Του Γιάννη Γκλαρνέτατζη
«Εις την αίθουσαν της Λέσχης των Αδριανουπολιτών θα κάμη σήμερον την πρωίαν πανηγυρική έναρξιν των εργασιών του το Α΄ παγκαπνεργατικόν ενωτικόν συνέδριον. Εις αυτό θα παραστούν αφιχθέντες χτες το εσπέρας αντιπρόσωποι όλων τα των καπνεργατικών οργανώσεων της χώρας. Επίσης εκλήθησαν και θα παραστούν αντιπρόσωποι εργατικών Ομοσπονδιών και οι βουλευταί των διαφόρων κομμάτων. Τα κυριώτερα θέματα της ημερησίας διατάξεώς του είναι τα ζητήματα του ημερομισθίου, ο νόμος περί Τόγκας, το ΤΑΚ και η ενότης των καπνεργατικών μαζών».[1] Με μονόστηλο στην τελευταία της σελίδα η κυριακάτικη «Μακεδονία» της 5ης Απριλίου 1936 ενημερώνει το κοινό της για την έναρξη ενός ιστορικού, όπως αποδείχτηκε κατόπιν, συνδικαλιστικού συνεδρίου. Από τα θέματα που θα απασχολήσουν το συνέδριο να εξηγήσουμε ότι η «τόγκα» αναφέρεται στην οργάνωση της εργασίας στα καπνομάγαζα, ενώ το ΤΑΚ είναι το Ταμείο Ασφαλίσεως Καπνεργατών. Καθοριστικής όμως σημασίας είναι το τελευταίο θέμα, καθώς στη διάρκεια του Μεσοπολέμου υπήρχαν διαφορετικές, ανά πολιτική τάση, ομοσπονδίες, εργατικά κέντρα αλλά και γενικές συνομοσπονδίες.[2]
Η έναρξη του συνεδρίου ακολουθήθηκε από τους συνήθεις χαιρετισμούς βουλευτών, πολιτικών και οργανώσεων. Στους πολιτικούς που παρευρίσκονταν ή έστειλαν τηλεγραφικούς χαιρετισμούς περιλαμβάνονταν οι Νικόλαος Κώττας (δικηγόρος, βουλευτής Θεσσαλονίκης του Λαϊκού Κόμματος), Νικόλαος Δαρβέρης (δικηγόρος, πρώην επικεφαλής της Μακεδονικής Πολιτικής Οργάνωσης[3], βουλευτής Θεσσαλονίκης του Εθνικού Ριζοσπαστικού Κόμματος του Γ. Κονδύλη), Ιωάννης Μιχαήλ (δικηγόρος, βουλευτής Θεσσαλονίκης του Εργατοαγροτικού Κόμματος του Αλ. Παπαναστασίου), Κώστας Γαβριηλίδης (πολιτευτής του Αγροτικού Κόμματος Ελλάδος και αντιπρόσωπος της ΚΕ της Εργατικής Βοήθειας), ενώ σαφώς ξεχώριζε η αντιπροσώπευση του Παλλαϊκού Μετώπου (εκλογικού σχηματισμού του ΚΚΕ) με τους Βασίλειο Βερβέρη (καπνεργάτη, βουλευτή Ροδόπης), Κωνσταντίνο Θέο (καπνεργάτη, βουλευτή Δράμας, υποψήφιο δήμαρχο Θεσσαλονίκης το 1929[4] και αντιπρόσωπος της Ενωτικής ΓΣΕΕ), Στυλιανό Σκλάβαινα (ιδιωτικό υπάλληλο, βουλευτή Θεσσαλονίκης, γνωστό από το μυστικό σύμφωνο που υπέγραψε με τον Θεμ. Σοφούλη –το οποίο εκείνη την περίοδο είχε δημοσιοποιηθεί προκαλώντας μεγάλο θόρυβο), Διονύσιο Μενύχτα (ιδιωτικό υπάλληλο, βουλευτή Σερρών) και Μιχαήλ Σινάκο (γεωργό, βουλευτή Θεσσαλονίκης).[5] Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί η παντελής απουσία του Κόμματος Φιλελευθέρων.
