Την 1.2.1944 ιδρύθηκε στη Θεσσαλονίκη μια από αρκετές δωσιλογικές οργανώσεις που έδρασαν στον χώρο της Μακεδονίας στα χρόνια της Κατοχής. Η Πανελλήνιος Οργάνωσις Εθνικιστικών Ταγμάτων (ΠΟΕΤ) είχε για αρχηγό της τον Αντώνιο Βήχο, μεταλλειολόγο από την Κερατέα Αττικής, που από την αρχή συνεργάστηκε οικονομικά με τους ναζί (αναλαμβάνοντας την εκμετάλλευση ορυχείου χρωμίου στον Άγιο Δημήτριο Ολύμπου) για να περάσει, κατόπιν, στην πολιτική και στρατιωτική συνεργασία. Αμέσως μετά την ίδρυσή της η οργάνωση εμφανίστηκε δημόσια με την περίφημη προκήρυξη «Προς όλους!» που υπέγραφαν δεκατρία άτομα με επικεφαλής τον Βήχο και τελευταίο, αλλά όχι έσχατο, τον Μιχαήλ Παπαδόπουλο (πιο γνωστό ως Μιχάλαγα), τουρκόφωνο Πόντιο, έναν από τους τρεις Παπαδόπουλους που ήταν επικεφαλής του –πολύ πιο δραστήριου στρατιωτικά– ΕΕΣ (Εθνικός Ελληνικός Στρατός). «Οι κατωτέρω υπέγραψαν το παρόν», ξεκινούσε το μακροσκελές κείμενο, «με την επιφύλαξιν ότι θέλουσι τύχει της υποσχεθείσης παρά των Γερμανικών Υπηρεσιών Κατοχής βοηθείας αναλόγου προς το σοβαρόν και τας υποχρεώσεις ας ανελάβαμεν εις τρόπον ώστε να εξοπλισθούν ισχυρά μαχητικά τμήματα ικανά να φέρωσι εις πέρας τον αναληφθέντα εθνικόν αγώνα». Κατόπιν περιέγραφε την «ειδυλλιακή» κατάσταση που επικρατούσε στην κατοχική Ελλάδα πριν την εμφάνιση του ΕΑΜ: «Οι Γερμανοί ήρθανε στα 1941 στη χώρα σας. Ο πόλεμος τελείωσε γρήγορα για σας και τα παιδία σας δεν κρατήθηκαν αιχμάλωτοι. Γύρισαν στα σπίτια τους, στα κτήματά τους. Και ο Φύρερ Αδόλφος Χίτλερ υποσχέθηκε την ανεξαρτησία της Ελλάδος… Ζούσατε ήσυχα και ειρηνικά. Η οικογενειακή σας τιμή ήταν σεβαστή, η περιουσία σας έμενε ανέγγιχτη, η προσωπική ελευθερία του καθενός δεν γνώριζε τον παραμικρό περιορισμό. Τάξη και ησυχία βασίλευαν παντού». Κι αφού όλη αυτή η «ωραία ατμόσφαιρα» καταστράφηκε από την Αντίσταση οι «φερέλπιδες» εθνικοί ηγέτες καταλήγουν περιγράφοντας με μεγαλύτερη σαφήνεια ποιος είναι ο «εθνικός αγών» στον οποίο θέλουν να αποδυθούν: «Στον αγώνα εναντίον του Μπολσεβικισμού η Ελλάδα είναι απόλυτα σύμφωνη με τη Γερμανία. Από κοινού με αυτή διεξάγεται ο πόλεμος εναντίον όλων εκείνων που φέρνουν στην Ελλάδα την μπολσεβικική τρομοκρατία ή την υποστηρίζουν. Η Ελλάδα πολεμά εναντίον του Μπολσεβικισμού, στον πλευρό των Γερμανών για την ελευθερία της κοινωνικής δικαιοσύνης στη νέα Ευρώπη!».[1]
Η έδρα της οργάνωσης ήταν στην οδό Πολωνίας (σήμερα Αλεξάνδρου Σβώλου), απ’ όπου –όπως θυμόταν ο συγγραφέας Γιώργος Ιωάννου– «ήταν αδύνατο να περάσεις χωρίς τουλάχιστο να δαρθείς, αν εννοούσες να έχεις τα χέρια στις τσέπες, πράγμα που ιδιαίτερα τους τάραζε» (ενν. τους ταγματασφαλίτες).