Θολά μεν, προς τ’ αριστερά δε. Απόπειρα ανάλυσης των εκλογικών αποτελεσμάτων της Κυριακής

            Η πρώτη Κυριακή των περιφερειακών και δημοτικών εκλογών χαρακτηρίστηκε από τη μεγάλη αποχή, που μαζί με το λευκό και το άκυρο ήταν η στάση που κράτησε περίπου το μισό του εκλογικού σώματος. Συγκρίνοντας τώρα, από τις ψήφους που τελικά έπεσαν στην κάλπη, τα αποτελέσματα των περιφερειακών με τις περσινές εθνικές εκλογές είναι σαφές ότι το ΠΑΣΟΚ έπεσε, και πολύ, σε απόλυτους αριθμούς και σε ποσοστά, ενώ λιγότερο -αλλά ξεκάθαρα- μειώθηκαν κι οι ψήφοι και τα ποσοστά των ΝΔ και ΛΑΟΣ. Ο ΣΥΡΙΖΑ χάνοντας σε ψήφους διατήρησε τα ποσοστά του, ενώ οι Οικολόγοι Πράσινοι τα αύξησαν λίγο. Το ΚΚΕ και η ΑΝΤΑΡΣΥΑ κέρδισαν πολλές ψήφους κι εκτίναξαν τα ποσοστά τους, κάτι που για την τελευταία τα περισσότερα Μέσα το κάνουν γαργάρα.

            Ο παρακάτω πίνακας προκύπτει αθροίζοντας τις ψήφους που πήραν κατά περιφέρεια οι συνδυασμοί που υποστηρίχθηκαν από τα διάφορα κόμματα. Βέβαια αναγκαστικά κάνουμε κάποιες αναγωγές. Έτσι στις περιπτώσεις των τεσσάρων συνεργασιών μεταξύ ΝΔ-ΛΑΟΣ (Ήπειρος, Ιόνιο, Βόρειο και Νότιο Αιγαίο) και των δύο μεταξύ ΣΥΡΙΖΑ-Οικολόγων Πράσινων (Δυτική Μακεδονία, Ιόνιο) μοιράζουμε τις ψήφους αυτών των συνδυασμών στα κόμματα που τους υποστήριξαν αναλογικά με τις ψήφους των εθνικών του 2009. Στις δύο περιπτώσεις (Ήπειρος και Στερεά Ελλάδα) που υπήρξαν κοινοί συνδυασμοί Οικολόγων Πράσινων – Δημοκρατικής Αριστεράς δίνουμε στο κάθε κόμμα το μισό των ψήφων. Τέλος στην περίπτωση του συνδυασμού Τατούλη στην Πελοπόννησο αποδίδουμε το ένα τέταρτο των ψήφων στον μηχανισμό του υποψήφιου περιφερειάρχη και μοιράζουμε τα υπόλοιπα τρία τέταρτα σε ΠΑΣΟΚ και ΛΑΟΣ πάλι ανάλογα με τις ψήφους που είχαν πάρει στη συγκεκριμένη περιφέρεια τον Οκτώβριο του 2009. Προφανώς πρόκειται για μαθηματικές υποθέσεις αλλά νομίζουμε ότι δεν απέχουν πολύ από την πραγματική διάθεση του εκλογικού σώματος.

            Η συμμετοχή σ’ αυτές τις εκλογές έφτασε το 61%, ενώ ένα ποσοστό 9,1% των φακέλων που έπεσαν στην κάλπη ήταν άκυρα ή λευκά (με μια αναλογία χοντρικά 5,5 : 3,5). Με εξαίρεση τις περσινές ευρωεκλογές, όπου η συμμετοχή έφτασε το 52,63% (καλοκαίρι, τριήμερο, ελάχιστοι υποψήφιοι και κυρίως όχι συγγενείς και φίλοι), ήταν οι εκλογές με τη μεγαλύτερη αποχή την τελευταία δεκαπενταετία και μάλλον σ’ όλη την ιστορία της τρίτης ελληνικής δημοκρατίας. Αν μάλιστα λάβουμε υπόψη μας ότι στις ευρωεκλογές 2009 τα άκυρα και τα λευκά ήταν μόνο 2,5%, ο αριθμός των εγκύρων σ’ αυτές τις εκλογές δεν ξεπερνά τα έγκυρα εκείνων των εκλογών ούτε κατά 200.000. Και καθώς αυτά τα γεγονότα δεν απέχουν πολύ χρονικά δείχνουν να σταθεροποιείται μια τάση μεγάλης αποχής. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό ότι στο Δήμο Αθηναίων δεν πήγαν, καν, μέχρι την κάλπη ούτε τα μισά άτομα (συμμετοχή 43%) ενώ στις δημοτικές του 2006 είχε προσέλθει το 57,8%.