Όσον αφορά τη συμμετοχή «παρίσταντο αντιπρόσωποι των κάτωθι οργανώσεων: Αναγεννήσεως Ξάνθης τρεις, Δράμας τέσσαρες, Δοξάτου εις, Χωριστής δύο, Τσατάλτζας εις, Προσωτσάνης εις, Ελευθερουπόλεως δύο, Νιγρίτης εις, Κοζάνης εις, Σιδηροκάστρου εις, Σερρών τέσσαρες, Παγκαπνεργατικού Θεσσαλονίκης επτά, Ενώσεως Θεσσαλονίκης τρεις, Βόλου πέντε, Καρδίτσης εις, Τρικκάλων εις, Αγρινίου τρεις, Κομοτινής εις, Καβάλλας τρεις, ΚΟΕ τρεις, Φυματικών Θεσσαλονίκης δύο, Παν. Ομ. Φυματικών εις. Αναμένονται αντιπρόσωποι του Πειραιώς και των Πατρών».[6] Όπως βλέπουμε συμμετείχαν περισσότεροι από πενήντα αντιπρόσωποι από 24 οργανώσεις, οι περισσότερες από τη Βόρεια Ελλάδα καθώς τα καπνομάγαζα υπήρχαν στις πόλεις και κωμοπόλεις των περιοχών με καπνοχώραφα. Τα αρχικά Κ.Ο.Ε., τώρα, αντιστοιχούν στην Καπνεργατική Ομοσπονδία Ελλάδος (την κομμουνιστική, δηλ. ομοσπονδία του κλάδου στην οποία ανήκαν τα περισσότερα από τα σωματεία, ανάμεσά τους κι αυτό με τον μεγαλύτερο αριθμό αντιπροσώπων το Παγκαπνεργατικό Θεσσαλονίκης).[7] Μετά τους χαιρετισμούς «εξελέγη το προεδρείον αποτελεσθέν εκ των Σαπουντζή (Θεσ/νίκης), Καρναμίδου (Θεσ/νίκης), Ζουμπουλάκη (Ξάνθης), Λυκίδου (Σερρών), Τσουρέλη (Καβάλλας), Τσικλητήρα (Αγρινίου) και Τσόχα (Βόλου).[8]
Από τις παρεμβάσεις των συνέδρων σημειώνουμε αυτή του Δρακούλη, από το σωματείο Σερρών, που «λέγει ότι δια να σταματήσουν την τάσιν των εμπόρων προς αποκλεισμόν των ανδρών από την τόγκαν πρέπει να ζητήσουν εξίσωσιν ημερομισθίου ανδρών και γυναικών. Επίσης να ζητήσουν εξίσωσιν ημερομισθίου μπασματζήδων και τόγκας».[9] Η διάσταση του φύλου μπαίνει και από μια γυναίκα σύνεδρο, τη Ρετζίνα Ρόζα η οποία «διεκτραγωδεί την κατάστασιν των καπνεργατριών, εργαζομένων υπό τας μάλλον δυσμενείς συνθήκας και με τα πλέον εξευτελιστικά ημερομίσθια».[10] Μεγάλο είναι και το πρόβλημα της φυματίωσης καθώς ο σύνεδρος Γεωργιάδης «λέγει ότι υπάρχουν εις την χώραν μας υπέρ τας 4000 φυματικοί καπνεργάται. Υπό του ΤΑΚ, έχουν αναγνωρισθή μόνον 600. Οι υπόλοιποι εργάζονται παραπλεύρως με τους υγιείς, μεταδίδοντες την φυματίωσιν. Περιθάλπονται εις τα σανατόρια μόνον 78. Οι λοιποί αναμένουν να αποθάνουν οι νοσηλευόμενοι δια να καταλάβουν την θέσιν των».[11]
