Αυτό το κείμενο θα προσπαθήσει να συνδέσει άρθρα και εικόνες της εφημερίδας «Θεσσαλονίκη» που αφορούν τη εξέγερση του Νοέμβρη του 1973 και το αιματοκύλισμα της από τα τανκς της Χουντας. Το αφιέρωμα αυτό θα δώσει έμφαση σε αυτά που δημοσιεύτηκαν στα φύλλα εκείνων των ημερών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα του κλίματος που επικρατούσε εκείνες τις ημέρες στις εφημερίδες και τα δημοσιογραφικά γραφεία είναι η αλλαγή της στάσης της εφημερίδας μετά την επιβολή του στρατιωτικού νόμου. Η εφημερίδα πλέον παρουσίαζει τους “βανδαλισμους”, τις διαψεύσεις του στρατού για το αριθμό των νεκρών και αναπαράγει την προπαγάνδα της δικτατορίας.
Επιμέλεια: Κατερίνα Μπακιρτζή
Ένα σύντομο χρονικό των γεγονότων στην Αθήνα
«Οι φοιτητές χειροκροτούσαν τους στρατιώτες και είχαν εντολή να μην τους προκαλέσουν καθόλου, πράγμα το οποίο έκαναν…’’Είστε αδέλφια μας’’…Στρατιώτες πεζοναύτες περπατούσαν στους δρόμους μπροστά από το Πολυτεχνείο με προτεταμένα τα όπλα τους, ενώ οι προβολείς των τανκς ήταν στραμμένοι προς τα κιγκλιδώματα όπου ήταν σκαρφαλωμένοι χιλιάδες φοιτητές και ρυθμικά έλεγαν τα συνθήματα τους. Παράλληλα ο ραδιοφωνικός σταθμός εξέπεμπε διάφορα συνθήματα και ζητούσε βοήθεια».
«Στις 2.45 λεπτά, οι φοιτητές παραμένουν σκαρφαλωμένοι στα κιγκλιδώματα…στο ύψος της λεωφόρου Πατησίων εξακολουθεί να ανάβει μια τεράστια φωτιά, ενώ τέσσερα-πέντε ακόμη άρματα μάχης κινούνται στο ύψος της λεωφόρου Αλεξάνδρας προς το Πολυτεχνείο για να προστεθούν στα 20 περίπου τεθωρακισμένα, τα οποία βρίσκονται ήδη μπροστά στο χώρο του Πολυτεχνείου επί της λεωφόρου Πατησίων…κοντά στην οδό Μάρνη στα οδοφράγματα έχουν συνταχθεί δύο λόχοι στρατιωτών και πλαισιώνονται από δεκάδες αστυνομικών.»
«Στις 2.47 λεπτά…Οι στρατιώτες και οι αξιωματικοί έχον παραταχθεί σε θέση μάχης έξω από το Πολυτεχνείο. Πέντε στρατιώτες πλησιάζουν τους διαδηλωτές και προσπαθούν να συνεννοηθούν μαζί τους.»
«Στις 2.48’ το πρωί οι στιγμές αρχίζουν να γίνονται κρίσιμες.»
«Στις 2.50’ το πρωί οι στρατιώτες με εφ’ όπλου λόγχη πλέον, προχωρούν προς τα κιγκλιδώματα. Η κατάστασή είναι τραγική. Απέχουν από τα κιγκλιδώματα τρία μέτρα. Οι φοιτητές με σφιγμένα τα χέρια στα κάγκελα φαίνονται ψύχραιμοι…τα συνθήματα τους τα οποία είναι ‘Δημοκρατία’, Κάτω ο φασισμός, Αληθινή Δημοκρατία, Έξω οι Αμερικάνοι. Πυροβολισμοί ακούγονται συνεχώς στον αέρα και στην οδό Πατησίων. Ενώ οι φοιτητές εξακολουθούν να φωνάζουν συνθήματα…ένας αστυνόμος ο οποίος φορά κράνος …πλησιάζει τους φοιτητές… και κάτι τους λέει.» «Καταφθάνουν δύο λεωφορεία με αστυνομικούς. Από τους 250 στρατιώτες οι μισοί βρίσκονται εφ’ όπλου λόγχη, άλλοι μισοί με τα όπλα παραπόδας. Από μακρυά ακούγονται συνεχώς πυροβολισμοί, οι οποίοι πυκνώνουν ολοένα, ενώ τραυματισμένοι μεταφέρονται με οποιοδήποτε μέσο στα νοσοκομεία.» «Οι προβολείς των τεθωρακισμένων φωτίζου άπλετα τους πολιορκημένους φοιτητές- διαδηλωτές…Τα μεγάφωνα σταματούν να μεταδίδουν συνθήματα και τραγούδια.»
