Οι ιδέες διαθέτουν εσχατιές όπως κάθε τόπος, συναίσθημα ή μαθηματική καμπύλη
ΝΙΚΗΤΑΣ ΣΙΝΙΟΣΟΓΛΟΥ
Το παράθεμα που προηγείται είναι οι πρώτες λέξεις από ένα πρόσφατο βιβλίο με θέμα τον «Αλλόκοτο Ελληνισμό» (Κίχλη, 2016). Ο Νικήτας Σινιόσογλου περιηγείται στις εσχατιές της οντότητας που ονομάζεται εδώ και κάποιους αιώνες «ελληνισμός». Και ψάχνοντας βρίσκει πράγματα αλλόκοτα και «τερατώδη», πράγματα, δηλαδή, εξαιρετικά ενδιαφέροντα.
Στην πραγματικότητα, οι περισσότερες οντότητες διαθέτουν αντίστοιχες εσχατιές, στις οποίες, για καλό και για κακό, παρεπιδημούν τα σχετικά «τέρατα».
Ανάμεσα σε αυτές και ο κομμουνισμός. Ο οποίος όχι μόνο στρεβλώθηκε –κυριολεκτικά, στραβώθηκε.
Τι είναι, όμως, ο κομμουνισμός; Υπάρχουν πράγματα τα οποία είναι καταστατικά για την έννοια; Ή, όντας κι αυτός ένα από τα πολλά … μετέωρα σημαίνοντα, χωράει τα πάντα;
Ορίζεται «αυστηρά» η «ιδέα του κομμουνισμού»; Έχει πέρατα κι εσχατιές πέρα από τις οποίες η εννοιολογική επικράτεια είναι άλλη; Αντίθετη και εχθρική, διαχωρισμένη με αιχμηρό συρματόπλεγμα. Ή anything goes και με τον κομμουνισμό, όπως με τόσα άλλα;
Για να μην θέτω μόνο ερωτήματα, ας δώσω μια απάντηση, όπως εγώ το καταλαβαίνω.
Αν θεωρήσουμε –πώς αλλιώς, άλλωστε;- πως η ιδρυτική πράξη του κομμουνιστικού ρεύματος είναι η αντίσταση των αριστερών τάσεων του εργατικού κινήματος απέναντι στον πατριωτισμό, που αναπτύχθηκε με αφορμή τη Μεγάλη Σφαγή του 1914-1918, τότε, θα έλεγα, η κομμουνιστική νοητική και συναισθηματική επικράτεια επικαθορίζεται απολύτως από τον διεθνισμό. Που σημαίνει κάτι τόσο σαφές, που δεν επιδέχεται διαφόρων ποικιλιών ερμηνείες.
Μας το διευκρίνισαν, άλλωστε, τόσο καλά οι ρώσοι επαναστάτες, που δεν χρειάζεται να σπάμε το κεφάλι μας. Ήδη από το 1914, αντίθετα από όλους σχεδόν τους ευρωπαίους σοσιαλιστές και συνδικαλιστές, που αφέθηκαν να στρατευτούν στην «ιερή εθνική ενότητα» απέναντι στον εξωτερικό εχθρό, οι μπολσεβίκοι «δεν φοβήθηκαν να επιδιώξουν την ήττα της [πατρίδας] και να στιγματίσουν τον πόλεμο ανάμεσα σε ιμπεριαλιστικά αρπακτικά». Γι’ αυτό και η ρωσική επανάσταση υπήρξε τόσο λίγο «εθνική». Όπως σημείωσε πρόσφατα ο Serge Halimi στον Monde Diplomatique:
«ΕΣΣΔ: Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών. Αρχικά αυτή η ονομασία δεν παρέπεμπε σε μια εδαφική επικράτεια, αλλά σε μια ιδέα: την παγκόσμια επανάσταση. Τα σύνορά της θα ήταν εκείνα που είχαν προκύψει από τον ξεσηκωμό στη Ρωσία και, στη συνέχεια, θα διαμορφώνονταν ανάλογα με τις επαναστάσεις που αναμένονταν να ξεσπάσουν αλλού. Στο άνω αριστερό άκρο μιας κατακόκκινης σημαίας, ένα σφυροδρέπανο συμβόλιζε το νέο κράτος, του οποίου ο πρώτος εθνικός ύμνος ήταν … η Διεθνής».
Σα να λέμε, αν κάτι χαρακτήρισε καταστατικά τους κομμουνιστές ήταν πως επρόκειτο για διεθνιστές σε … παράκρουση. Αυτό υπήρξε το ιδρυτικό χαρακτηριστικό τους, άμεσα συνδεδεμένο με την πρόταξη της ταξικότητας έναντι οποιουδήποτε άλλου προσδιορισμού. Εργάτες όλων των χωρών ενωθείτε –μόνο έτσι θα αλλάξει η ζωή. Άλλος δρόμος κι άλλος τρόπος δεν υπάρχει.
