Το ζήτημα της συμμετοχής της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά και ο ρόλος των θεσμών στον επαναπροσδιορισμό των σχέσεων μεταξύ τους βρέθηκε στο επίκεντρο του συνεδρίου “ Ελληνική Πολιτεία και Ευρωπαϊκή Συμπολιτεία” που διοργανώνει το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης η Νομική σχολή και έδρα Jean Monnet και ο όμιλος “Αριστόβουλος Μάνεσης” στην μνήμη δύο μεγάλων συνταγματολόγων της χώρας του Δ.Θ. Τσάτου και Γ. Παπαδημητρίου στο ΕΒΕΑΘ.
Δύο συνταγματολόγων που όπως αρχικά ανέφερε η Ιφιγένεια Καμτσίδου, Αν. Καθηγήτρια Νομικής Σχολής ΑΠΘ ” φαντάστηκαν την Ευρώπη και έφτιαξαν στέρεες εικόνες για αυτήν”. Σύμφωνα με την κα Καμτσίδου, η τύχη της Ευρώπης φαίνεται ότι διακυβέβεται σοβαρά και παραμένει στοίχημα αν η Ευρωπαϊκή Ένωση θα γίνει και πάλι μια κοινότητα δικαίου, δεδομένου ότι στην περίοδο της κρίσης θεμελιώδεις αρχές του συντάγματος της Ευρώπης παραβιάστηκαν, παραμένει στοίχημα αν μέσα από αυτήν την λειτουργία της σεβόμενη τις δικέςτης αρχές και τις συνταγματικές παραδόσεις των μελών κρατών θα μπορέσει να μετεξελιχθεί σε μια δημοκρατική πολιτική ένωση όπου οι αποφάσεις θα λαμβάνονται σύμφωνα με την βούληση των λαών και όπου θα λειτουργούν θεσμοί που αυτήν την βούληση θα την αρθρώνουν και θα την μετουσιώνουν σε πολιτικές.
“Τα δημοσιονομικά θα πρέπει να ορίζονται από την πολιτική να καθορίζονται δηλαδή από τις κυβερνήσεις και από τα θεσμικά όργανα της Ένωσης. Η αναγωγή της νεοφιλελεύθερης ορθοδοξίας σε κανόνες συνταγματικής περιοπής κινδυνεύει να θέσει εκποδών άλλες πολύ θεμελιακές αρχές και για την Ένωση και για τα κράτη μέλη, κινδυνεύει να περιορίσει δραστικά την προστασία των δικαιωμάτων κινδυνεύει να περιορίσει δραστικά τις δυνατές επιλογές που έχουν οι πολίτες δηλαδή να μην τους επιτρέπει να διαλέγουν διαφορετικά πολιτικά σχέδιο” πρόσθεσε σε δήλωσή της στο alterthess τονίζοντας πως “Φαίνεται ότι διαμορφώνεται ένα πεδίο που τα κράτη μέλη λειτουργούν ισότιμα και προσπαθούν να επηρεάσουν με τον ίδιο τρόπο τις αποφάσεις.
Σχολιάζοντας τις τελευταίες πολιτικές εξελίξεις δήλωσε“Αν είναι ορθά αυτά που μας μεταφέρονται χθες στο Euroworking group η πλειοψηφία των ευρωπαϊκών κρατών ήταν υπέρ της αποδοχής της πρότασης της Ελλάδας προκειμένου να δοθεί η ευκαιρία στη χώρα να λειτουργήσει σύμφωνα με τις κατευθύνσεις που έδωσε ο λαός της στις εκλογές. Πολύ λίγες χώρες με πρωταγωνίστρια την Γερμανία ήταν που επέμεναν να ακολουθηθεί μια πολιτική που αποδοκιμάστηκε από το λαό”
Το συνέδριο χαιρέτισε και ο καθηγητής του Συνταγματικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Νίκος Αλιβιζάτος, ο οποίος υπήρξε και η πρόταση του Ποταμιού και του ΠΑΣΟΚ, για Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Αναφερόμενος ο κ. Αλιβιζάτος στην διαπραγμάτευση και στο σημερινό έκτακτο Eurogroup τόνισε πως για να επιτευχθούν όσα θέλει η κυβέρνηση θα πρέπει να ”υπάρχουν θεσμοί που να εγγυώνται αυτές τις συγκλίσεις, ώστε οι λαοί να μην περνούν ώρες αγωνίας, όταν ένα κράτος – μέλος αποφασίζει αλλαγή πορείας”.