«Στις 2.56 το πρωί δύο απανωτοί πυροβολισμοί ακούγονται, ενώ μπροστά στην αίθουσα του Πολυτεχνείου παρατάσσονται τώρα και άλλα τανκς, έτοιμα προς μάχη.»
«Στις 2.57 ο αστυνομικός…περιμένει την απάντηση των φοιτητών» «Πλησιάζουν τώρα ακόμα τρία τεθωρακισμένα, τα οποία μπαίνουν στην τελειωτική φάση: Τα τεθωρακισμένα εφορμούν. Το πιο μεγάλο μπαίνει με ταχύτητα, γκρεμίζει την κεντρική πόρτα του Πολυτεχνείου και την μάντρα, ενώ κραυγές ακούγονταν από τη πλευρά των φοιτητών…Οι στρατιώτες εφορμούν με εφ’ όπλου λόγχη μέσα στο προαύλια»
«Στις 3.01 το πρωί κανείς δεν ξέρει πόσοι είναι οι νεκροί. Πόσοι έχουν τραυματιστεί και πόσοι βρίσκονται ακόμη μέσα»
«Στις 3.02 μέσα στο Πολυτεχνείο βρίσκονται στρατιώτες και το άρμα που πέρασε πρώτο γκρεμίζοντας την κεντρική πύλη και την μάντρα. Το άρμα πέρασε πάνω από ένα αυτοκίνητο «Μερσεντές» το οποίο είχαν τοποθετήσει οι φοιτητές σαν φράγμα. Ακούγονται ριπές πολυβόλων. Φοιτητές αρχίζουν να εξέρχονται με ψηλά τα χέρια από την κεντρική πύλη του Πολυτεχνείου…Οι πυροβολισμοί συνεχίζουν να πέφτουν και επακολουθεί άγριος ξυλοδαρμός των εξερχόμενων
φοιτητών, από τους αστυνομικούς. Φοιτητές…μεταφέρουν συναδέλφους τους τραυματίες στα χέρια, αλλά και αυτούς τους μεταφορείς φοιτητές ξυλοκοπούν οι αστυνομικοί. Οι στρατιώτες δεν κτυπούν. Οι φοιτητές παραδίδονται με ψηλά τα χέρια. Άγριες συμπλοκές δημιουργούνται από τους εξερχόμενους φοιτητές και τους αναμένοντες απ΄ έξω οι οποίοι κάνουν διαδηλώσεις στην οδό Στουρνάρα…οι σειρήνες των αρμάτων μάχης μπερδεύονται με τις σειρήνες των ασθενοφόρων. Πραγματική μάχη συνάπτεται ενώ η όλη ατμόσφαιρα θυμίζει κόλαση»
«Στις 3.05’ μια μεγάλη ομάδα φοιτητών εξέρχεται από το πανεπιστήμιο και ξυλοκοπείται. Τραυματιοφορείς τρέχουν από κάθε
πλευρά να μεταφέρουν τραυματίες, οι οποίοι πέφτουν κάτω αιμόφυρτοι.»
«Στις 3.20 γίνονται γνωστά τα πρώτα νέα για τους νεκρούς…και για τους εκατοντάδες τραυματίες…συνεργεία αστυνομικών και στρατιωτικών καθαρίζουν…τα οδοφράγματα…μεταφέρουν τα λεωφορεία με τα κλαταρισμένα λάστιχα και τα αναποδογυρισμένα ΙΧ..»
«Στις 3.30’ το πρωί γίνεται γενική εκκαθάριση του Πολυτεχνείου από στρατιώτες και αστυνομικούς και δεν μένει φοιτητής μέσα στο Μετσόβιο Πολυτεχνείο, έπειτα από μια μεγάλη συγκέντρωση διαμαρτυρίας τεσσάρων ημερών.»
«Στις 3.50’ τα τανκς αρχίζουν να αποχωρούν σιγά σιγά…Σύμφωνα με πληροφορίες…Ο εισαγγελεύς έθεσε προθεσμία στους φοιτητάς να εξέλθουν του χώρου…όταν εξέπνευσε η προθεσμία στις 3.10’ το πρωί…εκκένωσαν το χώρο.»
Τα γεγονότα στο Πολυτεχνείο της Θεσσαλονίκης ξεκίνησαν με αφορμή αποβολές φοιτητών ενώ γρήγορα «η συγκέντρωση πολιτικοποιήθηκε σχεδόν αμέσως και οι συγκεντρωθέντες καλούσαν με πολιτικά συνθήματα συναδέλφους τους… τελικά να συγκεντρωθούν στο κτίριο του Πολυτεχνείου γύρω στους 2500 φοιτητές.» Η συγκέντρωση πήρε χαρακτήρα κατά της δικτατορίας σε συνέχεια και των γεγονότων της Αθήνας
