Μετάφραση: Γιώργος Σουβλής
Η Λουτσιάνα Καστελίνα κάνει ρεπορτάζ από την ομιλία της ακτιβίστριας του μαύρου ριζοσπαστικού κινήματος και ακαδημαϊκού Angela Davis με θέμα το μαύρο φεμινισμό και την σύγχρονη αμερικάνικη πολιτική, που έδωσε στο Πανεπιστήμιο «Ρώμη 3» στις 14 Μαρτίου. Το άρθρο αρχικά δημοσιεύτηκε στα Ιταλικά στην «Ιl Manifesto» και μεταφράστηκε από τον David Broder στον ιστότοπο του εκδοτικού οίκου “Verso”.
Γνωρίζει κάποιος από τους φοιτητές που γεννήθηκε στην δεκαετία του ‘90 ποια είναι η Angela Davis; Πρόκειται να παραστούν στην συνάντηση που διοργανώνεται στο Πανεπιστήμιο «Ρώμη 3» από τον πρύτανη Mario Panizza και τον καθηγητή Giacomo Marramao (ο οποίος σπούδασε μαζί της στο Πανεπιστήμιο της Φρανκφούρτης τόσα χρόνια πριν που φαίνεται λες και έχει περάσει ένας αιώνας); Θα ενδιαφερθούν να συναντήσουν μια γυναίκα που ήταν μυθική φιγούρα για εμάς που ήμασταν ήδη ώριμοι κατά την διάρκεια των δεκαετιών του ‘60 και του ‘70; Φτάνοντας στον σταθμό Ostiense, φοβήθηκα ότι ελάχιστοι άνθρωποι θα έρχονταν να την ακούσουν να μιλάει. Έφερα στο μυαλό μου τις έρευνες που αναφέρουν ότι κανείς δεν ξέρει πλέον ποιος ήταν ο Μπερλινγκουέρ και ότι οι άνθρωποι σήμερα πιστεύουν ότι η Γερμανία νίκησε στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο μαζί με τους Αμερικάνους.
Αλλά διαψεύστηκα παταγωδώς. H μεγάλη κύρια αίθουσα ήταν πλημμυρισμένη με εκατοντάδες ανθρώπους που στέκονταν όρθιοι ή καθισμένοι στο πάτωμα. Οι πολιτικοί ηγέτες μπορεί να είναι σημαντικοί, αλλά μια μυθική φιγούρα σαν και αυτή είναι κάτι άλλο. Δεν είναι τυχαίο ότι συνεχίζει να εμφανίζεται σε Τ-shirt σε όλες τις ηπείρους. Όμορφη, μαύρη, έξυπνη, θαρραλέα, μια αγωνίστρια του Κόμματος των Μαύρων Πανθήρων, με αυτοπεποίθηση και επίσης κομμουνίστρια ∙ θύμα του πιο φρικτού ρατσισμού, η οποία φυλακίστηκε κατηγορούμενη για ανθρωποκτονία σχεδόν με ανύπαρκτα τεκμήρια και απελευθερώθηκε δυο χρόνια αργότερα εξαιτίας μιας από τις μεγαλύτερες κινητοποιήσεις που έγιναν από το κίνημα του 1968 που μόλις είχε γεννηθεί. Είναι, όντως, μια μυθική φιγούρα. Λίγοι έχουν την τύχη να τους έχουν αφιερωθεί σπουδαία τραγούδια όπως αυτά που έχουν αφιερωθεί σε αυτήν – των Rolling Stones, Sweet Black Angel, του John Lennon, Angela και άλλα από τους Yannick Noah και Pierre Perret, για να αναφέρουμε κάποια από τα πιο γνωστά. «Υπήρχε και ένα που της αφιερώθηκε από το συγκρότημα Quartetto Certa», μνημόνευσε ο πρύτανης- και αυτό είναι μια πραγματική ένδειξη δημοτικότητας.