            Ως συνήθως, βέβαια, η αποχή προέρχεται από απογοητευμένους ψηφοφόρους των δύο μεγάλων κομμάτων γεγονός που ευνοεί, εξ αντανακλάσεως, τους μικρότερους σχηματισμούς. Έτσι, κι εξαιτίας επιπλέον των σχετικά μεγαλύτερων συμβουλίων των νέων δήμων και των περιφερειών και της έλλειψης ορίου (που υπάρχει στις βουλευτικές εκλογές), σχεδόν όλοι οι συνδυασμοί που κατέβηκαν κατάφεραν να εκλέξουν συμβούλους, παρά το “ληστρικό” εκλογικό σύστημα που δίνει στον νικητή τα δύο τρίτα των εδρών και μοιράζει στον πρώτο γύρο μόνο τις μισές έδρες. Ειδικότερα στις περιφερειακές εκλογές από τους 92 συνδυασμούς που συμμετείχαν μόνο εννέα δεν κατάφεραν να εκπροσωπηθούν στα νέα περιφερειακά συμβούλια.

            Το ΠΑΣΟΚ κατάφερε να παραμείνει πρώτο κόμμα. Έχασε, όμως, σχεδόν 1.200.000 ψήφους και 10,26% (ακόμη κι αν παραλείψουμε την “μπερδεμένη” περιφέρεια Πελοποννήσου από τους υπολογισμούς η πτώση του ποσοστού του ΠΑΣΟΚ είναι 9,95%). Το να αθροίζουν οι πασόκοι τις ψήφους του Δημαρά, είναι δημιουργική λογιστική, καθώς η βασική αιτία για την ψήφο στον συγκεκριμένο συνδυασμό ήταν η αντίθεση στο μνημόνιο. Εντέλει, κι η πιθανή επιστροφή κάποιων από αυτές τις ψήφους στο κυβερνών κόμμα, μαζί με ανθρώπους που επέλεξαν την αποχή, δεν φτάνει για αυτοδύναμη κυβέρνηση στις επόμενες εκλογές, που μάλλον δεν θα αργήσουν να γίνουν. Απ’ ότι φαίνεται, μάλιστα, η αυτοδυναμία όχι μόνο δεν είναι εφικτή αλλά ούτε και ευκταία.

            Η αξιωματική αντιπολίτευση, έπεσε ακόμη χαμηλότερα από το ιστορικό ελάχιστο που είχε πετύχει πέρσι. Πάνω από μισό εκατομμύριο ψήφοι και 1,27% παρακάτω συνθέτουν μια εικόνα σταθεροποίησης σε ποσοστά της τάξης του 30% και οριστικοποιούν την κρίση του δικομματισμού (είναι μάλλον η πρώτη φορά μετά το 1981 που το άθροισμα των ποσοστών του είναι μικρότερο από τα δύο τρίτα). Το ερώτημα, βέβαια,  για τη ΝΔ είναι ότι αν δεν ανεβαίνει τη στιγμή που η κυβέρνηση χάνει δέκα μονάδες κι ο εταίρος της δεξιάς πολυκατοικίας επίσης πέφτει, πότε θ’ ανέβει; Ενόψει μάλιστα του νέου κόμματος που έχει εξαγγείλει η Ντ. Μπακογιάννη μόνη ελπίδα για τον Α. Σαμαρά είναι η διείσδυση, ή ακόμη καλύτερα, η απορρόφηση του ΛΑΟΣ.

            Στον Περισσό έχουν κάθε λόγο να είναι ευχαριστημένοι. Έχοντας κερδίσει πάνω από 75.000 ψήφους και 3,35% το ΚΚΕ φτάνει στο ιστορικό μέγιστο των 10,89%. Είναι τρίτο και με διαφορά σε όλες τις περιφέρειες, εκλέγει 41 περιφερειακούς συμβούλους, ενώ και σε δημοτικό επίπεδο έχει πια εκπροσώπηση σχεδόν σ’ όλα τα δημοτικά συμβούλια με εξαίρεση κάποιους πολύ μικρούς επαρχιακούς δήμους. Βέβαια, εξαιτίας του “Καλλικράτη”, χάνει κάποιες θέσεις δημάρχων αλλά αυτή η τεχνική λεπτομέρεια δεν μετριάζει την επιτυχία του.

