Αύριο Μ. Πέμπτη, στις 12.00 καλούν οι πολιτικοί κρατούμενοι της Χούντας στη Θεσσαλονίκη στο πρώην «Τμήμα Μεταγωγών Χωροφυλακής», γωνία Φιλίππου 69-Χριστοπούλου* εν όψει της θλιβερής επετείου της εγκαθίδρυσης της στρατιωτικής Χούντας και της αρχής της μεγαλειώδους Αντίστασης. Με αυτή την αφορμή το alterthess παρουσιάζει ένα αφιέρωμα με κείμενα των πολιτικών κρατουμένων της Χούντας και ντοκουμέντα της εποχής.
*Λίγα λόγια για το κτίριο
Το κτίριο απλώς βρίσκεται στον κατάλογο των υπό κήρυξη διατηρητέων κτιρίων της Θεσσαλονίκης από το πρώην ΥΠΕΧΩΔΕ. Την πρώτη μελέτη για το κτίριο έκανε ο αρχιτέκτων μηχανικός Γιάννης Βασιλειάδης και παρουσιάστηκε στο 3ο Εθνικό Συνέδριο Ιστορικών Κατασκευών με θέμα: «Ήπιες παρεμβάσεις προστασίας ιστορικών κατασκευών – νέες τάσεις σχεδιασμού», που διοργάνωσε το ΤΕΕ/ΤΚΜ στη Θεσσαλονίκη στις 9-10/2009. Είναι από τα λιγοστά του τέλους του 19ου αιώνα που διατηρούνται στο κέντρο της Θεσσαλονίκης. Όπως αναφέρει ο κ. Βασιλειάδης, «στην αρχική του μορφή απαρτιζόταν από τέσσερις όμοιες διαδοχικές κατοικίες της οικογένειας Πετρώφ που οικοδομήθηκαν μεταξύ του 1896 και του 1906. Χρησιμοποιήθηκε ως Τμήμα Μεταγωγών της Χωροφυλακής (1935 – 1971) στις περιόδους της Κατοχής και της Δικτατορίας, γεγονός που βαραίνει την πέμπουσα ιστορική του μνήμη».
Χτίστηκε μεταξύ 1896 και 1906 και αποτελούσε οικογενειακό συγκρότημα τεσσάρων όμοιων διαδοχικών κατοικιών της οικογένειας Πετρώφ. Μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους, το 1913, η βουλγαρικής καταγωγής οικογένεια Πετρώφ μεταναστεύει εθελούσια στη Σόφια. Τον Απρίλιο του 1917 το ελληνικό Δημόσιο καταλαμβάνει τα ακίνητα με τη δικαιολογία των εγκαταλειμμένων, αλλά ουσιαστικά ως εχθρική περιουσία. Δίδονται προς ενοικίαση σε πρόσφυγες από την Ανατολική Ρωμυλία και τη Μικρά Ασία. Το 1922, οι ιδιοκτήτες και οι κληρονόμοι των ακινήτων διεκδικούν τα περιουσιακά τους στοιχεία μέσω της Επιτροπής Ελληνοβουλγαρικής Μεταναστεύσεως. Το 1928 όμως τα ακίνητα περνούν στην ιδιοκτησία του ελληνικού Δημοσίου. Το 1968 περιλαμβάνεται στα ανταλλάξιμα κτήματα και η Χούντα το παραχωρεί στην Εκκλησία της Ελλάδος, που το μισθώνει σε ιδιώτες-μάντρα οικοδομικών υλικών σήμερα. Στη δεκαετία του 1950 κατεδαφίστηκε η τέταρτη κατοικία για την ανοικοδόμηση πολυώροφου κτιρίου κατοικιών. Ήταν η πρώτη πράξη ακρωτηριασμού του. Η δεύτερη συντελέστηκε το 1971 αμέσως μετά την απομάκρυνση του Τμήματος Μεταγωγών.
