Σε μεσοβέζικες λύσεις για το πρόβλημα των εργολαβιών στο ΑΠΘ φαίνεται πως προσαρμόζεται η Πρυτανεία του ιδρύματος, όπως φαίνεται από τη σημερινή ανακοίνωσή της προς τα μέλη του πανεπιστημίου. Έτσι, η αρχική δέσμευση για κατάργηση του αμαρτωλού καθεστώτος των εργολαβιών περιορίζεται σε -αυτονόητα- μέτρα για μείωση του κόστους και έλεγχο των αναδόχων.
Οι εργολαβίες στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης αφορούν κυρίως τις υπηρεσίες φύλαξης, καθαριότητας, συντήρησης πρασίνου και άλλων τεχνικών έργων, όπου εργάζονται 800 περίπου εργαζόμενοι. Παρά το γεγονός ότι οι περισσότεροι από αυτούς αμοίβονται με μισθούς των 800 ευρώ, η μεσιτεία των εργολάβων ανεβάζει το συνολικό κόστος για το ΑΠΘ στα 26 εκ. ευρώ. Οι εταιρίες που αναλαμβάνουν εδώ και πολλά χρόνια αυτές τις εργολαβίες έχουν δημιουργήσει ένα ιδιότυπο καθεστώς, που στηρίζεται στην υπερεκμετάλλευση και τον εκφοβισμό των εργαζομένων, στη διαχρονική διαπλοκή με τις πρυτανικές αρχές και -κυρίως- τη συστηματική υπερτιμολόγηση των παρεχόμενων υπηρεσιών, με αποτέλεσμα ένα εξωφρενικό ποσοστό κέρδους.
Ανάμεσα στις εργολαβικές εταιρίες ξεχωρίζουν η ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ, συνδεδεμένη με την ΟΙΚΟΜΕΤ που καταγγέλεται ως υπεύθυνη για ακραίες παρανομίες στον ΗΣΑΠ και τον ΟΣΕ, ενώ συνδέεται με την επίθεση στη συνδικαλίστρια Κ. Κούνεβα το Δεκέμβρη του 2008, η ΑΣΠΙΣ της φύλαξης και άλλοι μικρότεροι εργολάβοι. Πολλοί από τους εργαζόμενους στις εργολαβίες αναλαμβάνουν στην πράξη καθήκοντα διοικητικού προσωπικού του ΑΠΘ, δουλεύοντας παράτυπα ως θυρωροί, βοηθοί στις γραμματείες, ζωοκόμοι, εργαστηριακοί βοηθοί κοκ.
Η κυριότερη δικαιολογία των εκάστοτε πρυτανικών αρχών για τη διαιώνιση αυτού του καθεστώτος, παρά την εμφανή ζημιά του δημοσίου, ήταν οι εργολαβίες επιβάλλονται στην πράξη από το Υπουργείο Παιδείας, το οποίο αρνείται να επικυρώσει τις αναγκαίες προσλήψεις. Έτσι, παρά το μεγαλύτερο κόστος, είναι πιο εύκολο για τη διοίκηση των πανεπιστημίων να εκταμιεύσει χρήματα για την εξυπηρέτηση μιας εξωτερικής σύμβασης. Ωστόσο, εργαζόμενοι και καθηγητές εργατικού δίκαιου έχουν προτείνει κατά καιρούς αξιόπιστες λύσεις για την υπέρβαση του προβλήματος και την πρόσληψη των εργαζομένων.
Το πρόβλημα των εργολαβιών αναδείχθηκε ουσιαστικά την άνοιξη του 2009, όταν φοιτητές και εργαζόμενοι προχώρησαν σε πολύμηνο αγώνα, με κατάληψη της Πρυτανείας, ζητώντας τη λύση των συμβάσεων με τους εργολάβους και την απευθείας πρόσληψη των εργαζομένων από τις υπηρεσίες του ΑΠΘ. Αφορμή για την κινητοποίηση αυτή ήταν η επίθεση στη συνδικαλίστρια Κωνσταντίνα Κούνεβα, το Δεκέμβρη του 2008, από κύκλους που συνδέονται με αντίστοιχες εργολαβικές εταιρείες του ΗΣΑΠ στην Αθήνα.
Το κίνημα αυτό κατάφερε να αναδείξει τις πολλαπλές παραβιάσεις της εργατικής νομοθεσίας από την πλευρά των εργολαβιών. Είναι χαρακτηριστικό ότι όταν εκείνο το διάστημα η Επιθεώρηση Εργασίας επισκέφτηκε το ΑΠΘ μετά από πρόταση του Σωματείου Εργαζομένων, δέχθηκε 27 καταγγελίες από εργαζομένους. Σύμφωνα με τους εργαζόμενους, οι εργολαβικές εταιρίες εμφάνιζαν διαφορετικούς μισθούς στις συμβάσεις τους με το ΑΠΘ, από αυτούς που έδιναν στην πραγματικότητα στους εργαζόμενους. Αναφέρθηκαν μάλιστα και περιπτώσεις πλαστογραφημένων “συμφωνιών” με τους εργαζόμενους για εθελούσια μείωση μισθών, εξαφάνιση ωρών εργασίας και αντίστοιχων ενσήμων κοκ. Σύμφωνα πάντα με την εργατική νομοθεσία, τρεις καταγγελίες θα ήταν αρκετές για να κυρηχθεί από το ΑΠΘ έκπτωτος ο εργολάβος, κάτι που ωστόσο ποτέ δεν έγινε, εξαιτίας ακριβώς της μεταξύ τους διαπλοκής.
