Πριν δυο μέρες η δημοτική αρχή στη Θεσσαλονίκη ανακοίνωσε την τοποθέτηση μπλε κάδων στα νηπιαγωγεία και τα σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης του Δήμου. Ο σχεδιασμός περιλαμβάνει και κάδους συλλογής χαρτιού και διανομή ενημερωτικών φυλλαδίων στους/στις μαθητές/τριες, για να ευαισθητοποιηθεί η σχολική κοινότητα. Το πρόγραμμα έχει τίτλο «Ανακύκλωση στις αυλές μας» και υποστηρίζεται από την Ελληνική Εταιρία Αξιοποίησης Ανακύκλωσης (ΕΕΑΑ: Μη κερδοσκοπική εταιρεία με μετόχους επιχειρήσεις που είτε διαθέτουν συσκευασμένα προϊόντα στην αγορά είτε κατασκευάζουν συσκευασίες, και συμμετοχή της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδος με 35% στο μετοχικό κεφάλαιο).
Θα έλεγε, κανείς, επιτέλους. Είναι όμως έτσι;
Εδώ και τρεις δεκαετίες υλοποιούνται στα σχολεία προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης με θέμα την ανακύκλωση. Ωστόσο, τα ποσοστά ανάκτησης υλικών μέσα από την ανακύκλωση στην Ελλάδα παραμένουν τα χαμηλότερα στην Ευρώπη των 15. Θα περίμενε κανείς, κάποια στιγμή, και οι εκπαιδευτικοί και η κοινωνία, συνολικότερα, να αναρωτηθούμε γιατί. Για ποιον λόγο έχουμε τόσο χαμηλή ανάκτηση ανακυκλώσιμων υλικών μετά από τόσα προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης για την ανακύκλωση;
Με αφορμή τη νέα σύμβαση που υπέγραψε ο Δήμος Θεσσαλονίκης με την ΕΕΑΑ πριν από 2 χρόνια, η Δημοτική Κίνηση Θεσσαλονίκη-Ανοιχτή Πόλη έχει παρέμβει και έχει θέσει μια σειρά από ερωτήματα στη δημοτική αρχή. Πιο συγκεκριμένα: Ποια είναι η διαφορά της νέας σύμβασης με όλα όσα έχουν γίνει μέχρι σήμερα για την ανακύκλωση; Πότε η τοπική αυτοδιοίκηση έχει παρέμβει ουσιαστικά ως μέτοχος της ΕΕΑΑ για την αναμόρφωση του συστήματος ανακύκλωσης; Πότε έχει ελεγχθεί δημοκρατικά ο ισολογισμός της ΕΕΑΑ; Γιατί στον Περιφερειακό Σχεδιασμό για τη διαχείριση των απορριμμάτων στο πολεοδομικό συγκρότημα της Θεσσαλονίκης δεν υπάρχει καμία σοβαρή πρόβλεψη για ανακύκλωση;
Ακόμη περιμένουμε τις απαντήσεις της δημοτικής αρχής.
Ανακύκλωση δε σημαίνει «πετάω μια συσκευασία στον κάδο που πρέπει». Σημαίνει ανάκτηση των υλικών που ανακυκλώνονται, ώστε να εξοικονομηθεί ύλη και ενέργεια. Στην τιμή όλων των ανακυκλώσιμων προϊόντων έχει ενσωματωθεί ένα ποσοστό 2/1000, περίπου, για την ανάκτηση του ανακυκλώσιμου υλικού. Άρα, πληρώνουμε για μια ανακύκλωση που δε γίνεται ποτέ. Και το κυριότερο, προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης όπως αυτά που θα υλοποιηθούν τώρα στα σχολεία της Θεσσαλονίκης αδυνατούν να σταθμίσουν έστω την καταναλωτική μας συμπεριφορά.
Πέρα από την απαξία που χαρακτηρίζει την πρωτοβουλία της δημοτικής αρχής, όταν αυτή εντάσσεται σε περίοδο προεκλογική, η περιβαλλοντική εκπαίδευση που αρχίζει και τελειώνει στον μπλε κάδο συνιστά παραχώρηση στον μετα-δημοκρατικό πραγματισμό κάθε διάστασης της ιδιότητας του πολίτη. Οι μπλε κάδοι της σημερινής δημοτικής αρχής μας παραπέμπουν στο μετα-νεωτερικό υποκείμενο που φτάνει μέχρι να ξεχωρίζει το μπλε από το πράσινο. Αλλά επειδή αυτά τα χρώματα για πολλούς λόγους έχουν γίνει απαράλλαχτα στην κοινωνία της μνημονιακής συναίνεσης, το υποκείμενο αυτό δε θα αναρωτηθεί ποτέ για τις συμβάσεις του Δήμου με την ΕΕΑΑ, για τη διαχείριση των απορριμμάτων συνολικά, για τον Περιφερειακό Σχεδιασμό που προωθεί την καύση των απορριμμάτων, για τον στόλο των απορριμματοφόρων οχημάτων, για την ιδιωτικοποίηση της καθαριότητας στον δήμο, για τους εργαζόμενους στον δήμο. Μετά τον μπλε κάδο, όλα αυτά τα «αναλαμβάνει» η δημοτική αρχή.