Η πιο σημαντική όμως συνέπεια του συνεδρίου είναι αυτή της ενότητας των καπνεργατικών οργανώσεων. Έτσι από την πρώτη κιόλας ημέρα «το συνέδριον ομοφώνως αποφασίζει όπως σταλή τηλεγραφική πρόσκλησις προς την Γενικήν και την Πανελλαδικήν Συνομοσπονδίαν και την ΕΟΚΣΕ, όπως αποστείλουν αντιπροσώπους των εις το συνέδριον ίνα διαπιστώσουν την απόφασιν των καπνεργατικών μαζών προς ενοποίησιν».[12] Εδώ να σημειώσουμε ότι η Ενωτική Ομοσπονδία Καπνεργατών και Στιβαδόρων Ελλάδος, η ρεφορμιστική δηλ. ομοσπονδία δεν πήρε μέρος στο συνέδριο, παρότι συμμετείχε το τοπικό της σωματείο στη Θεσσαλονίκη (Ένωσις). Την τελευταία μέρα, το συνέδριο ενέκρινε το καταστατικό της νέας Πανελλαδικής Καπνεργατικής Ομοσπονδίας και εξέλεξε την επταμελή Εκτελεστική της Επιτροπή, που αποτελέσθηκε από τους Δημήτριο Χατζηαποστόλου (που στις 11.4 θα γίνει ο γενικός γραμματέας της Π.Κ.Ο.), Χαΐμ Γιουδά, Ρετζίνα Ρόζα και Μαράζη από τη Θεσσαλονίκη, Γρόζο και Αραμπατζή από την Καβάλα και Μαλιούφα από το Βόλο.[13] Η πίεση προς την Ε.Ο.Κ.Σ.Ε. αυξάνεται. «Υπό των καπνεργατών της Αυστροελληνικής», αναφέρει το ρεπορτάζ, «απεδοκιμάσθη χθες κατά την έξοδόν του εκ των καπναποθηκών ο γεν. γραμματεύς της Ε.Ο.Κ.Σ.Ε δια την αντιενωτικήν στάσιν τόσον της Ομοσπονδίας την οποίαν εκπροσωπεί όσον και και την ιδικήν του προσωπικώς».[14] Τελικά, λίγες μέρες αργότερα η Ε.Ο.Κ.Σ.Ε. θα ενταχθεί στην Π.Κ.Ο., ως έδρα της οποίας ορίστηκε η Θεσσαλονίκη, ενώ ήδη η ΕΕ της τελευταίας έχει αρχίσει τις πυρετώδεις προετοιμασίες για τη μεγάλη απεργία του Μάη του ’36.[15]
Παραπομπές:
[1] Μακεδονία, 5.4.1936.
[2] Κώστας Φουντανόπουλος, Εργασία και εργατικό κίνημα στη Θεσσαλονίκη 1908-1936: Ηθική οικονομία και συλλογική δράση στο Μεσοπόλεμο, Νεφέλη, Αθήνα 2005, σ. 256-257.
[3] Ευάγγελος Χεκίμογλου, Ο Νικόλαος Μάνος και ο Μεσοπόλεμος στη Θεσσαλονίκη, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών – University Studio Press, Θεσσαλονίκη 2010, σ. 293.
[4] Ευ. Χεκίμογλου, Ο Νικόλαος Μάνος…, ό.π., σ. 322-323.
[5] Για τους χαιρετισμούς και τα τηλεγραφήματα βλ. Νέα Αλήθεια, 5.4.1936· Μακεδονία & Το Φως, 6.4.1936. Για τα επαγγέλματα, τις περιφέρειες και την κομματική ένταξη των βουλευτών βλ. Μητρώον γερουσιαστών και βουλευτών, Βουλή των Ελλήνων, Εν Αθήναις 1977, σ. 43-83.
[6] Το Φως, 6.4.1936.
[7] Κ. Φουντανόπουλος, Εργασία και εργατικό κίνημα…, ό.π., σ. 256.
[7] Νέα Αλήθεια, 5.4.1936.
[9] Το Φως, 6.4.1936.
[10] Το Φως, 7.4.1936.
[11] Το Φως, 7.4.1936.
[12] Μακεδονία, 6.4.1936.
[13] Μακεδονία & Το Φως, 8.4.1936.
[14] Το Φως, 8.4.1936.
[15] Κ. Φουντανόπουλος, Εργασία και εργατικό κίνημα…, ό.π., σ. 256-257.