Μερικούς μήνες μετά την ρίψη των δύο ατομικών βομβών σε Χιροσίμα και Ναγκασάκι ο «πατέρας» της ατομικής βόμβας Ρόμπερτ Οπενχάιμερ* συναντούσε τον αμερικανό πρόεδρο Χάρυ Τρούμαν. Στη διάρκεια της συζήτησης ο Όπι, (όπως αποκαλούσαν οι φίλοι του τον διάσημο φυσικό) εξομολογήθηκε στον Τρούμαν: «Κε πρόεδρε, αισθάνομαι ότι έχω βάψει τα χέρια μου στο αίμα». Υπάρχουν δύο εκδοχές για την απάντηση που πήρε. Σύμφωνα με την πρώτη ο Τρούμαν του αποκρίθηκε κυνικά «δεν πειράζει, όλα φεύγουν με το πλύσιμο», η δεύτερη μπορεί να ερμηνευθεί ως ο ορισμός της παγερής αδιαφορίας και για το έγκλημα και για τις τύψεις του επιστήμονα, έβγαλε λένε το μαντήλι από την τσέπη του και του είπε «ορίστε, θέλεις να τα σκουπίσεις;».
Στις 6 Αυγούστου 1945 στις 8:14 π.μ. (2:15 π.μ. ώρα Ελλάδος) από το Ινόλα Γκέι, το Β-29 που έφερε το όνομα της μητέρας του πιλότου Πόλ Τίμπετς, έπεφτε η πρώτη βόμβα η οποία εξαέρωνε κατά τους επίσημους υπολογισμούς 140 χιλιάδες ανθρώπους. Στο Λος Άλαμος ο Όπι, με το μίσος για τον Άξονα να φουσκώνει το πάθος του, λέγεται ότι είχε αναφωνήσει μαθαίνοντας ότι η βόμβα είχε πέσει και έιχε εκραγεί «Δόξα τω Θεώ, δεν ήταν τζούφια». Οι απλοί αμερικανοί πολίτες πανηγύριζαν στους δρόμους χτυπώντας με μανία τα καπάκια από τους σκουπιδοτενεκέδες των δρόμων.
Θα περνούσαν χρόνια για μαθευτεί ότι οι Ιάπωνες ουσιαστικά είχαν συνθηκολογήσει και η ρίψη της βόμβας ήταν μια περιττή ενέργεια, καθαρά εγκληματικού χαρακτήρα, μια ικανοποίηση και επιβεβαίωση μόνο των ταπεινότερων ενστίκτων των νικητών. Ο Χίτλερ είχε ή αυτοκτονήσει, στις 30 Απριλίου στο καταφύγιό του και οι Ιάπωνες ήταν έτομοι να παραδοθούν όπως και έκαναν βάζοντας ως μοναδικό όρο για την ταπείνωσή τους την παραμονή του αυτοκράτορα στο θρόνο του.
Έναν χρόνο μόλις μετά είχε αρχίσει η συζήτηση για την ανάγκη σύστασης μιας διεθνούς επιτροπής η οποία θα φρόντιζε να ελέγχει τους πυρηνικούς εξοπλισμούς. Ερωτηθείς τότε ο Οπενχάιμερ, που ήταν το πρόσωπο με την μεγαλύτερη αποδοχή στις ΗΠΑ, τι θα γινόταν αν το έργο αυτής της επιτροπής αποτύγχανε, είχε απαντήσει «μπορούμε να απολαμβάνουμε την θέα όσο αυτή διαρκεί». Αυτό που διήρκησε λιγότερο ήταν η δημοτικότητα του Οπενχάιμερ, ο οποίος μέσα σε μια νύχτα μετατράπηκε από εθνικό ήρωα σε αποδιοπομπαίο τράγο που προσπαθούσε να αποδείξει στην επιτροπή αντιαμερικανικών ενεργειών του γερουσιαστή Μακάρθυ ότι δεν είχε πουλήσει τα σχέδια της βόμβας στους Σοβιετικούς. Ο ίδιος στις 8 Νοεμβρίου του 1948 σε συνέντευξή του στο περιοδικό ΤΙΜΕ διαπίστωνε ότι «το ατομικό μας μονοπώλιο είναι σαν μια τούρτα παγωτό που λιώνει στον ήλιο».
