Συλλογικό, «Οριακές αντιστάσεις: Κριτικές προσεγγίσεις της μετανάστευσης», επιμέλεια: Νέλλη Καμπούρη, Όλγα Λαφαζάνη, εκδόσεις Αντίποδες
Γνωριστήκαμε το 2017, σε μία κατάληψη στέγης προσφύγων στο κέντρο της Αθήνας, το “City Plaza”. Για εμάς, αποτέλεσε ένα από τα σημαντικότερα σπίτια πολιτικοποίησης, επαφής με την έμπρακτη αλληλεγγύη, αλλά και συνειδητοποίησης της υλικής αποτύπωσης του τριπτύχου φύλο – φυλή – τάξη. Μεταξύ άλλων, οι συμμετέχουσες/οντες στο εγχείρημα, για πολύ καιρό συζητούσαμε, πώς το εγχείρημα και το πολιτικό κεφάλαιο που αυτό έφερε, δεν είχε απολογιστεί και αποτυπωθεί, ώστε να μείνει ως παρακαταθήκη στην ιστορία των αντιρατσιστικών αγώνων και κινημάτων. Υπήρχε ένα πραγματικό ερώτημα: πώς η πρακτική των κινημάτων γίνεται πολιτική θεωρία και η θεωρία ξανά πολιτική πρακτική.
Ευτυχώς, λίγα χρόνια αργότερα «εμφανίστηκε» ο συλλογικός τόμος «Οριακές Αντιστάσεις», ο οποίος νομίζουμε ότι θα αποτελεί σημείο αναφοράς για μία κριτική προσέγγιση της μετανάστευσης, όχι μόνο από άποψη βιβλιογραφίας και ακαδημαϊκής συνεισφοράς, αλλά κυρίως ως ένα σημείο αναφοράς για το αντιρατσιστικό κίνημα. Ο λόγος; Στα κείμενα που συνθέτουν την συλλογική αυτή έκδοση κυριαρχούν δύο πολύ σημαντικά στοιχεία: η διαθεματικότητα και η αποδόμηση της ευαλωτότητας των μεταναστριών. Οι μετανάστες/τριες δεν είναι έρμαια της τύχης τους, άβουλα και ευάλωτα υποκείμενα, αλλά ενεργοί δρώντες, που επηρεάζουν την διαμόρφωση των συνόρων, το μεταναστευτικό δίκαιο και πολιτικές, αλλά και συνολικά τις ίδιες τις κοινωνίες. Άνθρωποι που κάνουν πραγματικές επιλογές και που μέσα στις πολλαπλές ταυτότητες και καταπιέσεις που φέρουν, αγωνίζονται κι αυτές για αξιοπρέπεια.
Για όσες και όσους ασχολούμαστε με την μετανάστευση σε πολιτικό και κινηματικό επίπεδο, ο συλλογικός τόμος “Οριακές αντιστάσεις” είναι εκείνη η πολύτιμη θεωρητική συμβολή η οποία κάνει σαφές το ότι η μετανάστευση δε μπορεί να γίνεται αντιληπτή ως πρόβλημα ή κρίση, αλλά ως μορφή αντίστασης που βρίσκεται στην καρδιά του ταξικού ανταγωνισμού. Ή μάλλον, για να το διατυπώσουμε καλύτερα: η μετανάστευση, όταν ιδώνεται ως τρόπος και μορφή αντίστασης, μας απελευθερώνει από μεροληψίες και προκαταλήψεις που είναι τόσο κυρίαρχες ώστε σπάνια γίνονται αντιληπτές. Μας βοηθάει να την συμπεριλάβουμε και να εμπλουτίσουμε την κριτική μας στον καπιταλισμό, το κράτος, τον ρατσισμό, την πατριαρχία. Μας βοηθάει, εν τέλει, να μιλάμε για πραγματική διαθεματικότητα και όχι για απομονωμένα κοινωνικά κινήματα, αλλά για επί μέρους αντιστάσεις, οι οποίες εντάσσονται στον συνολικό αγώνα για την χειραφέτηση.
Σε μία συνθήκη όπου στην Ελλάδα, οι κρατικοί μηχανισμοί θωρακίζονται στενά γύρω από τα ζητήματα της εθνικής ασφάλειας και των εξωτερικών και εσωτερικών εχθρών, τα εργαλεία αποδόμησης των κυρίαρχων αφηγήσεων που προσφέρει αυτός ο τόμος είναι αναγκαία και χρήσιμα. Αφετηριακά, οι επιμελήτριες του τόμου επιλέγουν να βάλουν στο επίκεντρο το κρατικό έγκλημα της Πύλου για να εξηγήσουν ότι ο πνιγμός εκατοντάδων ανθρώπων, των οποίων τον αριθμό δε γνωρίζουμε έως σήμερα απόλυτα, ήταν ένα προαναγγελθέν έγκλημα με σαφείς υπέυθυνους: την εγκληματική πολιτική και πρακτική της ρυμούλκησης και εγκατάλειψης των πλοίων που μεταφέρουν μετανάστες και μετανάστριες που ακολουθεί πιστά και με συστηματικό τρόπο το ελληνικό Λιμενικό Σώμα. Με αυτή την αφετηρία, οι επιμελήτριες του τόμου συνεχίζουν να αποδομούν τα στατιστικά μεγέθη και του αριθμούς που τεκμηριώνουν τις “κρίσεις”- με πιο εμβληματική αυτή του 2015. Ενώ ο κυρίαρχος λόγος παρουσιάζει το 2015 ως κρίση, ακόμη και στα επίσημα κρατικά έγγραφα της Ε.Ε. (European Commission, 2015; European Council, 2015), για την πλευρά των κινημάτων αλληλεγγύης και της κριτικής μεταναστευτικής θεωρίας, το 2015 αποτελεί το μακρύ καλοκαίρι της μετανάστευσης.