Σήμερα όντας 73 ετών η διάσημη άφρο κόμμωση της – σήμα κατατεθέν της – έχει γκριζάρει – αλλά διατηρεί ακόμη το τσαγανό της. Οι περισσότεροι από τους χίλιους ανθρώπους που κατακλύζουν την αίθουσα παλεύουν να συγκρατήσουν τα συναισθήματά τους εκ των οποίων – πέρα από φοιτητές – πολλές είναι ακτιβίστριες φεμινίστριες που έχουν έρθει από παντού για να την ακούσουν – μόνο αυτήν – και δεν έχουν κανένα ενδιαφέρον για κανέναν από εμάς που έχουμε προσκληθεί να σχολιάσουμε την ομιλία της. Θέλουν να μιλήσουν μαζί της – είναι μια ευκαιρία που δεν πρέπει να χαθεί. Έγινε σαφές. Το επίσημο πρόγραμμα εγκαταλείπεται με συνοπτικές διαδικασίες. Μόνο η Manuela Rossini μίλησε, επειδή η ομιλία της έχει να κάνει με τον φεμινισμό – και στην συνέχεια μια μεγάλη ουρά σχηματίζεται, καθώς πολλοί από το κοινό περιμένουν να μιλήσουν. Ελάχιστοι το καταφέρνουν, σχεδόν όλες μαύρες Ιταλίδες γυναίκες και μια εξέχουσα νεαρή γυναίκα από το Κουρδιστάν, την οποία ακούμε συναισθηματικά φορτισμένοι. Μετά το τέλος αυτής της παρέμβασης ακολούθησε απερίγραπτο χειροκρότημα.
Φυσικά, η Angela, μιλάει στα αγγλικά και δεν υπάρχει μετάφραση. Εντυπωσιάζομαι βλέποντας όλους να την ακολουθούν και πράγματι να χειροκροτούν και γελούν τις στιγμές που πρέπει. Μας λέει πόσο κυρίαρχος είναι ο ρατσισμός όχι μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες αλλά παντού. «Εδώ στην Ευρώπη», αναφέρει, «με τους πρόσφυγες οφείλεται να ασχοληθείτε με την αποικιοκρατία σας». Στην συνέχεια εστιάζει στους Παλαιστινίους που αντιμετωπίζουν τον απεχθέστερο ρατσισμό («Αλλά στις ΗΠΑ», κάνει σαφές «οι άνθρωποι που καίνε εκκλησίες μαύρων καίνε και συναγωγές»).
Η Angela μιλάει αρκετά για τον μαύρο φεμινισμό και ξεκινά μνημονεύοντας μια φρικτή στατιστική: το ένα τρίτο του παγκόσμιου γυναικείου πληθυσμού που είναι στις φυλακές βρίσκεται στις ΗΠΑ, παρότι οι ΗΠΑ αποτελούν μόλις το 5% του παγκόσμιου πληθυσμού. Και οι γυναίκες αυτές είναι μαύρες. «Το φύλο δεν μπορεί να σταθεί από μόνο του», επαναλαμβάνει, «αυτή η κατηγορία από μόνη της δεν αρκεί για να εξηγήσει το φαινόμενο. Πρέπει να λάβουμε επίσης υπόψη την φυλή και την τάξη». «Υπάρχει ο κίνδυνος να πέσουμε στην παγίδα ενός λευκού αστικού φεμινισμού (αλλά και να παραμείνουμε τυφλοί έναντι του μαύρου σεξισμού, συμπεριλαμβανομένου αυτού των συντρόφων από τους μαύρους πάνθηρες)». «Η Hilary δεν έχει καταλάβει», προσθέτει, «ότι ο φεμινισμός έχει αλλάξει σήμερα. Το ζήτημα της ταυτότητας δεν είναι το πιο σημαντικό από όλα. Αυτό το οποίο έχει σημασία είναι η πολιτική γύρω από το φύλο, όχι το ίδιο το φύλο ως κάτι δεδομένο. Σήμερα υπάρχει ένας πιο ριζοσπαστικός φεμινισμός και το ζήτημα πρέπει να τεθεί στο σωστό πλαίσιο – να τεθεί δηλαδή σε σχέση με το κυρίαρχο σύστημα εντός του οποίου ζούμε».
«Πράγματι, αυτό ήταν ο λόγος», συνεχίζει «που εξηγεί γιατί οι μαύρες γυναίκες της εργατικής τάξης ήταν για καιρό απομακρυσμένες από τον φεμινισμό: σήμερα κάτι τέτοιο δεν ισχύει». Ως εκ τούτου, το φύλο και η φυλή είναι λιγότερο σημαντικά από την κοινωνική θέση κάποιου; «Όχι, αυτές είναι τεμνόμενες αντιφάσεις, αλλά αντιφάσεις που έχουν μετασχηματιστεί επειδή μια μαύρη αστική τάξη έχει αναδυθεί. Αυτό είναι το αποτέλεσμα της μάχης ενάντια στο φυλετικό διαχωρισμό. Αλλά σήμαινε επίσης ότι ασπάστηκαν τον καπιταλισμό». Ακολουθεί σθεναρό χειροκρότημα καθώς διατείνεται ότι «δεν υπάρχει μόνο ένας φεμινισμός. Υπάρχουν πολλοί φεμινισμοί».
