Η Ευρώπη του Πολιτισμού, των Τεχνών και των Γραμμάτων, η Ευρώπη της Δημοκρατίας, η Ευρώπη των Λαών κλονίζεται. Η πτώση του Τείχους του Βερολίνου, η αποδοχή του μοντέλου του φιλελευθερισμού στις αγορές και η Ευρωπαϊκή Ένωση έδωσαν ελπίδα. Όταν όμως καλλιεργείς υψηλές προσδοκίες για ένα εγχείρημα, εξίσου εύκολα απογοητεύεσαι και νιώθεις προδομένος. Η υγειονομική κρίση γίνεται η αφορμή ο Βορράς κι ο Νότος να κοιταχτούν στα μάτια, λίγο μετά το Brexit. Ταυτόχρονα αποτελεί ίσως το τελευταίο ανάχωμα στην ταχύτατη άνοδο εθνικιστικών κομμάτων που έχουν ή αναμένεται σύντομα να πάρουν την εξουσία στις χώρες τους.
Είχα πολλές σκόρπιες σκέψεις πάνω στο συγκεκριμένο θέμα. Μελέτησα αρκετά τους τελευταίους μήνες και δε σας κρύβω πως το βιβλίο του Κώστα Αργυρού, “οι Ανελεύθεροι” με βοήθησε πολύ. Στην πατρίδα μας δυστυχώς οι περισσότεροι έχουν πέσει στην παγίδα της αποτυχίας της Χρυσής Αυγής να μπει στη Βουλή. Εκτιμούν πως το τέρας κοιμήθηκε. Μένουν στην επιφάνεια. Κι όμως τα πράγματα είναι εντελώς διαφορετικά. Η μετατόπιση της Δεξιάς ρητορικής προς την βαθιά λαϊκιστική άκρα-Δεξιά είναι απόρροια αφενός όσων προηγήθηκαν τα χρόνια των μνημονίων κι αφετέρου της έλλειψης καλλιέργειας και ανάπτυξης κριτικής σκέψης της πλατιάς μάζας του κόσμου. Ιδιαιτέρα αυτό το φαινόμενο εντείνεται στην επαρχία. Φυσικά αυτό δε ξεκίνησε σήμερα, αλλά ήδη από το 2010.
Κανείς δεν μπορεί να παραγνωρίσει πως η κλιματική αλλαγή μας οδηγεί σε ένα τεράστιο κύμα μεταναστών προς την ήπειρό μας. Η Ελλάδα αποτελεί διαχρονικά σταυροδρόμι. Δεν πρέπει όμως να γίνει μία μεγάλη φυλακή των κατατρεγμένων ψυχών. Την ίδια ώρα κάνοντας σημαία τον εθνικισμό, χώρες όπως η Ουγγαρία, η Πολωνία, η Αυστρία κι η Τσεχία ορθώνουν τείχη. Βρισκόμαστε άλλωστε σε μία εποχή που υψώνονται διαδοχικά παγκόσμια τείχη, όπως μας πληροφορεί ο Τim Marshall. Κανείς δε θέλει να μοιραστεί μαζί μας αυτούς τους ανθρώπους. Απορρίπτουν και μόνο την ιδέα.
Κι ενώ ο Όρμπαν κι ο Κατσίνσκι έχουν επικρατήσει, ακροβατούμε ανάμεσα σε αποτυχημένα νεοφιλελεύθερα σχήματα και το μαύρο του φασισμού. Τα διλήμματα που δημιουργούνται είναι τύπου Μακρόν ή Λε Πεν (23,34% στις Ευρωκλογές) στη Γαλλία, Κόντε ή Σαλβίνι (η LEGA πήρε 34,26% αντίστοιχα) στην Ιταλία; Η απουσία της κεντροαριστεράς είναι κάτι παραπάνω από εμφανής. Έχει επικρατήσει βέβαια σε Ισπανία (Σάντσεθ-Podemos) και Πορτογαλία. Ίσως αυτό οφείλεται στο γεγονός, ότι προσεγγίσει τις καταστάσεις ακόμα με τη λογική και το συναίσθημα. Ποιά είναι όμως τα κυρίαρχα αφηγήματα που οδηγούν σε αυτήν την ραγδαία άνοδο των “λύκων”;
Μιλούν για το κράτος, για το έθνος. Για την καθαρότητα της φυλής. Ακολουθείται η αντίθετη διαδρομή από την παγκοσμιοποίηση. Πολλές φορές έρχεται η θρησκεία να γίνει πιόνι στην παρτίδα τους. Μισούν τους μετανάστες και προσπαθούν (με επιτυχία όπως φαίνεται) να πείσουν τους πολίτες της εκάστοτε χώρας πως έχουν στόχο να φέρουν το Ισλάμ στην Ευρώπη. Ξέρω πως σας φαίνεται αστείο εκ πρώτης, αυτό συμβαίνει όμως. Ο κόσμος φανατίζεται κι είναι έτοιμος να τα βάλει με πρόσφυγες και μετανάστες, καθώς αυτοί παρουσιάζονται ως τρομοκράτες. Σε δεύτερο πλάνο τα βάζουν με τη διεφθαρμένη ηγεσία. Στο επίκεντρο βρίσκονται οι κυβερνήσεις που έχουν αναμιχθεί σε σκάνδαλα, η Γερμανία κι οι Βρυξέλλες.
Συνηθίζουν μπροστά να βρίσκονται άτομα συγκεντρωτικά. Έχουν καταστρώσει μία στρατηγική, η οποία τους κάνει ευέλικτους. Αποφεύγουν να παίρνουν μέρος σε συζητήσεις για σοβαρά θέματα. Κι όμως η πλειοψηφία αρνείται να δει το προφανές. Απορρίπτει την ενασχόληση με την πολιτική και δεν καταλαβαίνει πως καταδικάζει έμμεσα τον εαυτό της. “Όλοι ίδιοι είναι, όλοι απατεώνες είναι”. Όσο η περιβαλλοντική κρίση επιτείνεται είναι δεδομένο πως εκατοντάδες εκατομμύρια ροές προσφύγων θα κατακλύσουν την Ευρώπη. Πώς μπορούμε λοιπόν να βάλουμε φρένο στην μαθηματική άνοδό τους στην εξουσία;
Επιστρέφω στο τώρα. Θεωρώ μονόδρομο ένα κοινό μέτωπο Σοσιαλιστών, Αριστεράς και Πράσινων. Δεν μένει πολύς χρόνος για τον πλανήτη και κατ΄επέκταση για όλους εμάς. Δεν νομίζω ότι είναι καιρός για εγωισμούς. Έχουμε ανάγκη περισσότερο από ποτέ, από αρχηγούς που ενώνουν κι όχι απ΄αυτούς που χωρίζουν. Σε διαφορετική περίπτωση το ντόμινο θα ρίξει κι εμάς. Η Ευρώπη, δηλαδή όλοι μας, με τα μοιραία λάθη στα οποία υποπέσαμε τα προηγούμενα χρόνια δίνουμε το ιδανικό πάτημα για την αναβίωση ενός μεσαίωνα. Τώρα περισσότερο από ποτέ πρέπει να σκεφτούμε και δράσουμε άμεσα, αύριο θα είναι αργά … κυριολεκτικά.