            Μπορούμε να πούμε ότι το χέρι του Καρατζαφέρη σ’ αυτές τις εκλογές προσπάθησε να κρυφτεί. Από τις 13 περιφέρειες σε δύο δεν εμφανίστηκε καθόλου (αν και στην Κρήτη τα πράγματα είναι μάλλον θολά), σε άλλες τέσσερις υποστήριξε συνδυασμούς από κοινού με τη ΝΔ και στην Πελοπόννησο τον Τατούλη με το ΠΑΣΟΚ. Είναι το κόμμα για το οποίο κάνουμε τις περισσότερες αναγωγές έτσι ώστε να βγάλουμε ένα αποτέλεσμα σε ψήφους αλλά, σε κάθε περίπτωση, είναι φανερό ότι χάνει (γύρω στις 130.000 ψήφους και 1%, αν και προφανώς δεν εξαερώθηκαν οι ψηφοφόροι του εκεί που δεν στήριξε κανέναν συνδυασμό). Τελικά εκλέγει αυτόνομα μόνο 10 περιφερειακούς συμβούλους, εκεί που κατεβαίνει μόνο του έχει μείωση ψήφων και ποσοστών εκτός από τη Στερεά Ελλάδα, όπου η επιλογή στήριξης του “ανεξάρτητου” Ν. Παπανδρέου απέδωσε 4.000 ψήφους και 2,5% περισσότερο. Αντιθέτως, αποτυχημένη αποδείχτηκε η υποστήριξη στον, επίσης, “ανεξάρτητο” Μ. Στεργίου για τον δήμο Θεσσαλονίκης ο οποίος βρέθηκε στην πέμπτη θέση και με μεγάλη χασούρα, ειδικότερα σε σχέση με τις περασμένες δημοτικές εκλογές. Εν γένει, φαίνεται ότι το κόμμα του Καρατζαφέρη αντιμετωπίζει υπαρξιακό πρόβλημα, καθώς το κακό αποτέλεσμα θα εντείνει την εσωτερική γκρίνια, η ΝΔ -με την εκλογή Σαμαρά στην ηγεσία και την ίδρυση κεντροδεξιού κόμματος- μετατοπίζεται προς τα δεξιά του πολιτικού φάσματος, ενώ εμφανίζεται και μετρήσιμη ποσότητα δεξιότερα του ΛΑΟΣ (μπρρρ). Προφανώς ο αρχηγός του έχει ακόμα δυνότητες ελιγμών αλλά με περιθώρια που ολοένα στενεύουν.

            Ο ΣΥΡΙΖΑ εξακολουθεί να περπατάει σε τεντωμένο σκοινί. Είναι σαφές ότι έχασε ψήφους (74.000) αλλά ποσοστιαία έμεινε περίπου στα ίδια (-0,17%). Τέτοια αποτελέσματα μετά από μιάμιση διάσπαση δεν είναι και για κλάματα. Προφανώς δεν μπορεί παρά να είναι δυσάρεστη διαπίστωση ότι αν έλειπε το ψηφοδέλτιο Αλαβάνου, που κυριολεκτικά πάτωσε, ο συνδυασμός του Μητρόπουλου θα ήταν πάνω από του Γεωργιάδη στην Αττική, αλλά φαίνεται ότι έχει δυνατότητες να πλησιάσει και, ίσως, να ξεπεράσει το ΛΑΟΣ -αν, βέβαια, δεν διαλυθεί εντελώς. Εν πάσει περιπτώσει, κατάφερε να κερδίσει 16 έδρες περιφερειακών συμβούλων (χρεώνουμε από μισή αυτές που πήρε από κοινού με τους Οικολόγους Πράσινους), καταφέρνοντας μάλιστα σε ορισμένες περιφέρειες (Αν.Μακεδονία-Θράκη, Νότιο Αιγαίο και Κρήτη) να αυξήσει ακόμη και τον αριθμό των ψήφων του! Σε δημοτικό επίπεδο, όπου πρέπει να ήταν η πρώτη φορά που δεν υπήρχε καμία συνεργασία με το ΠΑΣΟΚ, μια πρόχειρη καταμέτρηση (καθώς εδώ οι στηρίξεις είναι πιο ασαφείς) δίνει τουλάχιστον 53 δημοτικούς συμβούλους αυτόνομα. Παράλληλα οι συνεργασίες με τους Οικολόγους Πράσινους απέδωσαν 37 δημοτικές έδρες, με τη Δημοκρατική Αριστερά 78 και εκεί όπου όλοι αυτοί ήταν μαζί άλλες 25 έδρες.