Ακόμη, υποστήριξε πως: ”Όταν η Ευρώπη μπορεί να απορροφήσει τους κραδασμούς μιας χώρας που ψηφίζει αλλαγή πορείας τότε θα έχει πραγματικά ωριμάσει. Όλα τα παραπάνω μπορούν να επιτευχθούν μόνο με συμβιβασμούς και όχι με την επιβολή της άποψης της μιας πλευράς ή της άλλης” “Μιλάμε για τις 50 αποχρώσεις του γκρι” κατέληξε.
Στους τρόπους διακυβέρνησης του κράτους και την επιρροή των δυνάμεων της αγοράς αναφέρθηκε ο πρώην υπουργός Εργασίας Τ. Γιαννίτσης δίνοντας απ`ότι φάνηκε απο τις δηλώσεις του ιδιαίτερη σημασία στις τελευταίες. Όπως δήλωσε “κερδισμένος βγάινει όποιος κατανοεί τους ιστορικούς μετασχηματισμούς και καταφέρνει να προσαρμοστεί”. “Αν δεν καταφέρουμε να εκσυχρονιστούμε θα μας εκσυχρονίσουν οι δυνάμεις της αγοράς”τόνισε ακόμη. Αναφορικά με την συμμετοχή της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση σημείωσε ότι αν η Ελλάδα δεν ήταν μέλος της δεν θα απολάμβανε χρηματοδότηση, δάνεια, αγροτικές επιδοτήσεις κ.α.. Η εξοδος από την κρίση, σύμφωνα με τον ίδιο εξαρτάται από τις μεταρρυθμίσεις που θα κάνει το κράτος, τις γρήγορες αλλαγές και την ευελιξία στο σύστημα. Όταν το παλιό σαπίζει το να επιλέγουμε πρότυπα που διαλύονται την επόμενη μέρα παύει να είναι πρόταση για έξοδο από την κρίση” είπε μεταξύ άλλων.
Κοινωνία ή αγορές;
“Η πρωτοφανή κρίση που βιώνουμε συντάραξε όλες τις βεβαιότητες” επεσήμανε ο Γ. Σωτηρέλης, καθηγητής Σχολής ΟΠΕ του ΕΚΠΑ κάνοντας λόγο για μια δομική κρίση του ευρωπαϊκού οικοδομήματος που απαιτεί αλλαγή παραδείγματος δηλαδή ριζικών θεσμικών λύσεων σε επίπεδο συντάγματος της χώρας μας και της Ευρώπης.
Το πρόβλημα, σύμφωνα με τον ίδιο, προκύπτει από την πρωτοκαθεδρία των αγορών σε σχέση με τους δημόσιους θεσμούς που υπονομεύει την πολιτική αυτονομία. “Η Ε.Ε. πρέπει να υιοθετήσει ισχυρούς θεσμούς που να έχουν δημοκρατική νομιμοποίηση” σημείωσε ακόμη ενώ παράλληλα έκανε λόγο για την ανάγκη μιας νέας συνταγματικής αρχιτεκτονικής που θα βρίσκεται πλησιέστερα στο ομοσπονδιακό μοντέλο με την οποία θα μπορούμε να μιλάμε για την Ευρώπη των λαών και των κρατών.
Ο κ. Σωτηρέλης άσκησε σκληρή κριτική στο ΣΤΕ λέγοντας πως στην πιο κρίσιμη στιγμή της μεταπολίτευσης “έδωσε συνταγματικές εξετάσεις και απέτυχες”φέρνοντας το παράδειγμα της επίταξης των εκπαιδευτικών και των εργαζομένων στο Μετρό, δηλαδή τις κυβερνητικές αποφάσεις που το ΣΤΕ έκρινε ως συνταγματικές. Τέλος πρότεινε την αλλαγή του εκλογικού συστήματος έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η αναλογικότητα της ψήφου και επεσήμανε την ανάγκη για διακυβέρνηση της χώρας με διαδικασίες μορφών άμεσης δημοκρατίας που θα εμβολιάσουν το κουρασμένο σώμα του κοινοβουλίου ανατρέποντας ταυτόχρονα τον ολιγαρχισμό των τεχνοκρατών.