ΤΑ «ΠΕΤΡΙΝΑ ΧΡΟΝΙΑ» ΤΗΣ ΧΟΥΝΤΑΣ*
Η επίσημη εκδοχή της ιστορίας θεωρεί την επτάχρονη τυραννία ως «θλιβερή παρένθεση που έκλεισε οριστικά και αμετάκλητα». Δεν είναι όμως αυτή η αλήθεια. Η δικτατορία δεν ήταν «κεραυνός εν αιθρία» ή απλώς «η ανταρσία μιας ομάδας επίορκων αξιωματικών». Αντίθετα, το καθεστώς των νικητών του εμφυλίου πολέμου (Παλάτι-Στρατός) ζέσταινε στον κόρφο του το «αυγό του φιδιού» και λειτούργησε, τελικά, ως εκκολαπτική μηχανή της Χούντας. Μάλιστα το Σύνταγμα του 1952 προέβλεπε την επιβολή «καταστάσεως πολιορκίας», δηλ. δικτατορίας με κοινοβουλευτικό μανδύα (!). Έτσι, «μετά τα Ιουλιανά του 1965, ο διάχυτος φόβος των κυρίαρχων τάξεων τις έκανε αντικειμενικά πρόθυμες να αποδεχτούν την αντικατάσταση του κοινοβουλευτικού καθεστώτος από ένα καθεστώς έκτακτης ανάγκης», έγραψε ο Αριστόβουλος Μάνεσης.
Το «πράσινο φως» για το πραξικόπημα άναψε στην Ουάσιγκτον το Φλεβάρη του 1967, καθώς η χώρα μας αποτέλεσε «έπαλξη» του Ψυχρού Πολέμου», προγεφύρωμα στρατηγικής σημασίας για τον έλεγχο των πετρελαίων της Μ. Ανατολής και την καταστολή των αντιιμπεριαλιστικών αραβικών κινημάτων. Οι ΗΠΑ δεν τήρησαν απλώς «μια στάση ανοχής προς τους δικτάτορες», όπως προκλητικά εξακολουθεί να γράφει το βιβλίο Ιστορίας της Γ΄ Λυκείου(!), αλλά επέβαλαν-στήριξαν με κάθε τρόπο την επιβίωση του τυραννικού καθεστώτος.
Η δικτατορία ποτέ δεν κατάφερε να αποκτήσει λαϊκή βάση, γιατί ήταν ένα βάρβαρο, καταπιεστικό καθεστώς, που δολοφόνησε, βασάνισε, έκλεισε στις φυλακές και τα ξερονήσια δεκάδες χιλιάδες δημοκρατικούς πολίτες.
Η Θεσσαλονίκη συνέβαλε σημαντικά στον αγώνα κατά της Χούντας και πλήρωσε βαρύ τίμημα: τρεις δολοφονημένοι, το στέλεχος των «Λαμπράκηδων» Γιάννης Χαλκίδης, ο βουλευτής της ΕΔΑ Γιώργης Τσαρουχάς, ο αγωνιστής Βασίλης Μπεκροδημήτρης, χιλιάδες οι «προληπτικώς εκτοπισμένοι» στα ξερονήσια. Πάνω από 100 οι καταδικασμένοι σε βαριές ποινές-12 σε ισόβια κάθειρξη-για τη συμμετοχή τους στις αντιδικτατορικές οργανώσεις: ΠΑΜ, Ρήγας Φερραίος, Αντι-ΕΦΕΕ, ΚΚΕ-ΚΝΕ, Δημοκρατική Άμυνα, Σπουδαστική – Λαϊκή Πάλη, ΟΜΛΕ, ΠΑΚ, ΕΚΚΕ-ΑΑΣΠΕ, Κίνημα 29ης Μαΐου, κ.ά.
