Έχουν περάσει δεκαπέντε χρόνια, από τη μέρα που σε κοινωνική συναναστροφή είχα συνομιλήσει με νεαρή πτυχιούχο της αρχιτεκτονικής, πανώρια στην όψη, ίδια σκαλιστό αγγελάκι, η οποία μόλις είχε επιλεγεί με υποτροφία για ένα κύκλο μεταπτυχιακών σπουδών σε ξακουστό αμερικάνικο πανεπιστήμιο. Την είχαν επιλέξει αμερικανοί «κυνηγοί ταλέντων» όχι για την ομορφιά της αλλά για τις ικανότητές της. Ήταν πολύ χαρούμενη και τιτίβιζε ανέμελη για το προοιωνιζόμενο μέλλον. Την ρώτησα για το πανεπιστήμιο που θα πήγαινε και δέχθηκα έναν καταιγισμό πληροφοριών για τις μεγάλες απαιτήσεις του πανεπιστημίου οι οποίες όμως καθόριζαν και την σπουδαιότητά του. Στο τέλος της ρητορικής της έξαρσης, γελώντας, σαν να περιέγραφε ένα πετυχημένο τιραμισού, έβαλε ως επιστέγασμα το στοιχείο που οι αμερικανοί καθηγητές είχαν επισημάνει για να καταδείξουν τον βαθμό δυσκολίας των σπουδών: «να φανταστείτε» μου είπε «το πανεπιστήμιο είναι πρώτο στις αυτοκτονίες». Μου κάθισε το τιραμισού στο στομάχι σαν άγκυρα δεξαμενόπλοιου.Το σκέφτηκα για μια στιγμή, δεν ήθελα να χαλάσω και την χαρά της, κι απλώς την ρώτησα «είναι καλό αυτό;». Η ερώτηση μάλλον δεν είχε περάσει ποτέ από το μυαλό της και της κάθισε στο στομάχι σαν ολόκληρο δεξαμενόπλοιο. Της ήταν αδύνατο να φανταστεί ότι τολμούσε κάποιος να αμφισβητήσει το κύρος τόσων καθηγητάδων, και το χειρότερο δεν μπορούσε να απαντήσει καταφατικά στην απλή ερώτηση που της είχα θέσει. Το περιστατικό υπόκειται σε πλήθος παρατηρήσεων αλλά εστιάζω σε αυτό σημείωμα στους καθηγητές πλασιέ των αυτοκτονιών νέων ανθρώπων ως ένδειξη σπουδαιότητας του ιδρύματος στο οποίο εργάζονται. (Με τέτοιες πάντως διαμορφωμένες αντιλήψεις δεν μου φάνηκε καθόλου παράξενο που, λίγο αργότερα, το «σκαλιστό αγγελάκι» καρφιτσώθηκε μαζί με τα πτυχία της σαν τρόπαιο σε μια βίλα στο Πανόραμα και τώρα κινδυνεύει να αυτοκτονήσει από πλήξη).
Πριν ένα μήνα καθηγητής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου σε κατεύθυνση ανθρωπιστικών σπουδών μου μετέφερε τις συζητήσεις του τμήματος για την δημιουργία μεταπτυχιακού τίτλου και κυρίως τον ορισμό τιμολογίου για αυτό τον κύκλο των σπουδών. Μετά από μια πρώτη ανταλλαγή επιχειρημάτων, αφού κάποιοι ευτυχώς επέμεναν σθεναρά να είναι δωρεάν, κατέληξαν να ορίσουν μια τιμή, πεντακόσια ευρώ. Ένας από όσους υποστήριζαν την ιδέα του μεγάλου αντιτίμου σχολίασε πολύ σοβαρά «μα εδώ συνάδελφοι υπάρχουν μεταπτυχιακά που κοστίζουν οχτώ χιλιάρικα, να ανεβάσουμε κι εμείς λίγο ακόμη το ποσό μην μας πουν ότι φτιάχνουμε ένα μεταπτυχιακό των φτωχών…».