Για την έννοια του κοινού συμφέροντος μίλησε η Νέδα Κανελλοπούλου, αναπληρώτρια καθηγήτρια της σχολής Διεθνών Σπουδών, Επικοινωνίας και Πολιτισμού του Παντείου Πανεπιστημίου τονίζοντας πως αυτό σταθμίζεται πλέον από τα ιδιωτικά συμφέροντα, από μια τυπική νομιμότητα και όρους τεχνικούς. Έτσι η λογική της αγοράς παρεισφρύει στην πολιτική εξουσία και η λογιστική αντικαθιστά την πολιτική. Η ίδια αναφέρθηκε επίσης στο ΣΤΕ και στην απόφαση του να κρίνει συνταγματικό το μνημνόμιο προβάλλοντας τελικά το δημοσιονομικό συμφέρον από το κοινό. Για την σημαντική προσφορά των δύο τιμώμενων συνταγματολόγων του συνεδρίου στην αντίληψη περί ευρωπαϊκής ενοποίησης μίλησε στο alterthess η Λ. Παπαδοπούλου “Και οι δύο δίδαξαν πολιτική ευθύνη και στη θεωρία και την πράξη. Στη θεωρία με τα γραπτά τους και στη πράξη με την πολιτική ευθύνη που ανέλαβαν οι ίδιοι από διαφορετικά πόστα .
Ο Δ. Τσάτσος ως ευρωβουλευτής έδωσε μια κατεύθυνση για την αντίληψη που έχουμε για την δημοκρατική ενοποίηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και αυτό σήμερα είναι επίκαιρο όσο ποτέ. Σύμφωνα με τον Δ. Τσάτσο η δημοκρατική νομιμοποίηση δεν μπορεί να προκύπτει μόνο από τα κράτη, δεν μπορεί οι διαπραγματεύσεις να γίνονται μόνο μεταξύ των αρχηγών των κυβερνήσεων αλλά πρέπει η νομιμοποίηση αυτή να αντλείται από τους λαούς της Ευρώπης και να τους λαμβάνει υπόψη. Ο Γ. Παπαδημητρίου ήταν ένας άνθρωπος που ασχολήθηκε πολύ θεωρητικά με την ευρωπαϊκή ενοποίηση κυρίως με τη θέση της Ελλάδας στην Ενωμένη Ευρώπη, ήταν αυτός που πάρα πολλές ιδέες που ήταν επίκαιρες στην Ε.Ε. Τις μετέφερε όχι μόνο θεωρητικά αλλά και ως πράξη ως σύμβουλος του Κ. Σημίτη, ιδέες όπως η προστασία του περιβάλλοντος σε ένα πολύ προωθημένο βαθμό οι ανεξάρτητες αρχές, προστασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα κ.α.”
Ερωτηθείσα σχετικά με το αν σήμερα γίνεται τελικά σεβαστή η βούληση του ελληνικού λαού απάντησε ότι αυτό “πρέπει να το δούμε σε συνάρτηση και με τους άλλους λαούς της Ευρώπης. Όπως ακριβώς δεν μπορεί να γίνει σεβαστή μόνο η βούληση του ελληνικού λαού στον ίδιο στόχο δεν μπορεί να γίνει σεβαστή η βούληση μόνο του γερμανικού λαού γιατί τοτε δεν θα είχαμε μια Ένωση αλλά ίσως έναν ευρωπαϊκό πόλεμο”. “Άρα λοιπόν πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι οι λαοί ζουν μαζί στο κοινό ευρωπαϊκό σπίτι και για να ζούμε ειρηνικά, πιο δυνατοί και πιο πλούσιοι γιατί πλέον σε μια παγκοσμιοποιημένη κοινωνία χρειαζόμαστε οικονομίες κλίμακας για να λειτουργούν καλύτερα, δεν είμαστε πλέον τα μικρά κράτη τα οποία είναι κλεισμένα στον εαυτό τους όπως κάποτε η Αλβανία του Χότζα, και σε αυτό το κλίμα έχουμε να κερδίσουμε πολλά αλλά πρέπει να θυσιάσουμε την ιδέα αν όχι την ιδεοληψία της εθνικη κυριαρχίας, γιατί πρέπει να σκεφτούμε το συμφέρον όλων μας και του πολίτη χωριστά και όχι ενός μόνο κράτους απέναντι στα υπόλοιπα” κατέληξε
Τις εργασίες του συνεδρίου χαιρέτησαν μεταξύ άλλων ο πρύτανης του ΑΠΘ Π. Μήτκας, ο πρόεδρος του δικηγορικού συλλόγου Ν. Βαλεργάκης, ο Γ. Δέλλιος, κοσμήτορας της Νομικής Σχολής του ΑΠΘ και ο δήμαρχος της πόλης Γ. Μπουτάρης.
Σταυρούλα Πουλημένη