Έτσι είναι τα πράγματα και γι’ αυτό ο πολύς κι ευθύς πατριωτισμός κάποιων σημερινών κομμουνιστικών συλλογικοτήτων είναι πράγμα περισσότερο από αλλόκοτο –πέρα από τις εσχατιές, που λέει κι ο Σινιόσογλου.
Η αναζήτηση, π.χ., της λαϊκής αντιστασιακής «ουσίας» των συλλαλητηρίων συνιστά, πέρα από πολιτικό ατόπημα, και διανοητικό ολίσθημα, νομίζω. Και δεν κάνει καλύτερα τα πράγματα η έκπληκτη διατύπωση: «μα, είναι όλοι αυτοί ακροδεξιοί;». Όχι, δεν είναι όλοι αυτοί ακροδεξιοί, αλλά μια χαρά κάνει, έτσι, τη δουλειά της η ακροδεξιά. Οι κομμουνιστές, άλλωστε, τα ξέρουν πολύ καλά αυτά και από την εμπειρία ενός αιώνα.
Βέβαια, υπάρχουν κομμουνιστές πατριώτες που θα με εγκαλέσουν για απλοϊκότητα και μονόπαντη σκέψη. Διότι, ναι μεν το ταξικό, αλλά αυτό είναι πολύ συχνά διαμεσολαβημένο. Θα μου πουν, δηλαδή, πως η «βασική αντίθεση» κεφαλαίου εργασίας δεν εμφανίζεται στην καθαρή της μορφή, αλλά συνδυασμένη με άλλα στοιχεία, πολύ συχνά και με «εθνικά» θέματα, που παρεμβάλλονται «από την ίδια τη ζωή». Μόνο ένας απλοϊκός ταξικιστής, αντικειμενικά εθνομηδενιστής, δεν το καταλαβαίνει. Είναι η σχηματική μου σκέψη, λοιπόν, που αδυνατεί να συλλάβει την συνθετότητα των ζητημάτων.
Πρόκειται για αλλόκοτο επιχείρημα. Όχι μόνο γιατί όλοι οι ταξικιστές-διεθνιστές το ξέρουν από καιρό και το λαμβάνουν υπόψη τους. Κυρίως, πρόκειται για αλλόκοτη υπεκφυγή, στο μέτρο που η επικαλούμενη «διαμεσολάβηση» και «συνθετότητα» όχι μόνο δεν ξεκαθαρίζει τα «μη καθαρά βασικά», αλλά τα εξαφανίζει ολοκληρωτικά.
Να το πω κι αλλιώς. Η αδιαλλαξία σε ζητήματα διεθνισμού, αντιεθνικισμού, ταξικότητας είναι επιστημολογική προϋπόθεση προκειμένου οι κομμουνιστές να κατανοούν και να αλλάζουν τον κόσμο. Βοηθάει καλύτερα να αντιλαμβανόμαστε και να δρούμε σε σχέση και με τα εθνικά, τα δημοκρατικά, τα δικαιωματικά, με όλα τα «μη άμεσα ταξικά», δηλαδή.
Φτάνει, όμως, αυτό το είδος επιχειρημάτων.
Ας το κάνουμε το πράγμα πιο βιωματικό. Αλήθεια, τι θα έκαναν όλοι οι κομμουνιστές και αριστεροί πατριώτες αν βρίσκονταν από την άλλη μεριά των συνόρων; Θα καλούσαν, λογικά, σε συμμετοχή στα εκεί συλλαλητήρια. Ή όχι; Τα εθνικά δίκια είναι αποκλειστικά από τη εδώ πλευρά; Χμ!
Δείτε το κι αλλιώς. Φαίνονται στους «από αριστερά» συμπαθούντες τον λαό των συλλαλητηρίων λογικά τα «αιτήματα»;
Να αλλάξουν Σύνταγμα, να αλλάξουν όνομα, να αλλάξουν όνομα στη γλώσσα τους, να αλλάξουν την ιδέα πως έχουν γλώσσα, ενώ διαθέτουν «ιδίωμα», να αλλάξουν ταυτότητα. Να αλλάξουν και φύλο, ίσως;
Χρειάζεται περισσότερη ανάλυση, άραγε, για να καταλάβει κάποιος πως όλα αυτά δεν είναι απλώς αλλόκοτα, αλλά πάρα πολύ αλλόκοτα; Κι όχι ειδικά για αριστερούς.
Ιδιαίτερα, όμως, για αριστερούς.
* To σκίτσο είναι του Τάσου Αναστασίου και δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα “Αυγη”