Μετά την κινητοποίηση του 2009, οι τότε πρυτανικές αρχές του ΑΠΘ, με επικεφαλής τον πρ. Πρύτανη Αναστάσιο Μάνθο, προχώρησαν σε ανοιχτή συνεδρίαση της Συγκλήτου, όπου κάτω από το βάρος των καταγγελιών δεσμεύτηκαν με ομόφωνο ψήφισμα σε επανεξέταση του καθεστώτος των εργολαβιών, με τελικό στόχο την κατάργησή τους και το πέρασμα των εργαζομένων στις δομές του ΑΠΘ. Παρόλα αυτά, καμία από τις δεσμεύσεις αυτές δεν τηρήθηκε από την προηγούμενη διοίκηση.
Το Σεπτέμβρη του 2009, πρώην εργαζόμενος στη φύλαξη του Α.Π.Θ., κατέφερε να κερδίσει δύο δίκες ενάντια στην ASPIS (εταιρεία φύλαξης) και στην εργολάβο εταιρία που προηγήθηκε της ASPIS (Κουκουλής) για παράνομη απόλυση, κατακράτηση δεδουλευμένων και αντικανονική αλλαγή μισθού (μείωση 1000 ευρώ). Την Παρασκευή 9/10 ενώ επέστρεφε από το δικαστήριο από όπου παρέλαβε την καθαρογραφή της δικαστικής απόφασης, δέχθηκε επίθεση από ένα λευκό βανάκι, το οποίο τον χτύπησε και εξαφανίστηκε με ιλιγγιώδη ταχύτητα, τραυματίζοντάς τον στα χέρια και τα πόδια. Πολλοί ακόμα εργαζόμενοι επίσης καταγγέλουν ότι δέχονται απειλές ή επιθέσεις οι οποίες όμως δεν μαθαίνονται ποτέ λόγω του φόβου και της εργοδοτικής τρομοκρατίας. Πέρα από τις μηνύσεις προς τις εργολαβίες, ο Τζίργας κατέθεσε μήνυση και κατά του ΑΠΘ για συγκάλυψη των παρανομιών εις βάρος του.
Δύο μήνες μετά ωστόσο, το πανεπιστήμιο προκηρύσσει και πάλι διαγωνισμό για ανάθεση έργου σε εργολαβική εταιρεία που θα αναλάβει την φύλαξη του πανεπιστημιακού χώρου, με προϋπολογισμό άνω των 17 εκατομμυρίων ευρώ, για 240 εργαζομένους, για δύο χρόνια. Αυτό σημαίνει ότι το πανεπιστήμιο ξοδεύει 36.000 ευρώ ανά εργαζόμενο κατ’ έτος, ενώ οι πραγματικοί μισθοί των εργαζομένων δεν υπερβαίνουν τα 15.000 ευρώ το χρόνο.
Οι σημερινές πρυτανικές αρχές κέρδισαν τις εκλογές στο ΑΠΘ με ένα πρόγραμμα που περιελάμβανε την κατάργηση των εργολαβιών. Από τη σημερινή τους όμως ανακοίνωσή τους δεν διαφαίνεται κάποια τέτοια διάθεση. Το όλο ζήτημα υποβιβάζεται σε ένα θέμα κόστους και ως βασικός στόχος τίθεται ο περιορισμός τους κόστους των εργολαβιών. Έτσι, όπως ανακοινώθηκε, ακυρώθηκε ο διαγωνισμός για την καθαριότητα, λόγω του ιδιαίτερα υψηλού κόστους που ανερχόταν στο ποσό των 846.498 το μήνα (10.157.981 ευρώ ετησίως), για να επαναπροκηρυχθεί όμως με τα ίδια χαρακτηριστικά και μέγιστο προϋπολογισμό τις 696.966 το μήνα (8.363.600 ευρώ ετησίως).
Η κατάργηση περιορίστηκε μόνο στις μικρές εργολαβίες της υπηρεσιών συντήρησης πρασίνου και κήπων και διάθεσης μοντέλων στη Σχολή Καλών Τεχνών, οι οποίες δεν επαναπροκηρύχθηκαν. Η διαχείριση των εργασιών αυτών πέρασε στην Εταιρεία Αξιοποίησης της Περιουσίας του Α.Π.Θ., υποδεικνύοντας ότι η λύση αυτή, που προτείνεται από την άνοιξη του 2009, θα μπορούσε να εφαρμοστεί σε όλες τις εργολαβίες. Όπως αναφέρει η ίδια η Πρυτανεία, με τον τρόπο αυτό το κόστος μειώνεται κατά 35% και 40% αντίστοιχα που ισοδυναμεί με 312.000 ευρώ σε ετήσια βάση.
Η ανακοίνωση υποστηρίζει χαρακτηριστικά ότι με τον τρόπο αυτό “υλοποιείται η δέσμευση των Πρυτανικών Αρχών για περιορισμό του καθεστώτος των εργολαβιών και κάλυψη των πάγιων και διαρκών αναγκών του από προσωπικό του Α.Π.Θ.” Η δέσμευση αυτή ωστόσο δεν αφορά πια τις μεγάλες και βασικές εργολαβίες της καθαριότητας και της φύλαξης. Το μόνο που αναφέρεται για αυτές είναι “η επαναδιάταξη του συνόλου των εργολαβιών με στόχο τη βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών”, μέσω “ενός ολοκληρωμένου συστήματος διαχείρισης των εργολαβιών καθαριότητας και φύλαξης σε συνεργασία με τους συντηρητές και τους επόπτες των κτιρίων του Α.Π.Θ.” και της σύστασης γραφείου εποπτείας και αξιολόγησης των παρεχόμενων υπηρεσιών.