Η Κινηματογραφική Λέσχη των εργαζομένων της ΕΡΤ-3 και το ΚΕMΕΣ γιορτάζουν την πανηγυρική 200η προβολή τους και προβάλλουν στα πλαίσια του αφιερώματός τους Μεταμοντέρνο αμερικανικό νουάρ τη Δευτέρα 24 Ιουλίου στις 21:15 στο θερινό σινεμά ΑΠΟΛΛΩΝ (Σαρανταπόρου 4 – Βασιλέως Γεωργίου, τηλ. 2310828642) το κλασικό πολιτικό θρίλερ του Άλαν Πάκουλα Υπόθεση Πάραλλαξ (ΗΠΑ, 1974, έγχρωμη, 102’). Παίζουν: Γουόρεν Μπίτι, Πόλα Πρέντις, Γουίλιαμ Ντάνιελς, Γουόλτερ ΜακΓκιν, Χιούμ Κρόνιν. Προς τιμήν των 4 χρόνων λειτουργίας και των 200 προβολών, θα δοθεί μια λιτή μικρή δεξίωση ώστε να τιμηθούν η πρωτοβουλία και οι θεατές.
Θα προλογίσει ο Αλέξης Ν. Δερμεντζόγλου, ενώ στους θεατές θα διανεμηθεί έντυπη ανάλυση του Βασίλη Ραφαηλίδη από την εφημερίδα Το Βήμα. Στο τέλος της προβολής θα ακολουθήσει μακρά συζήτηση με το κοινό.
Το προς συζήτηση θέμα στο σεμινάριο για τον κινηματογράφο θα είναι: Οι μεγάλες πρωτοπορίες στο αμερικανικό πολιτικό σινεμά τη δεκαετία του ’70.
Μια πολιτική δολοφονία οδηγεί έναν δημοσιογράφο στην αναζήτηση των κινήτρων των δολοφόνων. Σταδιακά ανακαλύπτει ότι όλα οργανώνονται από μια εταιρεία που, ανάμεσα στα άλλα στελέχη της, στρατολογεί και πληρωμένους δολοφόνους.
Η ανάλυση που θα διανεμηθεί είναι η ακόλουθη:
«Σχεδόν καμιά πολιτική δολοφονία δεν έμεινε κινηματογραφικά ανεκμετάλλευτη. Και η εκμετάλλευση αυτή γίνεται με τρεις τρόπους, όσον αφορά τη φόρμα: 1) Με μια συρραφή επικαίρων σχετικών με το γεγονός, αν υπάρχουν, 2) Με τη συρραφή επικαίρων σχετικών με το γεγονός στο στούντιο και 3) Με μια μυθοποίηση του γεγονότος, κατά την οποία ο κινηματογραφιστής χρησιμοποιεί τη μυθοπλασία για να το αφηγηθεί, και κυρίως να το ερμηνεύσει με μεγαλύτερη άνεση.
Ο Άλαν Πάκουλα, γνωστός στο ελληνικό κοινό κυρίως από τη θαυμάσια Εξαφάνιση (Klute) χρησιμοποιεί την τρίτη μέθοδο για να δείξει τον τρόπο προετοιμασίας και εκτέλεσης δύο πολιτικών δολοφονιών δύο γερουσιαστών, οι οποίες τοποθετούνται στην αρχή και το τέλος της ταινίας, ορίζοντας έτσι τα δύο συγκλίνοντα άκρα του ατέρμονος φαύλου κύκλου.
Εύκολα θα μπορούσε να υποθέσει κανείς πως οι δολοφονημένοι του κινηματογραφικού μύθου είναι οι δύο Κένεντι της Ιστορίας, αλλά μια τέτοια εύλογη υπόθεση πολύ λίγη σημασία έχει. Ο Πάκουλα, μ’αφορμή τους Κένεντι, προχωρεί πολύ πιο πέρα και προσπαθεί να φτάσει στο “σχεδιαστήριο” όπου καταστρώνονται τα δολοφονικά σχέδια και παίρνονται οι “μεγάλες” αποφάσεις.