Όταν άρχισε να στερεύει ο «Πακτωλός» των αμερικάνικων δολαρίων, εξαιτίας της διεθνούς οικονομικής κρίσης το 1971, η Χούντα, για να διατηρήσει την αρπάγη της στην εξουσία, αποπειράθηκε να μεταμφιεστεί, να «πολιτικοποιηθεί» με τη δοτή κυβέρνηση Μαρκεζίνη. Ήδη, όμως, είχε αρχίσει η ανοιχτή αμφισβήτησή της με την κατάληψη της Νομικής το Φλεβάρη του 1973. Εκεί όπου είχαν «σκάψει» οι αντιδικτατορικές οργανώσεις βλάστησε ένα ανατρεπτικό νεολαιίστικο κίνημα που ενσωμάτωνε τις καλύτερες αγωνιστικές παραδόσεις του λαού μας και εμπνεόταν από το διεθνές κίνημα αμφισβήτησης των νέων, όπως ο Μάης του’68. Ήταν η γενιά της εξέγερσης του Πολυτεχνείου. Πνίγοντας στο αίμα την εξέγερση, η Χούντα δεν απέφυγε το μοιραίο. Αντίθετα επιτάχυνε την πτώση της με την πραξικοπηματική ανατροπή του προέδρου Μακάριου, που οδήγησε στη στρατιωτική κατοχή-διχοτόμηση της Κύπρου.
Το κενό εξουσίας που προέκυψε με την πτώση της Χούντας, καλύφθηκε με μια παρασκηνιακή συμφωνία των ΝΑΤΟικών ηγετικών κύκλων με τις συντηρητικές πολιτικές δυνάμεις της χώρας-σε αντίθεση προς τη λαϊκή απαίτηση για ριζικές πολιτικές και κοινωνικές αλλαγές. Ακόμα και η λεγόμενη «αποχουντοποίηση» άφησε στο απυρόβλητο πολλούς από τους υπηρέτες της Χούντας, που με απύθμενο θράσος εμφανίζονται σήμερα ως «τιμητές» και ενοχοποιούν για τα σημερινά δεινά του τόπου τη «γενιά του Πολυτεχνείου»! Έτσι, όχι μόνο δεν «έδωσαν τη Χούντα στο λαό», αλλά και μετέτρεψαν το διαρκές έγκλημά της σε «στιγμιαίο»! Γι’ αυτό και οι υπό κατεδάφιση σήμερα μεταδικτατορικές δημοκρατικές–κοινωνικές κατακτήσεις δεν είναι «παραχωρήσεις» των κυβερνήσεων της «μεταπολίτευσης» αλλά καρπός σκληρών κοινωνικών αγώνων.
Αν «ο αγώνας της μνήμης εναντίον της λήθης δεν είναι παρά ο αγώνας της ελευθερίας εναντίον της τυραννίας», τότε οποιαδήποτε αναφορά στην εξέγερση του Πολυτεχνείου και τον Αντιδικτατορικό Αγώνα αποκτά νόημα στο βαθμό που αναδεικνύει την αντίσταση, την αγωνιστική-συνειδητή στάση ζωής, σε κινητήρια δύναμη της Ιστορίας.
* Ένα κείμενο των πολιτικών κρατουμένων της Χούντας γραμμένο στη Θεσσαλονίκη τον Απρίλιο του 2011
Έκθεση Αμερικανικού Προξενείου (2/12/70) Σχετικά με τη Δίκη και τις Ποινές που Επιβλήθηκαν στους 9 Θεσσαλονικείς Φοιτητές που Κατηγορήθηκαν για Ανατρεπτική Δράση
Ενα απόσπασμα από μαρτυρία της Γεωργίας Σαρηγιαννίδου στην εκδήλωση της ΕΔΙΑ Κ.- Δ. Μακεδονίας 1940-’74, «Οι γυναίκες στον αντιδικτατορικό αγώνα» 2/4/2006, στο 2ο Γυμνάσιο Συκεών
…Επιτέλους τον Οκτώβριο (1968) μου είπαν ότι κατηγορούμαι για «απόπειρα ανατροπής της καθεστηκυίας τάξης και ανατροπή του πολιτεύματος», γι’ αυτό θα περνούσα το Έκτακτο Στρατοδικείο.
