Ανιστόρητες κραυγές, αντιεπιστημονικές προτάσεις και άκρατος μεγαλοϊδεατισμός χαρακτηρίζει τις έντονες αντιδράσεις που όπως ήταν αναμενόμενο προέκυψαν μετά την ανακοίνωση της ιστορικής απόφασης του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου για την διάσωση, τη μη απόσπαση και την διατήρηση των παγκοσμίου βεληνεκούς αρχαιοτήτων που ανακαλύφθηκαν κατά την διάρκεια των εργασιών στο σταθμό -του υπό κατασκευή Μετρό Θεσσαλονίκης- στη Βενιζέλου.
Παράγοντες της πολιτικής και οικονομικής ζωής στην Θεσσαλονίκη, για τους οποίους η ιστορία είναι ένα προεκλογικό τερτίπι στην Αμφίπολη, επιχειρούν να καλύψουν τραγικά λάθη και παραλείψεις τους και να επιβεβαιώσουν οπισθοδρομικές προτάσεις σε μια προσπάθεια να πείσουν μία πόλη πως λύση είναι ο Δήμος, οι θεσμικοί φορείς και εκπρόσωποι του αρχαιολογικού κόσμου της πόλης να μείνουν στην ιστορία ως οι υπεύθυνοι που συναίνεσαν και κατέστρεψαν έναν από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς χώρους και μνημείο της βυζαντινής περιόδου στο κέντρο της πόλης.
Προτάσεις που έρχονται σε πλήρη αντίθεση με την σύγχρονη αντίληψη και προσέγγιση της επιστημονικής κοινότητας για την διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς με την προώθηση λύσεων όπου τα αρχαιολογικά ευρήματα δεν αφαιρούνται αλλά αναδεικνύονται στο φυσικό τους χώρο.
Είναι σαφές άλλωστε από τις εκτιμήσεις του επιστημονικού κόσμου πως η απόσπαση και η επανατοποθέτηση των αρχαιοτήτων θα επιφέρει τεράστια αλλοίωση στον αρχαιολογικό χώρο ενώ η ορθότερη επιστημονικά προσέγγιση είναι η διατήρηση και ανάδειξη των αρχαιοτήτων στο σημείο που ανακαλύφθηκαν ώστε να παραδοθούν στους πολίτες της πόλης.
Τρία χρόνια μετά τις ανακαλύψεις είναι θετικό πως η συζήτηση πια γίνεται με γνώμονα την διατήρηση και αξιοποίηση των αρχαιολογικών ευρημάτων απαράμιλλης ομορφιάς και ανυπολόγιστης αξίας στο σταθμό της Βενιζέλου.
Βέβαια είναι σαφές ότι κάποιοι πρέπει να δώσουν απαντήσεις και να μην μεταθέτουν τις ευθύνες τους. Γιατί όταν ανακαλύφθηκαν τέτοιας αξίας ευρήματα δεν δόθηκε προτεραιότητα στην διατήρηση και ανάδειξή τους όπως υποστηρίζει όλος ο επιστημονικός κόσμος; Γιατί δεν έγινε μελέτη πως μπορεί να διατηρηθεί ο σταθμός της Βενιζέλου με αυτή την προϋπόθεση, αν πράγματι είναι αναγκαίος ή ποια διαφορετική λύση θα βρεθεί, ενδεχομένως με την προσαρμογή του σταθμού της Αγίας Σοφίας ο οποίος βρίσκεται μόλις λίγες εκατοντάδες μέτρα μακριά για να καλυφθούν οι ανάγκες; Ήταν επαρκής η μελέτη για τις αρχαιολογικές εργασίες που συμπεριλαμβανόταν στη σύμβαση που υπεγράφη με την κοινοπραξία με βάση την ιστορία της πόλης;
Το ιστορικό
Μόλις ήρθαν στο φως τα αρχαιολογικά ευρήματα κατά την διάρκεια των ανασκαφών φορείς του πολιτισμού καθώς και ο Δήμος Θεσσαλονίκης ξεκαθάρισαν πως αποτελούν προτεραιότητα για την πόλη. Ο Γιάννης Μπουτάρης έγινε το πρόσωπο που πλαισίωσε θεσμικά το αίτημα της πόλης και των επιστημονικών φορέων που συμπυκνώνεται στο σύνθημα «και μετρό και αρχαία».