Η συνάντηση τελειώνει με μια δημόσια επιδοκιμασία των συμπερασματικών της φράσεων: «Ορισμένες φορές πρέπει να συζητάμε πράγματα τα οποία μπορεί να θεωρούμε ουτοπικά. Αυτός επίσης είναι ο ρόλος της φιλοσοφίας: να εξετάζει τι υπάρχει πέραν του εφικτού. Πρέπει αμέσως τώρα να αρχίσουμε να φανταζόμαστε πως μπορεί να φαντάζει ένα κόσμος διαφορετικός από τον υφιστάμενο».
Σε αυτές τις λέξεις, ακούω μια ισχυρή ηχώ του Hebert Marcuse ο οποίος ήταν ο μέντορας της πρώτα στην Φρανκφούρτη κατά την διάρκεια της δεκαετίας του 1960 μαζί με τους Adorno και Oskar Negt και μετά στις Ηνωμένες Πολιτείες. Αναφέρω τον Marcuse επειδή θυμάμαι αυτό που πάντα επαναλάμβανε: σήμερα η ουτοπία έχει χάσει τον μη ρεαλιστικό της χαρακτήρα, η επιστήμη και η τεχνολογία θα επιτρέψουν να συνειδητοποιήσουμε αυτό που ο Marx είχε ονειρευτεί ∙ μια ζωή στην οποία ο χρόνος θα είναι διαθέσιμος (όπως έγραψε στην Γερμανική Ιδεολογία) για να ετοιμάζουμε καλό φαγητό και να διακοσμούμε τα σπίτια μας. Είναι οι κοινωνικές σχέσεις παραγωγής που αποτρέπουν κάτι τέτοιο.
Μετά το τέλος της ομιλίας η συζήτηση γι’ αυτό και άλλα πολλά συνεχίστηκε στο τραπέζι του εστιατορίου Biondo Tevere στην Via Ostiense, όπου ο Pasolini συνήθιζε να έρχεται και ο Visconti γύρισε μια αξέχαστη σκηνή για την ταινία Bellissima. Την ρώτησα γιατί τα νέα κινήματα στην αμερικάνικη πολιτική σκηνή τα τελευταία χρόνια είναι είτε Μαύρων είτε λευκών και σπανίως συνδυάζονται. Για παράδειγμα, ανέφερα την μαρτυρία ενός μαύρου ακτιβιστή στο Occupy Wall Street ο οποίος σοκαρίστηκε όταν είδε πως στο πάρκο Zuccotti όλοι ήταν λευκοί. Και στην συνέχεια την πίεσα περισσότερο λέγοντας πως υπάρχουν οι μεγάλες κινητοποιήσεις από μαύρους ενάντια στην σειρά ανθρωποκτονιών που διαπράχθηκαν από αστυνομικούς αρχίζοντας με την δολοφονία του Mike Brown στο Ferguson. Σχεδόν όλοι στο Black Live Matters είναι μαύροι. Οι έρευνες το έδειξαν: η αλληλεγγύη των λευκών στους αγώνες των μαύρων ήταν πολύ μεγαλύτερη κατά την διάρκεια της δεκαετίας του 1960 από ότι τώρα.