Τόσο οι αμερικανοί καθηγητές της πρώτης ιστορίας όσο και ο καθηγητής της δεύτερης μοιάζουν σε νοοτροπία και αντιλήψεις. Το πανεπιστήμιο είναι ένα σούπερ μάρκετ για ανώτερες τάξεις, ένα πανάκριβο ξενοδοχείο το οποίο οι φτωχοί θα βλέπουν σε φωτογραφίες, δεν έχει κανένα κανένα ηθικό έρμα και έιναι παραγωγός εργαλείων που γίνονται καλύτερα όσο χάνουν την ανθρωπινότητά τους. Τα «εργαλεία» πρέπει να είναι ανθεκτικά, τα ελαττωματικά δεν πειράζει αν αυτοκτονούν. Οι καθηγητές αυτοί, μορφωμένοι αναμφισβήτητα, έχουν καταφέρει να απαντήσουν στο ρητορικό και παιγνιώδες ερώτημα που θέτουν οι φυσικοί συνάδελφοί τους όταν συζητούν ή και ερευνούν τις πιθανότητες της μυθιστορηματικής εκδοχής του ταξιδιού στον χρόνο: «θα υπήρχαμε εμείς αν ταξιδεύοντας στον χρόνο γυρνούσαμε πίσω και σκοτώναμε τον παππού μας;». Οι καθηγητές των παραδειγμάτων μας, και τόσοι άλλοι που σκέφτουνται και δρουν σαν κι αυτούς, έχουν σκοτώσει τους παππούδες τους και όσα αυτοί οραματιζόταν για ένα λαϊκό πανεπιστήμιο που θα μόρφωνε πολίτες, θα τους έκανε ολοκληρωμένους ανθρώπους και έτσι θα συντελούσε στην οικοδόμηση μιας καλύτερης κοινωνίας.
Οι καθηγητές αυτής της νοοτροπίας συμπεριφέρονται σαν ελεγκτές εισιτηρίων που διακόπτουν μια συμφωνική ορχήστρα στη μέση εκτέλεσης ενός έργου για να βγάλουν έξω όσους δεν πλήρωσαν εισιτήριο. Με δυό λόγια δεν θέλουν στην συναυλία τους αγνότερους ακροατές της. Θέλουν να εκδιώξουν όχι αυτούς που βρίσκονται εκεί για επίδειξη ή από υποχρέωση, ούτε τους βαριεστημένους δανδήδες αλλά αυτούς που θεωρούν «τζαμπατζήδες» του τελευταίου εξώστη, τους άφραγκους, οι οποίοι όμως είναι εκεί γιατί θέλουν να απολαύσουν την εμπειρία της συναυλίας και οι οποίοι είναι ο πραγματικοί άκροατές στους οποίους οι μουσικοί θέλουν να απευθυνθούν. Σημασία για τους ελεγκτές καθηγητές έχει αν οι φοιτητές τους είναι έτοιμοι να πληρώσουν, να γίνουν δηλαδή πελάτες. Καθόλου δεν τους απασχολεί ότι αύριο οι πελάτες ενδέχεται να τους φέρουν τον δίσκο στο κεφάλι, γιατί ο πελάτης δεν μαθαίνει, ο πελάτης έχει μόνο απαιτήσεις και… έχει πάντα δίκιο. Όραμα αυτών των καθηγητών είναι οι αποβλακωμένοι, απορφανισμένοι από κάθε συναίσθημα φοιτητές, έτοιμοι να αυτοκτονήσουν γιατί δεν πέρασαν την παπαγαλία ενός μαθήματος και διαθέσιμοι να πληρώσουν για την περαιτέρω εξειδίκευση στις απαιτήσεις της αγοράς αλλά όχι της ανιδιοτελούς γνώσης. Κατά τα λοιπά οι ίδιοι αυτοί καθηγητές θα γράψουν ύστερα ωραιότατα άρθρα στηλίτευσης της αποκτήνωσης της …μάζας. Οι καθηγητές με την λογική αυτή δεν είναι τίποτα άλλο από αυτό που ο Μίλαν Κούντερα ορίζει ως «βασικό παράγοντα αποβλάκωσης». Οι καθηγητές αυτοί είναι έτοιμοι να ταξιδέψουν στο χρόνο για να σκοτώσουν τα παιδιά τους αν περάσει από μυαλό τους να φτιάξουν το πανεπιστήμιο που ονειρεύτηκαν οι προπαππούδες τους.