            Λογικά, κι οι Οικολόγοι Πράσινοι πρέπει να είναι ευχαριστημένοι. Αν κι έχασαν σχεδόν 12.000 ψήφους η άνοδος κατά 0,44% τους φέρνει κοντά στο εκλογικό όριο και είναι σίγουρο ότι θα εισέλθουν στην επόμενη βουλή. Η συγκομιδή των εδρών στις περιφερειακές εκλογές ανέρχεται σε 11 (σε τέσσερις περιπτώσεις τους πιστώνουμε από μισή έδρα καθώς υπήρχαν συμπράξεις με ΣΥΡΙΖΑ και Δημοκρατική Αριστερά). Το καλύτερο αποτέλεσμα έφερε ο συνδυασμός Παπακωνσταντίνου στη Δυτική Ελλάδα (τέταρτη θέση, 4,1%, 16.000 ψήφοι -σχεδόν διπλάσιοι από τις περσινές εθνικές), ενώ το 4% πέρασε κι ο Διάκος στην Αττική. Είναι, πάντως, αξιοσημείωτο ότι με εξαίρεση την Αττική και, οριακά, την Πελοπόννησο οι Οικολόγοι Πράσινοι αύξησαν τον αριθμό των ψήφων όπου κατέβηκαν μόνοι τους, ενώ όπου συνεργάστηκαν είχαν μείωση του αποδιδόμενου ποσοστού τους. Τέλος, εξασφάλισαν τουλάχιστον 13 δημοτικούς συμβούλους αυτόνομα, άλλους οκτώ σε συνεργασία με τη Δημοκρατική Αριστερά και τα νούμερα που αναφέρουμε παραπάνω με τις άλλες συνεργασίες.

            Το νέο κόμμα στο χώρο της Αριστεράς φαίνεται να συγκεντρώνει ένα ποσοστό 2,18% (ή κάπου εκεί), γεγονός που κάνει πιθανή -αλλά σε καμιά περίπτωση σίγουρη- την είσοδό του στην επόμενη βουλή. Η δικαιολογία της πρόσφατης συγκρότησης δεν αρκεί για να καλύψει την παντελή έλλειψη μικρομεσαίων στελεχών, ενώ βασικό πλεονέκτημα της Δημοκρατικής Αριστεράς αναδεικνύεται το “σπρώξιμο” από τα μέσα ενημέρωσης. Πάντως η εκλογή έξι περιφερειακών συμβούλων (σε δύο περιπτώσεις από μισό με τους Οικολόγους Πράσινους) δεν είναι κακή, ενώ υπάρχουν και μάλλον 17 έδρες δημοτικών συμβούλων (σε κάποιες περιπτώσεις παίζει να είναι “αντάρτες” πασόκοι) κι αρκετές άλλες με τις προαναφερθείσες συνεργασίες. Τα καλύτερα αποτελέσματα ήρθαν στη Δυτική Ελλάδα (3,9% – 15.000 ψήφοι) και στην Αττική (3,8% – 54.500 ψήφοι) με τους βουλευτές Τσούκαλη και Ψαριανό, αντίστοιχα, ενώ σε τέσσερις περιφέρειες η Δημοκρατική Αριστερά δεν είχε παρουσία.

            Η εκλογική πρέπει να ήταν μαγική βραδιά για τα μέλη της ΑΝΤΑΡΣΥΑ. Είναι αμφίβολο αν στη μεταπολιτευτική ιστορία η εξωκοινοβουλευτική (ή Άκρα) Αριστερά είχε εκλέξει ποτέ έστω και κάποιο κοινοτικό σύμβουλο και τώρα ένας σχηματισμός της, αφού κατάφερε να κατεβάσει συνδυασμούς σε 11 περιφέρειες (εκτός Στερεάς Ελλάδας και Νοτίου Αιγαίου) και σε πολλούς δήμους, κυρίως της Αττικής, εξέλεξε επτά περιφερειακούς και δεκαπέντε δημοτικούς συμβούλους. Πλησιάζοντας τις εκατό χιλιάδες ψήφους (97.500) εκτόξευσε τα ποσοστά της από το 0,36% στο 1,79%. Η άνοδος είναι τεράστια καθώς ακόμα κι αν συγκρίνουμε τους αριθμούς με το σύνολο των ψήφων της Άκρας Αριστεράς στις τελευταίες εκλογές, πάλι έχουμε υπερδιπλασιασμό. Η άμεση κοινοβουλευτική εκπροσώπηση δεν αποτελεί πλέον άπιαστο όνειρο, ενώ αυξάνεται η αναγνώριση του σχήματος μέσα στην κοινωνία και στα “διστακτικά” απέναντί του Μέσα. Το μεγαλύτερο ποσοστό πέτυχε ο Ζήκος στην Ήπειρο (2,63%) ενώ τις δύο εκατοστιαίες μονάδες ξεπέρασαν οι συνδυασμοί της ΑΝΤΑΡΣΥΑ σε Ιόνιο, Δυτική Ελλάδα, Βόρειο Αιγαίο και Αττική. Μια ακόμη λεπτομέρεια για την Άκρα Αριστερά είναι η συμμετοχή συνδυασμών της ΟΚΔΕ σε δύο δήμους κι η εκλογή ενός δημοτικού συμβούλου.