Η εταιρεία Πάραλλαξ επιλέγει και ταξινομεί τα διοικητικά και “εκτελεστικά” στελέχη των μεγάλων εταιρειών βάσει σχετικών ψυχολογικών τεστ. Μέσα στα καθήκοντά της είναι και η στρατολόγηση “ικανών” δολοφόνων.
Δεδομένου ότι η εταιρεία εξυπηρετεί τη βιομηχανία, γίνεται ολοφάνερος ο συνειρμός του Πάκουλα. Η πολιτική δολοφονία αποτελεί ένα είδος μακρόχρονης επενδύσεως και ανήκει στη σφαίρα της δραστηριότητας του μεγάλου κεφαλαίου. Η ανακριτική επιτροπή του Κογκρέσσου μάταια προσπαθεί να αποδόσει τις πολιτικές δολοφονίες σε αυτόβουλες πράξεις ψυχολογικά βεβαρυμένων ατόμων.
Ο στόχος του Πάκουλα είναι ξεκάθαρος και τον χτυπάει με μια εύστοχη βολή.
Ανάμεσα στους δύο δραματουργικούς πόλους (τις δύο δολοφονίες) κινείται ένας αποφασισμένος όσο και απελπισμένος δημοσιογράφος (Γουόρεν Μπίτι) που, αγνοώντας τις προειδοποιήσεις του πεπειραμένου προϊσταμένου του, προσπαθεί να μάθει από τι “αρρώστια” πάσχουν οι δολοφόνοι που διαλέγουν τα θύματά τους ανάμεσα σε σημαίνοντα πολιτικά πρόσωπα.
Στο τέλος η Πάραλλαξ τον χρίει δολοφόνο χωρίς να’ναι, κρύβοντας έτσι τον πραγματικό. Στο μεταξύ, κινηματογραφική αδεία, ο δημοσιογράφος έκλεισε τις δύο άκρες του κύκλου εγκλωβιζόμενος και ο ίδιος στο εσωτερικό του.
Ο Πάκουλα αποφεύγει συστηματικά τη δραματοποίηση και τις δημαγωγικές κορώνες. Η δράση κρατιέται σκόπιμα υποτονική, με απότομες εξάρσεις ανά δεκαπεντάλεπτο περίπου, που ανανεώνουν το ενδιαφέρον του θεατή και τον κάνουν να προσέξει τις λεπτομέρειες που συνθέτουν το πλέγμα της νομότυπης παρανομίας που φτάνει μέχρι την επικύρωση απ’ το Κογκρέσσο.
Σημειώνουμε ιδιαίτερα τη θαυμάσια τελευταία σκηνή της ταινίας, ενδεικτική της δραματουργίας του Πάκουλα: Οι πρόβες του γερουσιαστή για τη βραδινή εμφάνισή του, με την επιμελώς προετοιμασμένη ηχητική μπάντα (χειροκροτήματα) καθορίζουν την τεχνική της πολιτικής απάτης που έχει ενσωματωθεί οργανικά στα αμερικανικά πολιτικά ήθη και που αφορά και το υποψήφιο θύμα που δεν είναι λιγότερο απατεώνας απ’ το γεγονός και μόνο πως θα πεθάνει σε λίγο.
Την ίδια σκηνοθεσία εκμεταλλεύονται και οι οργανωτές του δολοφονικού σχεδίου: Η τέλεια κουρδισμένη παράσταση είναι αυτό ακριβώς που χρειάζονται για μια πετυχημένη βολή την κατάλληλη στιγμή. Έτσι, απ’την πρώτη, ανώδυνη, απάτη γεννιέται μια δεύτερη οδυνηρότατη. Ξανασυναντούμε εδώ τον ίδιο φαύλο κύκλο που, στο σενάριο, η αρχή του σημειώνεται απ’τη δήλωση της ανακριτικής επιτροπής του Κογκρέσσου πως η πρώτη δολοφονία ήταν έργο ψυχοπαθούς που ενήργησε αυτόβουλα και το τέλος του από μια πανομοιότυπη δήλωση. Το Κογκρέσσο συγκαλύπτει τους δολοφόνους με το “δημοκρατικό” του κύρος. Άλλωστε, οι ηθικοί αυτουργοί πρέπει να κινούνται ανάμεσα στους επικριτές. Να, λοιπόν, κι άλλος ένας φαύλος κύκλος, ομόκεντρος με τους άλλους.