Και επίσης: οι πολύ σημαντικοί αγώνες που αναπτύσσονται στο τοπικό επίπεδο αλλά οι οποίοι διαχέονται σαν πυρκαγιά φαίνεται επίσης να είναι είτε Μαύρων είτε λευκών. Την ρώτησα για το κίνημα στα fast-food που διεκδικεί 15 δολάρια ανά ώρα κατώτατο μισθό και συνδικαλιστική αναγνώριση των εργαζομένων των οποίων το σλόγκαν είναι «Δεν με ενδιαφέρει ποιος είναι υποψήφιος για πρόεδρος, θέλω τα δικαιώματά μου»: ένα σχεδόν κατ’ αποκλειστικότητα μαύρο κίνημα. Μετά σκέφτηκα το αναπτυσσόμενο κίνημα στο οποίο ένα εκατομμύριο φοιτητές εργαζόμενοι διεκδικούν καλύτερους μισθούς και την ρήτρα καταγγελίας (ανακάλυψαν το δικό μας άρθρο 18!) σ.1· είναι σχεδόν όλο λευκό. Και γιατί ενώ οι λευκοί ψηφίζουν για τον Bernie Sanders, οι μαύρες κοινότητες ψηφίζουν μαζικά για την Hilary. Τι συμβαίνει;
«Στην πραγματικότητα», μου λέει η Angela, «οι μαύροι που ενεπλάκησαν με το κίνημα Occupy είναι πολύ περισσότεροι από ότι φαίνεται, παρότι ήταν οι λευκοί ακτιβιστές αυτοί που βρέθηκαν στο επίκεντρο της προσοχής. Αλλά αληθεύει ότι αυτός ο διαχωρισμός ισχύει: απορρέει από την κουλτούρα, τα έθιμα, το που ζούμε και τις εργασιακές συνθήκες. Ο ρατσισμός διαπερνάει τα πάντα και όλοι είμαστε διαποτισμένοι από αυτόν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Σκέψου την ψήφο στην Γερμανία: δεν είναι αυτό ίσως επιρροή του ρατσισμού;
«Σε σχέση με τον Bernie Sanders» εξηγεί «θα πρέπει να λάβεις υπόψη σου το γεγονός ότι παραδοσιακά οι μαύροι δεν μετείχαν στις εκλογές και ποτέ δεν έχουν πραγματικά εμπλακεί. Και επίσης το γεγονός ότι ο Bernie Sanders είναι έκφραση της πολιτικής κουλτούρας του Βορρά, από μια πολύ ιδιαίτερη πολιτεία όπως το Vermont, είναι το ίδιο σαν ήταν από το Trentino (τον ιταλικό μακρινό βορρά) και να διεκδικούσε ψήφο από Σικελούς. Δεν είναι ικανός να μιλήσει σε μαύρους, είναι τυφλός ως προς τις φυλετικές διακρίσεις, δεν έχει λάβει σοβαρά υπόψη του το φυλετικό ζήτημα κι εστιάζει μόνο στο κοινωνικό. Η οικουμενικότητα του λόγου του πρέπει να επισημανθεί ότι είναι ψευδής. Ωστόσο πρέπει να πω ότι μαθαίνει και πως τώρα είναι πολύ καλύτερος σε σχέση με τότε που άρχισε την καμπάνια.
Ποιος είναι ο ρόλος του μαύρου Προέδρου σε αυτό το σενάριο; – τι ρόλο παίζει ο Obama; «Νομίζω», απαντάει «πως θα μας λείψει. Το κίνημα Occupy δεν θα μπορούσε αναπτυχθεί εάν κάποιος άλλος ήταν πρόεδρος. Αλλά επειδή ήταν μαύρος οι προσδοκίες μεταξύ των μαύρων ήταν πολύ υψηλές, ίσως πολύ υψηλές συγκρινόμενες με το τι πραγματικά μπορούσε να κάνει. Έτσι πολλοί απογοητεύθηκαν ή πικράθηκαν και για αυτούς ο πρόεδρος φάνηκε να μην ήταν τίποτα άλλο παρά ο υπερασπιστής της νέα μαύρης αστικής τάξης. Ενώ δεν περίμεναν τίποτα από τον Bill Clinton επειδή ακριβώς ήταν λευκός. Και είναι ευγνώμονες σε αυτόν. Έτσι τώρα ψηφίζουν την σύζυγο του. Και για έναν σοσιαλισμό που τους ακούγεται σαν κάτι ξένο στην κουλτούρα τους».
Υπάρχουν χιλιάδες πράγματα τα οποία θα μπορούσαμε να συζητήσουμε. Θα ήθελα να συζητήσω μαζί της για το τι σημαίνει κομμουνισμός για αυτήν σήμερα και τι πιστεύει για την σοβιετική εμπειρία όντας ακτιβίστρια σε ένα πολύ ορθόδοξο κόμμα, όπως αυτό του Κομμουνιστικού Κόμματος Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής. Πράγματι, ήταν στην ΕΣΣΔ όταν την γνώρισα πρώτη φορά σε ένα συνέδριο για την ειρήνη στην Μόσχα το 1986. Ο Gorbachev ήταν εκεί και εγώ και η Angela είχαμε ελπίδες ότι κάτι καινούργιο μπορούσε να συμβεί στην Σοβιετική Ένωση. Ωστόσο, διαψευστήκαμε. Ήθελα να συζητήσω μαζί της αλλά δεν υπήρχε χρόνος η Angela έπρεπε να προλάβει το τρένο γιατί την περίμεναν στο πανεπιστήμιο της Μπολόνια.
Πηγή: Δείτε εδώ
πηγή: K-lab