Μεταγωγή στο Τμήμα Μεταγωγών. Εκεί πια ήταν το τέλειο μπουντρούμι, ημιυπόγειο, βρόμικο, χωρίς παράθυρα, ένα ξύλινο πάτωμα γεμάτο τρύπες και τα ποντίκια να έχουν πάρτι κάθε βράδυ. Προσπάθεια να έχει κανείς κάτι από τα αυτονόητα. Λίγο ζεστό νερό για την προσωπική του καθαριότητα, ένα βιβλίο να διαβάζει. Ήταν ένας κρύος και δύσκολος χειμώνας. Αλλά για μένα τότε, στα 21 μου, η πιο δύσκολη κατάσταση ήταν η διαχείριση της βραχύβιας αλλά συχνής συγκατοίκησης με τις γυναίκες του κοινού Ποινικού Δικαίου, ως επί το πλείστον ιερόδουλες. Ένα μεγάλο κεφάλαιο εμπειριών, ενός άλλου κόσμου…Οι «συγκάτοικοι» όμως του διπλανού κελιού, ο αείμνηστος Παύλος Ζάννας, ο Στέλιος ο Νέστωρ, οι έξι της «Δημοκρατικής Άμυνας», τα Σαββατόβραδα τραγουδούσαν και με καλούσαν με χτύπους στο τοίχο να πάμε παρέα στην ταβέρνα…
Όταν η μητέρα κάποια φορά απαίτησε από τη Στρατιωτική Διοίκηση να με δει γιατρός στο Μεταγωγών, δέχτηκε την απάντηση: «Γιατρός! Να ψοφήσει τέτοια που είναι, με τα μυαλά που έχει!». «Τι είναι;», αντέτεινε η μητέρα μου, «Μήπως τη μαζέψατε από τους δρόμους; Από το σπίτι μας την πήρατε.». «Να παρακαλούσες να τη μαζεύανε από τους δρόμους…», της είπανε. «Τότε ίσως θα μπορούσες να τη συμμαζέψεις, ενώ τώρα εκεί που έμπλεξε δε θα ξεμπερδέψει ποτέ».
Γεωργία Σαρηγιαννίδου-Παπαδοπούλου*
*ΓΕΩΡΓΙΑ ΣΑΡΗΓΙΑΝΝΙΔΟΥ-ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ :Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1946. Απόφοιτος του Αγγλικού Τμήματος της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ. Μετά τη δικτατορία δραστηριοποιήθηκε στην Αριστερά και το Γυναικείο Κίνημα. Εργάζεται στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση ως δασκάλα της αγγλικής γλώσσας. Έχει δύο παιδιά, τη Μαρία και το Σωκράτη.
Γράμμα από το Γεντί Κουλέ
Μια έκκληση των πολιτικών κρατουμένων Επταπυργίου προς το Διεθνή Ερυθρό Σταυρό και τη διεθνή κοινή γνώμη (ΙΟΥΛΙΟΣ 1972)
Ακολουθεί Εγγραφο των Η.Π.Α για την κατάσταση και τα γεγονότα στην Ελλάδα 20 Απρίλη του 1967
Το έγγραφο 179151
Department of State, Central Files,
POL 15 GREECE 20-4-1967
Ουάσιγκτον, 20 Aπριλίoυ 1967, 6.51΄ μ.μ.
Πηγή: Υπουργείο Εξωτερικών, Kεντρικά Αρχεία, ΡΟL 15 ΕΛΛΑΔΑ. Απόρρητο, Επείγον, Συντάχθηκε από τους ΄Oουενς και Μπρούστερ, αποχαρακτηρίστηκε από τους Ρόκγουελ και Kάτσεμπαχ, εγκρίθηκε από τον Μπατλ.