Η πρώτη γνωμοδότηση του ΚΑΣ ήρθε το Γενάρη 2013 και προέκρινε την απόσπαση και μεταφορά των ευρημάτων σε άλλο χώρο -με επικρατέστερο το πρώην στρατόπεδο Παύλου Μελά- ενώ την πρόταση υποστήριξε και η τότε κυβέρνηση με απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού.
Στην πόλη ξέσπασαν ισχυρές αντιδράσεις από επιστημονικούς και θεσμικούς φορείς του πολιτισμού και ο Δήμος Θεσσαλονίκης προσέφυγε στο Συμβούλιο της Επικρατείας κατά της απόφασης και η μελέτη πάγωσε. Ομάδες εργασίας με την εμπλοκή του ΑΠΘ, του ΤΕΕ, του Δήμου και της Αττικό Μετρό σε μια προσπάθεια να βρεθεί λύση κατέληξαν στην πρόταση για την απόσπαση και την επανατοποθέτηση των ευρημάτων μετά την κατασκευή του σταθμού με τις διαβεβαιώσεις ότι το μεγαλύτερο μέρος του θα διατηρούνταν ανέπαφο.
Toν Φεβρουάριο του 2014 το ΚΑΣ συνεδρίασε και προέκρινε την απόσπαση των αρχαιολογικών ευρημάτων και την επανατοποθέτησή τους σε επισκέψιμο χώρο στο ίδιο σημείο μετά την ολοκλήρωση των εργασιών του σταθμού.
Τον Ιούλιο του 2014 και μετά από επαφές της διοίκησης του Δήμου με επιστήμονες από όλο τον κόσμο ο Γιάννης Μπουτάρης ανακοινώνει την απόφαση του Δήμου να διερευνήσει τη περίπτωση να προχωρήσει η κατασκευή του Μετρό Θεσσαλονίκης χωρίς την απόσπαση των αρχαίων στο σταθμό της Βενιζέλου.
Το Δεκέμβριο του 2014 το ΚΑΣ ενέκρινε την “μελέτη προστασίας και ανάδειξης των αρχαιοτήτων”.
Ο Δήμος Θεσσαλονίκης όμως αντιλαμβανόμενος την σπουδαιότητα των ευρημάτων για την πόλη αλλά και όλη την χώρα επέμεινε να διερευνηθεί η δυνατότητα της κατασκευής του σταθμού χωρίς την απόσπαση και απομάκρυνση των αρχαιοτήτων και κατέθεσε νέα πρόταση στη βάση της οποίας γνωμοδότησε την Τρίτη το ΚΑΣ.
Ο Δήμος ζήτησε προωθηθεί η δημιουργία υπόγειας διάβασης πεζών κάτω από το επίπεδο της επιφάνειας και του οδοστρώματος της οδού Εγνατίας στη γραμμή Βορράς – Νότος ώστε τα αρχαιολογικά ευρήματα να είναι επισκέψιμα από το κοινό.
Από τη πλευρά του το ΚΑΣ αποδέχτηκε την πρόταση μόνο όσον αφορά την κατά χώραν διατήρηση των αρχαιοτήτων. Σύμφωνα με το σκεπτικό της απόφασης τόσο για λόγους δημοσίου συμφέροντος που συνίσταται στη διαφύλαξη και προστασία της αυθεντικότητας του μοναδικού μνημειακού συνόλου για την παγκόσμια κληρονομιά όσο και επειδή η παρέλευση χρόνου από την ανασκαφή εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για την ακεραιότητα του μνημείου.