Η εποχή του πυρηνικού τρόμου είχε τραβήξει αυλαία, εκατοντάδες χιλιάδες ατομικά καταφύγια είχαν αρχίσει να κατασκευάζονται στις ΗΠΑ και όλοι κατέφευγαν στον Όπι να πληροφορηθούν αν υπήρχε ένα όργανο που θα μπορούσε να ανιχνεύσει την περίπτωση κάποιος να κουβαλούσε μια ατομική βόμβα για να την ανατινάξει στη Νέα Υόρκη. Με την κατάθλιψη ήδη να τον έχει χτυπήσει σαν παγοκόφτης ο Οπενχάιμερ έλεγε ότι, βεβαίως και υπάρχει τέτοιο όργανο «είναι ένα κατσαβίδι, για να ανοίγουμε όλες τις βαλίτσες και τα κουτιά που μεταφέρονται στη Νέα Υόρκη».
Η ισορροπία του πυρηνικού τρόμου, ο ψυχρός πόλεμος ΗΠΑ – ΕΣΣΔ (δεν είναι λίγοι αυτοί που υποστηρίζουν ότι η ΕΣΣΔ ήταν το πρώτο θύμα του ανταγωνισμού των πυρηνικών ευτυχώς χωρίς να εκραγεί καμιά βόμβα) έληξε πριν 25 χρόνια και η συζήτηση για τα όπλα που ορίζουν την ανθρώπινη μοίρα με το ρητό «ο τέταρτος παγκόσμιος πόλεμος θα γίνει με σφεντόνες» έχει επεκταθεί αθόρυβα πέρα από την Δύση και την Ρωσία, σε κράτη που γνωρίζουμε ότι ήδη τα κατέχουν (Πακιστάν, Ινδία, Βόρεια Κορέα), αυτά που υποψιαζόμαστε (Ισραήλ) αυτά που τα ελέγχουμε για να μην τα αποκτήσουν(Ιράν) και σε ομάδες ή και ιδιώτες που η αφροσύνη μπορεί να οδηγήσει στην απόκτηση και χρήση του υπερόπλου.
Εβδομήντα χρόνια μετά τον όλεθρο της Χιροσίμα η αγριότητα των περιφερειακών πολέμων κάνει το γεγονός εκείνο να μοιάζει σαν επεισόδιο στην ανθρώπινη προϊστορία που πια δεν μας αφορά. Οι πυρηνικές δοκιμές που ήταν κάποτε στα δελτία ειδήσεων όπως τα τροχαία ατυχήματα, δεν αναφέρονται καν. Λες και η ανθρωπότητα έχει κλείσει για πάντα το τζίνι στο μπουκάλι του.
Ο Ιάπωνας πρωθυπουργός Σίνζο Άμπε μίλησε πριν λίγες ώρες για … την ειρήνη στη τελετή που έγινε στη Χιροσίμα, ωστόσο η κυβέρνησή του προωθεί σχέδια νόμου στη βουλή που θα επιτρέψουν στη χώρα του για πρώτη φορά μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο να στείλει στρατό σε συγκρούσεις.
Πάει να πει η ανθρωπότητα εξακολουθεί να συμπεριφέρεται σαν παιδί που χρειάζεται να ψάξει με κλειστά μάτια κάτω από κρεβάτι να δει αν υπάρχει ο μπαμπούλας. Ο συγκερκιμένος υπάρχει και, κυριολεκτικά, η απειλή του μπορεί να εκλείψει μόνο αν ανοίξουμε τα μάτια.
*Όλα τα στοιχεία για τον Ρόμπερτ Οπενχάιμερ προέρχονται από την συγκλονιστική βιογραφία του που εκδόθηκε στις ΗΠΑ το 2005 και τιμήθηκε με το βραβείο Πούλιτζερ. Σε 900 σελίδες οι συγραφείς Kai Bird και Martin και J. Sherwin καταγράφουν από τα παιδικά χρόνια την ζωή του Οπενχάιμερ, την προσωπικότητα του φυσικού, όλη την πορεία ως την κατασκευή της ατομικής βόμβας, τις διώξεις του και την κατάληξη τόσο του ίδιου όσο και των άλλων μελών της οικογένειάς του. Στην Ελλάδα το έργο κυκλοφόρησε εξαιρετικά επιμελημένο το 2008 σε δεμένο τόμο από τις εκδόσεις Τραυλός σε μετάφραση Μαριλένας Κορωναίου.
* Ο δημοσιογράφος του ρ/σ “Στο Κόκκινο 93,4” Απόστολος Λυκεσάς αρθρογραφεί καθημερινά στο alterthess.gr. Ακούστε ζωντανά στο “Κόκκινο 93,4” την εκπομπή “Ορθά- Κοφτά” με τον Απόστολο Λυκεσά Δευτέρα- Παρασκευή 11:00-12:00. Επικοινωνία με τον Απόστολο Λυκεσά στο [email protected].