[2] Το να γλυτώσεις, όμως, με ξυλοφόρτωμα ήταν το αισιόδοξο σενάριο αν έπεφτες στα χέρια των μελών της ΠΟΕΤ. Στη σχετική περιγραφή ο δάσκαλος Γεώργιος Ζαφειριάδης, που συνελήφθη μαζί με τη σύζυγό του, αναφέρει: «Ωδηγήθημεν εις το κρατητήριον επί της οδού Πολωνίας 30 και εκεί τρεις φορές εδάρημεν μέχρι λιποθυμίας υπό τριών διαφόρων προσώπων… Κατά τα μεσάνυχτα ωδηγήθημεν εις άλλο κρατητήριον δια να παραστώμεν μάρτυρες άλλης φρικαλέας σκηνής. Εκεί εκρατούντο πολλοί νέοι, φοιτηταί οι πλείστοι, δεμένοι με σύρματα οπισθόνωτα. Μετά ημίσειαν ώραν εισήλθεν εις το κρατητήριον ο Σκαμπίλης [υπασπιστής του Βήχου], όστις με μαστίγιον κατέφερε κτυπήματα αδιακρίτως επί των θυμάτων, το δε αίμα έρρεεν άφθονον εκ των κακώσεων. Προ του μακαβρίου τούτου θεάματος η σύζυγός μου ελιποθύμησεν». Επιπλέον, πολλοί ήταν και οι φόνοι που τελέστηκαν από μέλη της οργάνωσης.[3]
Ο Αντ. Βήχος είχε μεγαλεπήβολα σχέδια γι’ αυτό και απαίτησε να δοθούν στην οργάνωσή του δύο υπουργεία της κατοχικής κυβέρνησης και η Γενική Διοίκηση Μακεδονίας. Αυτά, όμως, τα σχέδια τα σταμάτησαν οι ίδιοι οι πάτρωνές του κλείνοντάς τον στη φυλακή για απάτες τον Αύγουστο του ’44. Αλλά, δεν στάθηκαν και αγνώμονες καθώς, αποχωρώντας από τη χώρα, τον ελευθέρωσαν και τον πήραν μαζί τους. Ο αρχηγός της ΠΟΕΤ επέστρεψε όμως πολύ γρήγορα στην Ελλάδα, τόσο γρήγορα ώστε πρόλαβε να πολεμήσει στα Δεκεμβριανά, μαζί με άλλους συμπολεμιστές του ταγματασφαλίτες.[4] Η συνέχεια ήταν η κλασική για την πλειοψηφία των Ελλήνων δωσιλόγων. Ενώ τον αναζητούσαν οι εισαγγελικές αρχές στη Θεσσαλονίκη, αυτός «κρυβόταν» στην Αθήνα διατηρώντας στενές επαφές με την Ασφάλεια. Τελικά στις 6.4.1948 καταδικάστηκε, ερήμην, σε θάνατο και δήμευση της περιουσίας του. Ούτε όμως μετά την καταδίκη του η αστυνομία μπόρεσε να τον συλλάβει, παρόλο που ο διοικητής της υποδιευθύνσεως χωροφυλακής Κιάτου βεβαίωνε «ότι ο Αντώνιος Βήχος του Τιμοθέου χρησιμοποιείται παρά της υπηρεσίας μου εις τον κατά των συμμοριτών αγώνα εις τον οποίον προσέφερεν μέχρι σήμερον πολλάς υπηρεσίας». Εντέλει στις 30.10.1948 ο φυγόποινος δωσίλογος σκοτώθηκε σε δυστύχημα. Πάνω στη ληξιαρχική πράξη θανάτου κάποιος έγραψε με κόκκινο στυλό: «λειτουργία θείας δίκης ως προς τον Βήχον».[5]
Παραπομπές:
[1] Στράτος Δορδανάς, Έλληνες εναντίον Ελλήνων: Ο κόσμος των Ταγμάτων Ασφαλείας στην κατοχική Θεσσαλονίκη 1941-1944, Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη 2006, σ. 207-208, 214, 218-222.
[2] Γιώργος Ιωάννου, Το δικό μας αίμα, όπως παρατίθεται στο Κώστας Τομανάς, Οι πλατείες της Θεσσαλονίκης μέχρι το 1944, Νησίδες, Θεσσαλονίκη 1997, σ. 44.
[3] Στράτος Δορδανάς, Έλληνες εναντίον Ελλήνων…, ό.π., σ. 224-226, 231-232.
[4] Στράτος Δορδανάς, Έλληνες εναντίον Ελλήνων…, ό.π., σ. 236-237, 452-453.
[5] Στράτος Δορδανάς, Η γερμανική στολή στη ναφθαλίνη: Επιβιώσεις του δοσιλογισμού στη Μακεδονία, 1945-1974, Εστία, Αθήνα 2011, σ. 131-134.
Η φωτογραφία είναι από δημόσιο απαγχονισμό στους Αμπελοκήπους, 1944. Τα Τάγματα Ασφαλείας κρεμούσαν Έλληνες αντιστασιακούς με σκοπό τον εκφοβισμό, την κάμψη του φρονήματος και την αποθάρρυνση της Αντίστασης στους κατακτητές.