179151. Για τον πρέσβη μας [στην Αθήνα] από τον Βάτλ
1. Έχουμε μελετήσει προσεκτικά τα τελευταία μηνύματά σας που περιγράφουν τη σοβαρή κατάσταση στην Ελλάδα και το δίλημμα που αντιμετωπίζει ο Βασιλιάς ή (1) να επιβάλει δικτατορία ή (2) να επιτρέψει στην Ένωση Κέντρου να αναλάβει την εξουσία μετά τις επικείμενες εκλογές, με πιθανές σοβαρές συνέπειες για την Ελλάδα και τις σχέσεις της με τις ΗΠΑ. Έχουμε μελετήσει προσεκτικά το ερώτημα για το ποια, ενδεχoμένως, μέτρα θα μπορούσε να λάβει η κυβέρνηση των ΗΠΑ για την αντιμετώπιση της κατάστασης και να προτείνουμε την παρακάτω φόρμουλα προς εξέταση και σχολιασμό.
2. Εργαζόμαστε για την υπόθεση Παπανδρέου ο οποίος πάνω απ’ όλα φοβάται τη σύλληψη του γιου του Ανδρέα για την εικαζόμενη συμμετοχή του στη συνομωσία του ΑΣΠΙΔΑ. Μια σύλληψη του Ανδρέα θα μπορούσε εύκολα να πυροδοτήσει βίαιες διαδηλώσεις οι οποίες με τη σειρά τους θα επέφεραν ακραία μέτρα καταστολής από την κυβέρνηση και πιθανόν την επιβολή δικτατορίας, Από την άλλη πλευρά, ο ενδόμυχος φόβος του Βασιλιά είναι ότι, αν ο Παπανδρέoυ κερδίσει τις εκλογές, η ‘Ενωση Kέντρου θα κινηθεί αμέσως για να τον αποδυναμώσει μέσα από σημαντικές ανακατατάξεις στις ένοπλες δυνάμεις και αναδιαρθρώσεις στις υπηρεσίες πληροφοριών, με τελικό στόχο την υπονόμευση και ίσως και την εξάλειψη της μοναρχίας. Ταυτόχρονα, είναι γενική η ανησυχία ότι ο νεότερος Παπανδρέου θα βγάλει την Ελλάδα από τη Δυτική Συμμαχία.
3. ‘Ενα προτεινόμενο σενάριο θα ήταν να καλέσετε, με την πρώτη ευκαιρία, τον Γεώργιο Παπανδρέου και να τον ενημερώσετε ότι έχετε εντολή της κυβέρνησης των ΗΠΑ να εκφράσετε την έντονη ανησυχία της για το σημερινό ρήγμα στο ελληνικό πολιτικό σώμα και την αυξανόμενη πολιτική πόλωση, τα οποία οφείλονται στις ακραίες θέσεις που υποστηρίζουν και οι δύο πλευρές. Πρέπει να του τονίσετε με έμφαση ότι ποντάρουμε πολύ στο μέλλον της Ελλάδας, λόγω των μεγάλων επενδύσεων των ΗΠΑ σε άνδρες, χρήματα και υλικό που χρονολογούνται από το 1947. Θεωρούμε ότι μια ευημερούσα Ελλάδα είναι απαραίτητη για τη Δυτική Συμμαχία. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ έχει πλήρη επίγvωση της αφοσίωσης του Παπανδρέου στη δημοκρατία, της μακράς του ιστορίας στον αντικομμουνισμό και της αφoσίωσής του στην ευημερία της χώρας του.
4. Επιπρόσθετα, όπως βλέπουμε την κατάσταση, ύφεση στην εξαιρετικά φορτισμένη πολιτική ατμόσφαιρα θα μπορούσε να προκύψει από τη συμφωνία και των δύο πλευρών να μετριάσουν τους τόνους στις δημόσιες δηλώσεις και oμιλίες τους. (Αυτό φαίνεται ότι θα ήταν ιδιαίτερα σημαντικό στην παρούσα συγκυρία, δεδoμένoυ ότι ο πρεσβύτερος Παπανδρέου πρόκειται να κάνει μία από τις δύο κεντρικές του ομιλίες αυτή την Κυριακή στη Θεσσαλονίκη. Πρέπει να σημειωθεί ότι οι εξτρεμιστές, με την ευκαιρία αυτή, θα μπορούσαν να προσδώσουν επικίνδυνους τόνους σε ολόκληρη την προεκλογική εκστρατεία και να ανεβούν οι εντάσεις, που ήδη είναι επικίνδυνα υψηλές, σε σημείο ρήξης).
