαιοσύνη, όσο και οι λοιποί ελεγκτικοί μηχανισμοί, φέρουν το βάρος να πείσουν ότι η διερεύνηση της νομιμότητας και η αναζήτηση των ευθυνών διεξάγεται αποτελεσματικά, αμερόληπτα και εις βάθος, υπό όρους διαφάνειας και λογοδοσίας. Και τούτο, όχι μόνο για να ανταποκριθούν στις διαχρονικές αιτιάσεις διεθνών και ευρωπαϊκών οργανισμών και δικαστηρίων περί δομικού προβλήματος ατιμωρησίας της αστυνομικής αυθαιρεσίας, αλλά πρωτίστως για να διαφυλάξουν το κράτος δικαίου, την κοινωνική ειρήνη στη χώρα, την ασφάλεια των πολιτών και την εμπιστοσύνη τους απέναντι στις αστυνομικές αρχές (6).
Σύμφωνα με την ελληνική και ευρωπαϊκή νομοθεσία αλλά και τις αποφάσεις του ΕΕΔΑ οι αστυνομικές αρχές έχουν υποχρέωση διερεύνησης ρατσιστικού κινήτρου. Στα πλαίσια αυτά η Ελληνική Αστυνομία εξέδωσε το 2022 έναν αναλυτικό οδηγό (7) για την ενημέρωση των αστυνομικών και την ορθή αντιμετώπιση και διαχείριση περιστατικών βίας σε βάρος τωνΛΟΑΤΚΙ + πολιτών. Ο οδηγός παραθέτει το νομικό πλαίσιο σεβασμού και προστασίας των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων, αναλύει τους όρους και τις έννοιες που απαιτείται να γνωρίζει ένας Αστυνομικός, περιλαμβάνει λίστα με όλα τα στοιχεία που βοηθούν στη διερεύνηση του ρατσιστικού κινήτρου ενός εγκλήματος μίσους στο πεδίο, τέλος δε εμπεριέχει ενδεικτικούς δείκτες προκατάληψης που βοηθάνε τις αρχές να ερευνήσουν πότε μια υπόθεση πρέπει να ερευνάται ως πιθανό έγκλημα μίσους.
Στο Παγκόσμιο Παρατηρητήριο Παρακολούθησης Δολοφονιών Τρανς ανθρώπων (Trans Murder Monitoring Report) κατά το διάστημα 1 Οκτωβρίου 2022 έως και τις 30 Σεπτεμβρίου 2023, καταγράφηκαν 321 δολοφονίες τρανς και φυλοδιαφορετικών ατόμων σε όλο τον κόσμο, εάν δε προσθέσουμε και τις αυτοκτονίες αλλά και τα περιστατικά που δεν εξιχνιάστηκαν ακόμη, ο αριθμός σίγουρα είναι αυξημένος.
Στις 10.07.2023 έχουμε την δολοφονία της Άννας Ιβάνκοβα, που αποτελεί την πρώτη καταγεγραμμένη δολοφονία τρανς γυναίκας στη Χώρα μας. Η Άννα ήταν ενεργό μέλος της λοατκι κοινότητας, μαύρη, αναγνωρισμένη προσφύγισσα και εργαζόμενη στο σεξ, πρόσωπο δηλαδή με πολλαπλές ευαλωτότητες. Η υπόθεση της διερευνάται και δεν έχει ακόμη εκδικαστεί. Μια από τις εξεταζόμενες πτυχές της δολοφονίας της είναι και το εάν η Ελληνική Αστυνομία στα πλαίσια της νομιμότητας και των υποχρεώσεών της ερευνά, συλλέγει, αναδεικνύει και εισφέρει στοιχεία για τη διερεύνηση του ρατσιστικού κινήτρου, ως παράγωγα μιας πλήρους, σε βάθος, αποτελεσματικής και αμερόληπτης έρευνας, ώστε στη συνέχεια όταν εκδικαστεί η υπόθεση, τα στοιχεία αυτά να αξιολογηθούν από το Δικαστήριο.
Πώς απαντάμε σε όλα αυτά? Απέναντι στον κρατικό αυταρχισμό και την αυθαιρεσία οφείλουμε να κρατάμε σθεναρή στάση αναπτύσσοντας συστηματική δράση, συλλογικά και ατομικά, θεσμικά και κινηματικά, για την διασφάλιση της ασφάλειας των πολιτών, την άσκηση και προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τη διαφύλαξη του κράτους δικαίου.
Για τα ζητήματα αυτά έχουμε καλέσει να συνεισφέρουν με παρεμβάσεις τους
Η Ελένη Κωστοπούλου, μητέρα του δολοφονηθέντος Ζακ Κωστόποπυλου
Η Άννα Παπαρούσου, Δικηγόρος της οικογένειας του Ζακ Κωστόπουλου,
Σταύρος Μπουφίδης, Ψυχίατρος-Ψυχοθεραπευτής, μέλος του Σωματείου Υποστήριξης Διεμφυλικών
Έλενα-Όλγα Χρηστίδη, Επιστημονικά Συνυπεύθυνη Orlando LGBT+, ΕλΕΔΑ
Η Αικατερίνη Γεωργιάδου είναι δικηγόρος, μέλος της ΕλΕΔΑ
*Το κείμενο αποτελεί εισήγηση της Αικατερίνης Γεωργιάδου στην εκδήλωση της Ελληνικής Ένωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου την Παρασκευή 2 Φεβρουαρίου στη Θεσσαλονίκη με τίτλο «Όψεις Κρατικού αυταρχισμού: Πρόσφυγες, Ρομά, ΛΟΑΤΚΙ, Νεολαία»- Ολόκληρο το βίντεο της ημερίδας μπορείτε να δείτε εδώ
- https://www.hlhr.gr/athens-pride-2023-%ce%bb%ce%bf%ce%b1%cf%84%ce%ba%ce%b9/
- https://www.hlhr.gr/wp-content/uploads/2017/02/report2013final.pdf
- https://www.hlhr.gr/wp-content/uploads/2017/02/report2013final.pdf
- https://www.hlhr.gr/wp-content/uploads/2022/11/%CE%9A%CE%B5%CE%AF%CE%BC%CE%B5%CE%BD%CE%BF-%CE%B8%CE%AD%CF%83%CE%B5%CF%89%CE%BD-%CE%B1%CF%83%CF%84%CF%85%CE%BD%CE%BF%CE%BC%CE%AF%CE%B1-%CE%95%CE%BB%CE%95%CE%94%CE%91.pdf)
- https://rvrn.org/wp-content/uploads/2020/06/ETHSIA-EKTHESH-2019-GREEK.pdf)
- https://www.hlhr.gr/%ce%b6%ce%b1%ce%ba-%ce%ba%cf%89%cf%83%cf%84%ce%bf%cf%80%ce%bf%cf%85%ce%bb%ce%bf%cf%82-%ce%b1%cf%80%ce%bf%cf%86%ce%b1%cf%83%ce%b7-%ce%b1%cf%83%cf%84%cf%85%ce%bd%ce%bf%ce%bc%ce%b9%ce%b1/
- Αριθμ. Πρωτοκόλλου 7100/5/22-β/19.11.2022/https://www.facebook.com/photo/?fbid=2025195634534608&set=a.753298555057662
- https://transrespect.org/en/trans-murder-monitoring-2023/
- https://tgender.gr/deltio-typoy-to-syd-kataggellei-tin-d/
