«Κακομαθημένε πολίτη!» ήταν (είναι;) η περιφρονητική, γεμάτη απέχθεια προσφώνηση όσων στρατιωτών επιδείκνυαν συμπεριφορά που δεν είναι συμβατή με τα ειωθότα του στρατού. Για τους στρατούς σχεδόν όλου του κόσμου, η έννοια του πολίτη είναι συνώνυμη με αρνητικές συμπεριφορές που δεν μπορούν να γίνουν αποδεκτές στις περιοχές δικαιοδοσίας τους. Στον χώρο τους, άδειες και απαγορεύσεις ακολουθούν τους δικούς τους κανονισμούς – αντίθετους συχνά από εκείνους της κοινωνίας των πολιτών. «Λογικό», λοιπόν, αυτά να ισχύουν επίσης στα Κέντρα Προσφύγων που, κατόπιν εντολής της κυβέρνησης, έστησε και διαχειρίζεται ο δικός μας στρατός.
Μακριά από εμένα οι αρνητικές γενικεύσεις. Είδα στα Κέντρα Προσφύγων αρκετούς αξιωματικούς και στρατιώτες να δουλεύουν συστηματικά και να συμπεριφέρονται άψογα τόσο στους/στις πρόσφυγες όσο και στους εθελοντές και στις εθελόντριες. Όμως, η διαχείριση και η αντιμετώπιση των προβλημάτων ενός προσφυγικού πληθυσμού αναμφίβολα υπερβαίνει τις δυνατότητες και τους ορίζοντές τους. Πολύ γρήγορα το διαπίστωσαν και οι ίδιοι: η δεσπόζουσα συμμετοχή των πολιτών είναι εντελώς απαραίτητη.
Ήρθε μετά και η Ευρωπαϊκή Ένωση να πει ότι την οικονομική βοήθεια που θα δώσει στην Ελλάδα για τη λειτουργία δομών φιλοξενίας πρέπει να τη διαχειριστεί «η κοινωνία των πολιτών», την οποία η Επιτροπή της ΕΕ κατά κανόνα ταυτίζει με τις λεγόμενες «Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις», τις πιο γνωστές ως ΜΚΟ ή (από τα αγγλικά) NGO. Κατόπιν αυτού, η δική μας κυβέρνηση ανέθεσε στους στρατιωτικούς διοικητές των Κέντρων Προσφύγων να επιλέγουν εκείνοι τις σχετικές οργανώσεις και τους μεμονωμένους πολίτες που θα έχουν την άδεια να προσφέρουν υπηρεσίες και βοήθεια στις προσφυγικές οικογένειες.
Έτσι, ο στρατός καλείται να αξιολογήσει και να κατατάξει τους Έλληνες πολίτες σε «συμβατούς» (άρα αποδεκτούς) και σε «κακομαθημένους» (άρα ανεπιθύμητους), και το ίδιο καλείται να κάνει με τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. «Πως θα γίνει αυτό, υπάρχουν κριτήρια;», αναρωτήθηκαν πολλοί, λησμονώντας, ίσως, ότι ο αρμόδιος υπουργός με τη δήλωση «επανακτούμε το κράτος» πριν μερικούς μήνες όρισε ως κριτήριο τη συμφωνία και τη συμβατότητα με τη λογική και τις πράξεις των αρχών.
«Συμβατοί» είναι όσοι προσαρμόζουν και εξαντλούν την συμπαράστασή τους στους τομείς που ορίζονται από τις επίσημες αρχές, χωρίς πράξεις «απειθαρχίας» ακόμη κι όταν η κατάσταση των προσφύγων κραυγάζει και τις απαιτεί. Π.χ. εξαντλώντας τη δραστηριότητά τους στην προσφορά –πράγματι αναγκαίων- στιγμών ψυχαγωγίας, αλλά αποδεχόμενοι την απόλυτη έλλειψη θέρμανσης στις σκηνές.
«Κακομαθημένοι» είναι όσοι –πρόθυμοι και ικανοί να προσφέρουν κάθε μορφής βοήθεια- θα επισημαίνουν τις παραλείψεις και τις παραβιάσεις του Διεθνούς Δικαίου, και θα παρεμβαίνουν για να τις αποκαταστήσουν ακόμη και χωρίς την άδεια του Διοικητή ή και σε αντίθεση μ’ αυτόν.
Για την επιλογή των ΜΚΟ τα πράγματα είναι πιο εύκολα. Εδώ υπάρχουν οργανώσεις που ήδη έχουν δώσει αποδείξεις συμβατότητας, και ανήκουν στις κατηγορίες GONGOs και BONGOs (δόκιμοι όροι διεθνώς). Η πρώτη σημαίνει «Προσανατολισμένες στις Κυβερνήσεις ΜΚΟ» (Government Oriented NGOs), ενώ η δεύτερη «Προσανατολισμένες στις Επιχειρήσεις ΜΚΟ» (Business Oriented NGOs). Συνεπώς, η Ευρώπη δεν χρειάζεται ν’ ανησυχεί για τη διαχείριση της οικονομικής βοήθειας, ούτε οι στρατιωτικοί διοικητές των Κέντρων για φαινόμενα απειθαρχίας. «BONGOs, GONGOs και στρατός, μαζί στους καταυλισμούς προσφύγων» είναι η επίσημη πολιτική για την κοινωνική ένταξη των προσφύγων στην Ελλάδα. Πρωτότυπη διεθνώς. Και καταδικασμένη σε αποτυχία, εάν εφαρμοστεί.
Η κυβέρνηση έχει μια επιλογή: να στηριχτεί στις εκατοντάδες – ίσως και πάνω από χίλιες- αποκεντρωμένες δομές, που δημιούργησαν αυθόρμητα οι απλοί πολίτες σε όλα τα μέρη της Ελλάδας. Σ’ αυτές οφείλεται κατά 95% ο άθλος της επιβίωσης ενός εκατομμυρίου προσφύγων τον περασμένο χρόνο. Αν δεν το κάνει, θα τις βρει αντιμέτωπες. Διότι, προσανατολισμένες αποκλειστικά στην ανθρωπιά και στην ανιδιοτέλεια, δεν πρόκειται να εγκαταλείψουν τις οικογένειες των προσφύγων ακόμη κι αν χρειαστεί να συγκρουστούν με όλες τις δυνάμεις του κόσμου.