Με έναν λόγο που δεν φυσικοποιεί τη μετανάστευση ως ένα φαινόμενο απανταχού παρόν, ο συλλογικός τόμος φροντίζει να υπενθυμίζει σε κάθε τόνο ότι είναι οι ιστορικές παράμετροι που καθορίζουν το βάρος και το περιεχόμενο της μετανάστευσης και δη, η συγκρότηση του έθνους-κράτους που αλλάζει το πως νοηματοδοτείται η μετανάστευση και αυτή που μετατοπίζει τους λόγους που την περιβάλλουν. Είναι τα εθνικά κράτη και οι μηχανισμοί και τα εργαλεία που επιστρατεύουν που έχουν στόχο την αναπαραγωγή τους δια των αποκλεισμών. Η μετανάστευση, από τη δεκαετία του ‘70, εντάσσεται όλο και περισσότερο σε λόγους ασφάλειας και ταυτότητας, με τους μετανάστες/πρόσφυγες να πλαισιώνονται ως υπαρξιακή απειλή για την ενότητα και τη συνοχή της πολιτικής κοινότητας. Στη δεκαετία του ‘90, αποτελεί πια πηγή κοινωνικής ανησυχίας και η συστηματική σύζευξη της μετανάστευσης με την παρανομία και την ανασφάλεια δεν είναι πολιτικά ή ιδεολογικά ουδέτερες, αλλά προωθούνται στον δημόσιο διάλογο με αρνητικό φορτίο, παράγοντας οι ίδιες το κοινωνικό νόημα του μετανάστη ως του «μη νόμιμου σώματος», που τίθεται επί της αρχής ικανός κίνδυνος, ο οποίος μπορεί να ταράξει το εθνικό σώμα. Έτσι, και το 2015, εάν αποτελέι “κρίση”, τότε αυτή είναι κρίση των θεσμών και των κρατών της Ε.Ε. και όχι αριθμών. Θα μπορούσαμε, ωστόσο, να ισχυριστούμε ότι αποτέλεσε και μια στιγμίαια συμπύκνωση μιας μακροχρόνιας διαδικασίας ποινικοποίησης της μετανάστευσης και των συν αυτώ αλληλέγγυων πρακτικών.
Είναι, στην τελική, ένας συλλογικός τόμος, στον οποίο οι συγγραφείς κατάφεραν να αποτυπώσουν με οξυδέρκεια τις σκέψεις, τις ανησυχίες, τις αποσπασματικές αναλύσεις των πολιτικών μας χώρων και ρευμάτων. Την επιμονή μας για την αυτενέργεια των μεταναστών, από τα σύνορα, τα camps, τους εργασιακούς χώρους, τις έμφυλες σχέσεις. Και κυρίως, καταφέρνουν να μας τραβήξουν μακριά από μία λογική από-απανθρωποίησης των μεταναστών. Δεν πρόκειται για αριθμούς, κύματα, ρεύματα και ποσοστά, αλλά για αυτούς και αυτές που μετακινούνται και φέρουν εμπειρίες, βιώματα και ταυτότητες, για αυτούς και αυτές, που μετέχουν στην ταξική πάλη.
Ο συλλογικός τόμος «Οριακές αντιστάσεις: Κριτικές προσεγγίσεις της μετανάστευσης» σε επιμέλεια των Νέλλη Καμπούρη και Όλγα Λαφαζάνη, θα παρουσιαστεί την Τρίτη 25 Νοεμβρίου στις 19:00 στον χώρο της πολύγλωσσης βιβλιοθήκης We need books (Ευβοίας 7, Κυψέλη), από τις εκδόσεις Αντίποδες.
Για το βιβλίο θα μιλήσουν οι:
Αθηνά Αθανασίου, Καθηγήτρια Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, Πάντειο Πανεπιστήμιο
Ιάσονας Αποστολόπουλος, Συντονιστής Επιχειρήσεων Έρευνας και Διάσωσης στη Μεσόγειο
Μπιόρνι Λέκα, Πολιτικός Επιστήμονας
Άντλα Σασάτη, Διευθύντρια του Ελληνικού Φόρουμ Μεταναστών.
Θα ακολουθήσει συζήτηση με τους/τις συγγραφείς και τις επιμελήτριες του τόμου με τη συνοδεία κρασιού.