ΕΝΤΕΚΑ ΛΟΓΟΙ ΓΙΑ ΝΑ ΜΗΝ ΧΑΣΕΤΕ ΤΗΝ «ΥΠΟΘΕΣΗ ΠΑΡΑΛΛΑΞ»
Εξάλλου, 11 λόγοι για να μη χάσετε την Υπόθεση Πάραλλαξ είναι:
- Για το εκπληκτικό, δυναμικό σενάριο με τη μυθοπλασία να προσαρμόζεται στην υπόθεση της δολοφονίας των αδερφών Κένεντι.
- Για τον συγκλονιστικό ρόλο του Γουόρεν Μπίτι, από τους καλύτερους της καριέρας του, αλλά και για τον σπουδαίο δεύτερο ρόλο του παλαίμαχου Αμερικανού ηθοποιού Χιουμ Κρόνιν.
- Για την εξαιρετική πλανοθεσία της ταινίας όπου, μέσω του μοντάζ, φαινομενικά απλά πλάνα προκαλούν τρόμο και εντυπωσιασμό.
- Γιατί ποτέ άλλοτε οι κατασκευαστικές και επικουρικές αξίες μιας ταινίας δεν προσαρμόζονται τόσο καλά ώστε να εξυπηρετηθεί ακριβώς το πνεύμα και η αισθητική μιας ταινίας. Έτσι, η φωτογραφία στους πεσμένους τόνους είναι ενδεικτική της σήψης ενώ η ιδιοφυής μουσική επένδυση σου σφίγγει συνεχώς το στομάχι πως κάτι κακό θα συμβεί.
- Γιατί σπάνια το αμερικανικό σινεμά μας πρόσφερε ταινίες τόσο αργών ρυθμών, όπου σε μεγάλο φιλμικό χρόνο γίνονται λίγα και να σε κρατάνε σε μεγάλη ένταση.
- Για μια νέα αισθητική πρόταση που έρχεται σαφώς από την Ευρώπη σχετικά με την αφηγηματικότητα στο φιλμ νουάρ. Αρχικά, αποδομούνται τα στοιχεία του ως εξαρτήματα που ξεβιδώνονται και στη συνέχεια επαναδομούνται με άλλο ρυθμό και χρόνο που κάνει τη διαφορά.
- Γιατί η ταινία χωρίς συναισθηματικές φορτίσεις εξηγεί με απλό αλλά διεισδυτικό τρόπο πως λειτουργεί η δημοκρατία στις ΗΠΑ.
- Για τη συγκλονιστική πολιτική ανατροπή που καταρρίπτει το ιδεολόγημα οτι υπάρχουν κακοί συντηρητικοί και καλοί προοδευτικοί. Εδώ και οι μεν και οι δε είναι ενταγμένοι στο ίδιο ιδεολογικό σύστημα.
- Για την μεγάλη ιδεολογική επίδοση που επιτυγχάνεται στο τέλος, όπου μαθαίνουμε πως οι διάφορες εξεταστικές επιτροπές δήθεν προοδευτικών θεσμών λειτουργούν τελικά συσκοτιστικά ως προς την αλήθεια.
- Γιατί το φιλμ αποτελεί και έναν ύμνο στη μαχόμενη δημοσιογραφία.
- Γιατί ο Πάκουλα δε διστάζει, παρότι το αμερικανικό σινεμά μας έμαθε ότι κερδίζουν πάντα οι καλοί, να δείξει ότι εδώ δε συμβαίνει αυτό.
Υ.Γ. Τη Δευτέρα 31 Ιουλίου στις 21.15 η Κινηματογραφική Λέσχη των εργαζομένων της ΕΡΤ-3 και το ΚΕΜΕΣ προβάλλουν στα πλαίσια του ίδιου αφιερώματος το ατμοσφαιρικό νουάρ του Ρόμπερτ Σιόντμακ Η γυναίκα-φάντασμα (1944).