Ταυτόχρονα το ΚΑΣ απέρριψε την πρόταση ως προς την ανάδειξη λόγω ανεπαρκούς τεκμηρίωσης και κάλεσε τον Δήμο να συντάξει πλήρη αρχιτεκτονική μελέτη σε συνεργασία με τις αρμόδιες υπηρεσίες του ΥΠΠΟ και της Αττικό Μετρό.
Μετά την συζήτηση και την γνωμοδότηση του ΚΑΣ, επόμενο βήμα είναι η εκπόνηση σχετικής μελέτης από τους εμπλεκόμενους για την ανάδειξη των αρχαιοτήτων και οι πολιτικές και θεσμικές πρωτοβουλίες για την εφαρμογή της απόφασης.
Οι αντιδράσεις
Μετά την ανακοίνωση της απόφασης βουλευτές της ΝΔ, θεσμικοί φορείς της πόλης όπως το ΤΕΕ Κεντρικής Μακεδονίας και μερίδα του τοπικού Τύπου έσπευσαν να επιτεθούν τόσο στον Γ. Μπουτάρη όσο και στο ΚΑΣ.
Ειδικότερα το ΤΕΕ Κ/Μ κάνει λόγο για “αποφάσεις σε βάρος της πόλης” που ουσιαστικά “καταργεί” τον σταθμό Βενιζέλου” ενώ εκτιμά ότι “χωρίς τον οποίο το έργο δεν μπορεί να λειτουργήσει”.
Την ίδια ώρα ο υποψήφιος Βουλευτής με την ΝΔ Στρ. Σιμόπουλος, μεταξύ των διαχειριστών όλα αυτά τα έτη του χάους και των παραλείψεων που οδήγησαν στη σημερινή κατάσταση, ξεπέρασε κάθε προηγούμενο και ζήτησε με ανακοίνωσή του από τους φορείς της πόλης να αντιδράσουν, ώστε σε πρώτη φάση η Υπηρεσιακή Υπουργός να μην υπογράψει την απόφαση και σε δεύτερη φάση να ανατρέψουν την απόφαση πολιτικά και δικαστικά.
“Οι επαγγελματίες φυσικά της πόλης, είμαι σίγουρος, ότι θα αντιδράσουν συλλογικά και δυναμικά διατρανώνοντας την αναγκαιότητα κατασκευής του σταθμού με παράλληλη ανάδειξη των αρχαιοτήτων”, πρόσθεσε.
Αντίθετα την απόφαση χαιρετίζει ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων υπογραμμίζοντας πως “η νέα γνωμοδότηση, μετά τις τρεις προηγούμενες υπουργικές αποφάσεις οι οποίες είχαν ως όρο την απόσπαση των αρχαιοτήτων, αποτελεί μια ελπιδοφόρα εκκίνηση στο θέμα της προστασίας και ανάδειξης του σημαντικού μνημειακού συνόλου της κοσμικής Θεσσαλονίκης του 6ου αι. μ.Χ.”.
“Η πρόταση που εγκρίθηκε δίνει λύση στην προστασία των αρχαιοτήτων του σταθμού που φθείρονται σοβαρά από την έκθεση στο περιβάλλον του εργοταξίου και τα όμβρια ύδατα που εισβάλλουν συχνά σ’ αυτό, αποκαθιστά την κανονική ζωή της πόλης που έχει αναστατωθεί επί μακρόν λόγω των εργοταξίων και δίδει ικανό χρόνο προκειμένου να εξευρεθεί η τεχνική λύση που θα επιτρέπει τη συνύπαρξη αρχαιοτήτων και επιβατικού σταθμού. Το σημαντικότερο όμως πλεονέκτημα της πρότασης είναι η δημιουργία ενός επιτόπιου ανοιχτού μουσείου, που ενσωματώνεται οργανικά στη διαχρονία του κέντρου της Θεσσαλονίκης”, τονίζει.
Κα. Μπα.