            Στον μεσαίο χώρο, όπου τα τελευταία χρόνια συνωστίζονταν και τα δύο μεγάλα κόμματα, φαίνεται πως ανοίγεται ευρύ πεδίο για νέα σχήματα και ηγέτες, όλων των αποχρώσεων (κεντροδεξιών, κεντροαριστερών, κεντροκεντρώων). Το κόμμα Μπακογιάννη έχοντας γερές τοπικές βάσεις είναι μάλλον σίγουρο ότι θα ξεπεράσει το 3% , ενώ αν ο Δημαράς έκανε κόμμα κι έπαιρνε τις ψήφους που πήρε τώρα μόνο στην Αττική θα είχαμε ένα ακόμη κόμμα στη βουλή. Καθώς τα σενάρια θα πολλαπλασιάζονται φαίνεται ότι κατευθυνόμαστε προς μια μορφή πολλών σχημάτων στο Κέντρο που θα θυμίζουν ίσως την κατάσταση αυτού του χώρου τη δεκαετία του ’50.

            Τελευταίο, αλλά όχι ελάχιστο, στοιχείο είναι η εκπροσώπηση της ναζιστικής Χρυσής Αυγής στο δημοτικό συμβούλιο της Αθήνας με 10.000 ψήφους και 5,3% (8.500 ψήφοι περισσότεροι από τις περσινές εθνικές), ενώ πολύ περισσότερες ψήφους αντίστοιχα κέρδισαν οι δύο συνδυασμοί που κατέβασε σε Πελοπόννησο (4.300) και Δυτική Ελλάδα (6.300). Μόνο στον δήμο Θεσσαλονίκης έμεινε στα επίπεδα των προηγούμενων εκλογών (1.200 ψήφοι, 600 περισσότεροι).

            Εντάσσοντας κάθε κόμμα σε μια θέση του άξονα Αριστεράς-Δεξιάς και μετά πολλαπλασιάζοντας επί ένα συντελεστή (3 για την Άκρα Δεξιά, 2 για τη Δεξιά, 1 για την Κεντροδεξιά, 0 για το Κέντρο, -1 για την Κεντροαριστερά, -2 για την Αριστερά και -3 για την Άκρα Αριστερά) τα ποσοστά των κομμάτων και στη συνέχεια αθροίζοντας αυτά τα γινόμενα, μπορούμε να καταλήξουμε στην τιμή του Συντελεστή Αριστεράς-Δεξιάς ο οποίος είναι κατάλληλος για τοπικές και χρονικές συγκρίσεις. Ας εφαρμόσουμε αυτή τη μέθοδο εντάσσοντας τα κόμματα ως εξής για τις εθνικές εκλογές του 2009: Ακροδεξιά (Λ.Α.Ο.Σ. + Λαϊκ.Συνδ.-Χρ.Αυγή), Δεξιά (Ν.Δ. + Δημοκρ. Αναγέννηση + Κοινωνία), Κεντροδεξιά (Έλληνες Οικολόγοι + Ένωση Κεντρώων + Δημοκρατικοί), Κέντρο (ΠΑ.ΣΟ.Κ.), Κεντροαριστερά  (Οικολόγοι Πράσινοι), Αριστερά (Κ.Κ.Ε. + ΣΥ.ΡΙΖ.Α.), Άκρα Αριστερά (ΑΝΤ.ΑΡ.ΣΥ.Α. + Κ.Κ.Ε. (μ-λ) + Μ-Λ Κ.Κ.Ε. + Ε.Ε.Κ.). Για τις περιφερειακές έχουμε ως νέα δεδομένα τη Δημοκρατική Αριστερά στο χώρο της Κεντροαριστεράς και τις ψήφους των συνδυασμών Δημαρά και Καλούδη στο Κέντρο, Γιαννουλάκη και (αποδιδόμενες με τη σύμβαση που εκθέσαμε στην αρχή στον) Τατούλη στην Κεντροδεξιά και Αλαβάνου στην Αριστερά. Έτσι προκύπτει ο παρακάτω συγκριτικός πίνακας που δείχνει σαφή μετακίνηση των ποσοστών προς τα αριστερά.