Σήμερα η ευρωπαϊκή συγκυρία καθορίζεται από έναν εργαλειακού τύπου πολιτικό ιδεαλισμό σύμφωνα με τον οποίο ο νους είναι ικανός να αποτυπώσει πλήρως σε έναν κανονιστικό πλαίσιο την πολιτική ουσία των πραγμάτων. Επομένως, υπάρχει κάτι, μονάχα όταν αυτό προβλέπεται από τον κανονισμό. Έτσι, ο Σόιμπλε παραδέχεται μεν ότι το χρέος δεν είναι βιώσιμο, δεν το αντιμετωπίζει όμως αφού αυτό δεν προβλέπεται από τους κανόνες. Αυτό το κανονιστικό πλαίσιο καθώς και η απρόσωπη γραφειοκρατία που το υπηρετεί είναι οι εργαλειοθήκες που εξυπηρετούν την επιβολή μιας καλβινικού τύπου υποταγής που είναι πρωτίστως, όχι όμως και αποκλειστικά, οικονομική. Κομβικό ρόλο ανάμεσα στα ειδικά εργαλεία κατέχει και το Ευρώ. Αν λοιπόν εκτιμήσει κανείς ότι η κατάσταση αυτή έχει παγιωθεί θα καταλήξει ότι η συνύπαρξη ελεύθερων εταίρων είναι αδύνατη, – όσο κι αν αυτή είναι αναγκαία υπό συνθήκες παγκοσμιοποίησης και αυξημένου ανταγωνισμού -, και θα προτείνει έξοδο από την ευρωζώνη τουλάχιστον.
Το αμείλικτο ερώτημα εδώ είναι το κατά πόσον η έξοδος είναι διαχειρίσιμη. Μαζί με πολλούς άλλους, ο Λαπαβίτσας απαντά πριν λίγες μέρες Όχι. Μετά λοιπόν από αυτό το κατηγορηματικό Όχι ο κάθε λογικός άνθρωπος θα έλεγε ‘κερδίζω χρόνο και προετοιμάζομαι και πάντως δεν παραδίδομαι άνευ όρων’. Αντίθετα, υπερασπίζομαι ότι μπορώ από τα κεκτημένα. Η καθ’ ημάς ιστορία έχει να δείξει πολλά τέτοια παραδείγματα. Χαρακτηριστικά ανάμεσα τους η συνθηκολόγηση του Μπρεστ-Λιτόφσκ όπου εν ονόματι διατήρησης των ψηγμάτων εξουσίας των μπολσεβίκων ο Λένιν και ο Τρότσκι παραχώρησαν το ¼ των εδαφών της χώρας και υπόγραψαν δάνειο δισεκατομμυρίων. Ανάλογο στόχο εξυπηρέτησε και η ΝΕΠ ( η οποία σημειωτέον, όταν ανατράπηκε οδήγησε στο λιμό). Παρόμοιος ήταν και ο στόχος της θρυλική μεγάλης πορεία του Μάο προκειμένου να διασωθεί μια υποτυπώδης δομή του κόκκινου στρατού (6000 από τους 72000 μαχητές που έλαβαν μέρος στην πορεία).
Υφίστανται όμως και άλλα παραδείγματα, όπου ενθουσιώδη εγχειρήματα όπως η συμβουλιακή δημοκρατία της Βαυαρίας και η άνοιξη του Μπέλα Κουν κατέληξαν σε ηρωικά μεν ολοκαυτώματα, πλην χωρίς αντιστρεπτές συνέπειες έως και σήμερα. Υφίστανται όμως και περιπτώσεις άνευ όρων παράδοσης, ηθελημένης ή μη, όπως η Βάρκιζα, οι συνέπειες των οποίων υπήρξαν το ίδιο μη αντιστρεπτές.
Και για να επιστρέψω στα χθεσινά, θα έλεγα ότι υπό τις δεδομένες συνθήκες (τελεσίγραφο Βρυξελλών και τελεσίγραφο Τσίπρα), το γεμάτο πάθος και οίστρο, πλην γεμάτο ιδεαλισμό διάγγελμα της Ζωής ή η αγέρωχη, πλην το ίδιο ιδεαλιστική στάση του Λεουτσάκου γαλβανίζουν μεν αγωνιστικές διαθέσεις, η τελική όμως πρόταση, εκφρασμένη μάλιστα στη δημόσια πασαρέλα, βρισκόταν σε πλήρη αντίθεση με το Όχι του Λαπαβίτσα και οδηγούσε είτε σε ολοκαύτωμα, ή σε άνευ όρων παράδοση ή, το πιθανότερο, και στα δύο και πάντως στη γελοιοποίηση. Μάλιστα, η γελοιότητα επιτάθηκε από τα απίθανα ‘στηρίζω ολόθερμα αλλά καταψηφίζω’. Όλα αυτά βέβαια καθόλου δεν απαλλάσσουν την ηγετική ομάδα που περιορισμένη σε κλειστό κύκλο δε διαβουλεύτηκε με το κόμμα και το χειρότερο, αμέλησε να προετοιμάσει τα μέλη για το καλύτερο αλλά και για το χειρότερο.
Το συμπέρασμά μου από όλα αυτά είναι ότι ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ αποδείχθηκε αποτελεσματικός μαχητής, ικανός να διεκδικήσει τη διακυβέρνηση, αποδείχθηκε δυστυχώς ανίκανος να διαχειριστεί κυβερνητικές κρίσεις. Απογοητευτική ήταν η αδυναμία των διαφωνούντων να ξεφύγουν από τη στατικότητα και τον ντετρμινισμό της ιστορίας και να αντιληφθούν ότι οι αιτίες δεν προηγούνται και δημιουργούν αποτελέσματα, άλλα ότι αιτίες και αποτελέσματα δένονται διαλεκτικά, οπότε ναι μεν οι αιτίες γενούν αποτελέσματα πλην όμως και η προσδοκία αποτελέσματος δημιουργεί αιτίες. Μας είπε για παράδειγμα ό Λεουτσάκος ότι εδώ και 6 χρόνια υποστηρίζει το ίδιο ακριβώς πράγμα λες και τίποτα δε συνέβη στο μεταξύ, λες και τα πράγματα έμεινα εκεί ακίνητα, λες και τίποτα δεν άλλαξε στην Ελλάδα, την Ευρώπη, την παγκόσμια σκηνή. Το ίδιο απογοητευτική ήταν και η ηθική που αναφερόταν στην προσωπική συνείδηση λες και η αριστερή στάση απέναντι στα πράγματα είναι αποκλειστικά ατομική υπόθεση και δεν έχει τίποτα να κάνει με ευθύνες απέναντι στην κοινωνία και την ιστορία. Ταυτόχρονα, το ίδιο απογοητευτική είναι και η ολοκληρωτική σχεδόν αυτονόμηση της κυβέρνησης από το κόμμα, καθώς και ένα είδος μεσσιανικού προεδρικού προφίλ που προβάλλεται, – δειλά για την ώρα , άθελα ίσως -, από παρατρεχάμενους της ηγετικής ομάδας.
*Καθηγητής ΑΠΘ