Αυτή η περιβαλλοντική εκπαίδευση τελικά αναπαράγει έναν ιδιότυπο στρουθοκαμηλισμό. Μπορεί να μην μπορούμε να διαχειριστούμε τα απορρίμματα, αλλά θα επαναλαμβάνουμε όρους όπως «ευαισθητοποίηση» σαν να τους έχουμε ακούσει για πρώτη φορά και σαν να μην έχουν ποτέ ξαναγίνει αντίστοιχα προγράμματα με παταγώδη αποτυχία. Και όσο τα ποσοστά της ανακύκλωσης θα παραμένουν χαμηλά, θα προωθούνται σχέδια καύσης των απορριμμάτων βασισμένα στην αδυναμία της κοινωνίας να ανταποκριθεί στην ανακύκλωση.
Η περιβαλλοντική εκπαίδευση που δεν εντάσσει την οικολογική προβληματική στο κοινωνικό και πολιτικό της συγκείμενο, καταντά προπαγάνδα για τη διαιώνιση της μετα-δημοκρατικής συναίνεσης. Αυτή η περιβαλλοντική εκπαίδευση εθίζει στην απάλειψη της ανάγκης για αντιπαράθεση γύρω από εναλλακτικές προγραμματικές επιλογές. Και ενώ η εκδήλωση τέτοιων διαφοροποιήσεων οφείλει να αντιμετωπιστεί ως πραγμάτωση της καταστατικής ελευθερίας του δήμου, η μνημονιακή συναίνεση αντιμετωπίζει την αμφισβήτηση με καταστολή, όπως έχουμε δει στην περίπτωση της Ευκαρπίας στη Θεσσαλονίκη με την κινητοποίηση της τοπικής κοινωνίας ενάντια στον φαραωνικό Σταθμό Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων.
Στις αυτοδιοικητικές εκλογές έχουμε να επιλέξουμε ανάμεσα σε δύο στρατόπεδα. Το ένα μοιράζει μπλε κάδους, αλλά ταυτόχρονα, προωθεί την καύση των απορριμμάτων και την ιδιωτικοποίηση των υπηρεσιών καθαριότητας που περιστέλλουν το πεδίο δράσης των αυτοδιοικητικών πολιτικών. Το άλλο στρατόπεδο είναι προσανατολισμένο προς τις κινηματικές διεκδικήσεις που επαναφέρουν την κοινωνία προς τη δημοκρατία ως ανοιχτό πεδίο αναμέτρησης εναλλακτικών σχεδίων. Οι κινηματικές διεκδικήσεις των τελευταίων τριών ετών στη Θεσσαλονίκη έρχονται να συνδεθούν μέσα από το αίτημα για περιβαλλοντική δικαιοσύνη με όλα τα χειραφετητικά αιτήματα, το ταξικό, το γυναικείο, με κάθε αίτημα άρσης ανισοτήτων.
Επειδή, λοιπόν, είναι τόσα πολλά και τόσο σοβαρά που παίζονται πάνω στον μπλε κάδο, ας επιφυλάξουμε για την πόλη μας ένα παράθυρο προσδοκιών πιο ανοιχτό από εκείνο της στρουθοκαμήλου.
Η δική μας οικολογία είναι κόκκινη και χτίζεται στο παραλιακό μέτωπο, στους ελεύθερους χώρους, στην Ευκαρπία. Στην οικολογία αυτή αντιστοιχεί ανακύκλωση με διαλογή στην πηγή, με νέες θέσεις εργασίας, με περιβαλλοντική δικαιοσύνη, με αποκεντρωμένο περιβαλλοντικό σχεδιασμό, με δημοκρατικό έλεγχο, με συμμετοχικό προϋπολογισμό. Αντιστοιχεί το πρόγραμμα της Δημοτικής Κίνησης Θεσσαλονίκη – Ανοιχτή Πόλη που οργανώνεται με προϋπόθεση τη συμμετοχή των πολιτών.
* Ο Τάσος Χοβαρδάς είναι μέλος της Δημοτικής Κίνησης Θεσσαλονίκη – Ανοιχτή Πόλη
Αναδημοσίευση από το tvxs.