5. Για να αvτιμετωπιστεί το πρόβλημα που παρουσιάζεται στην παράγραφο 2, προτείνουμε ένα συμβιβασμό που θα βασίζεται σε «σιδερένιες» διαβεβαιώσεις και από τις δυο πλευρές. Μια φόρμουλα θα μπορούσε να είναι, ενδεχόμενως, η διαβεβαίωση του Βασιλιά προς το Γ. Παπανδρέου ότι ο Ανδρέας Παπανδρέου δεν θα συλληφθεί, σε αντάλλαγμα με τις ακόλoυθες δύο παραχωρήσεις του Παπανδρέου, εφόσον κερδίσει τις εκλογές στις 28 Mαΐου: (1) ότι θα διορίσει μόνο άτομα «αμοιβαίας εμπιστοσύνης» στις σημαντικές θέσεις των υπουργείων Εξωτερικών και Άμυνας και (2) ότι δεν θα πραγματοποιήσει εκτεταμένες αλλαγές στην ηγεσία των Ενόπλων Δυνάμεων.
Υστερόγραφο: Αυτές οι δύο εγγυήσεις του Παπανδρέου θα πρέπει να παρουσιαστούν ως οι μίνιμουμ αποδεκτές από το βασιλιά παραχωρήσεις, ώστε να μην επιβάλει δικτατορία, εν όψει του γεγονότος ότι η Ένωση Κέντρου θα κερδίσει την πλειοψηφία στις εκλογές.
Πρέπει να παρακινήσετε τον Γεώργιο Παπανδρέου να προτείνει, με δική του ευθύνη, στο Παλάτι μια τέτοια συμβιβαστική φόρμουλα.
Αν δεν μπορέσει να δει το Βασιλιά, αλλά σας ζητήσει βοήθεια, θα μπορούσατε να χρησιμεύσετε ως «έντιμος μεσολαβητής» και να μεταφέρετε τη συμβιβαστική πρόταση στο Βασιλιά.
7. Κανένα από τα στοιχεία της πρoτεινόμενης φόρμουλας δεν είναι ιερό και απαραβίαστο. Αφήνουμε σ’ εσάς να την τροποποιήσετε ανάλογα με τις συνθήκες που θα επικρατήσουν εκεί. Αν αντιληφθείτε μείζονες ενστάσεις για τη δράση που σας συνιστούμε, θα ήταν καλοδεχούμενες οι εκ μέρους σας αντιπροτάσεις. Ωστόσο, νιώθουμε ότι ο χρόνος είναι σημαντικός εν όψει των ραγδαίων εξελίξεων στην Ελλάδα, συμπεριλαμβανομένης της ανοικτής oμιλίας του Παπανδρέου αυτό το Σαββατοκύριακο και των ενδείξεων ότι η κυβέρνηση ίσως κινηθεί για να συλλάβει τον Ανδρέα Παπανδρέoυ. Εάν συμβεί αυτό, ίσως είναι πoλύ αργά για να παίξουμε εποικοδομητικό ρόλο σ’ αυτή την επιδεινούμενη κατάσταση.
8. Θα εκτιμούσαμε πολύ εάν μας στέλνατε επειγόντως τις παρατηρήσεις σας για την ανωτέρω σχετική πρόταση. Παρακαλούμε να συμπεριλάβετε τις εκτιμήσεις σας για ενδεχόμενους κινδύνους καθώς και για το κόστος της ανάμειξης των ΗΠΑ στην εσωτερική κατάσταση. Επίσης σκέψεις για τη δυνατότητα προσέγγισης μέσω CAS (CONSULATE AFFAIRS SERVICES;)-Υπηρεσίες Προξενικών Υποθέσεων-ή από ανεπίσημο κανάλι.
9. Μην κάνετε τίποτε χωρίς νέες οδηγίες.
Rusk
πηγή: Θεσσαλονίκη Ανοιχτή Πόλη