Η επιταχυνόμενη, από την κυβέρνηση, προσπάθεια για την άμεση έναρξη εξορυκτικής διαδικασίας στη Χίο, δρομολογείται για άλλη μια φορά χωρίς καν να συζητούνται οι επιπτώσεις στο περιβάλλον και την υγεία του τοπικού πληθυσμού.
Όλες οι εξορυκτικές διαδικασίες προκαλούν εξ ορισμού σοβαρές και μη αναστρέψιμες βλάβες στο περιβάλλον και την υγεία των ανθρώπων [τόσο των εργαζομένων στα ορυχεία, όσο και στον πληθυσμό που ζει στην ίδια περιοχή].
Ο φαύλος κύκλος ανεπανόρθωτων βλαβών στο περιβάλλον αρχίζει στη φάση διερεύνησης του κοιτάσματος. Οι γεωτρήσεις που γίνονται για το σκοπό αυτό προκαλούν μόλυνση του υδροφόρου ορίζοντα με βαρέα μέταλλα όπως το αντιμόνιο και το αρσενικό. Το νερό αυτό με υψηλές πυκνότητες αυτών των μετάλλων δεν θα αργήσει να βρεθεί στις βρύσες των σπιτιών και τα αυλάκια των χωραφιών και να φτάσει τελικά στον ανθρώπινο οργανισμό είτε ως πόσιμο είτε ως βρώσιμο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι χωριά στη Χαλκιδική που δεν έχουν πλέον πόσιμο νερό επειδή αυτό – μετά τις διερευνητικές γεωτρήσεις – έχει υψηλή πυκνότητα του ιδιαίτερα τοξικού και καρκινογόνου αρσενικού.
Το επόμενο στάδιο, όταν δηλαδή αρχίσουν οι διαδικασίες προετοιμασίας της εξόρυξης θα γίνει μαζική καταστροφή του δάσους για να ανοίξουν δρόμοι, να δημιουργηθούν χώροι απόρριψης των τελμάτων κατεργασίας [δηλαδή τόνων λάσπης μετάλλων και χημικών (π.χ. κυάνιο) που χρησιμοποιούνται για την εξαγωγή των μετάλλων από τα εξορυχθέντα πετρώματα. Η πιθανή εκχύλιση μετά από κατακλυσμούς ή η καταστροφή αυτών των χώρων απόρριψης από σεισμούς θα προκαλέσουν ανυπολόγιστες και μη αναστρέψιμες καταστροφές στην περιοχή] κλπ.
Παράλληλα θα γίνει αποστράγγιση των κοιτασμάτων με αποτέλεσμα την αποξήρανση του υδροφόρου ορίζοντα.
Η ίδια η διαδικασία εξόρυξης ταυτίζεται με παραγωγή τεράστιων ποσοτήτων σκόνης και όξινου νερού [ιδιαίτερα καυστικό νερό με υψηλές πυκνότητες βαρεων μετάλλων που καίει ανεπανόρθωτα τα φυτά και το έδαφος της περιοχής]. Η τοξική αυτή σκόνη προφανώς δεν θα μείνει μόνον στην περιοχή της Αμανής. Οι βόρειοι άνεμοι θα τη μεταφέρουν ταχύτατα μέχρι και τις μαστιχοφυτείες του νότου.
Το αντιμόνιο ανήκει στην ομάδα των τοξικών βαρέων μετάλλων μαζί με το αρσενικό με το οποίο μοιράζεται αντίστοιχες χημικές ιδιότητες και βρίσκεται στα ίδια πετρώματα.
Οι επιδράσεις στην υγεία του ανθρώπου από το αντιμόνιο είναι αποτέλεσμα έκθεσης σε νερό, αέρα[σκόνη] και έδαφος με προσμίξεις του βαρέος αυτού μετάλλου σε περιοχές με εξορυκτικές δραστηριότητες.
Άμεση έκθεση προκαλεί δερματικές βλάβες, ενώ εισπνοή μπορεί να προκαλέσει πνευμονικό οίδημα και σύνδρομο οξείας αναπνευστικής δυσχέρειας.
Χρόνια εισπνοή προκαλεί πνευμονοκονίαση, χρόνια βρογχίτιδα, εμφύσημα και ρήξη ρινικού διαφράγματος ενώ καταγράφεται και θετική συσχέτιση επαγγελματικής έκθεσης στο [τρισθενές] αντιμόνιο με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του πνεύμονα.
Χρόνια έκθεση στο αντιμόνιο σχετίζεται επίσης με ηπατικές και νεφρικές βλάβες, γαστρεντερικό ερεθισμό, διαταραχές καρδιακού ρυθμού, βλάβες μυοκαρδίου και καρδιακές ανακοπές.
Η μορφή του πεντασθενούς αντιμονίου [Sb5+] σχετίζεται με παγκρεατίτιδα, υποπλασία μυελού των όστών, νεφρική βλάβη, ηπατοκυτταρική βλάβη, ατροφία οπτικού νεύρου και τύφλωση.
Τέλος επαγγελματική έκθεση εκτός από τα παραπάνω σχετίζεται και με αύξηση συχνότητας αποβολών στις γυναίκες.
Στα ορυχεία οι περιβαλλοντικές και επαγγελματικές εκθέσεις στο αντιμόνιο ταυτίζονται συνήθως με εκθέσεις στο αρσενικό οι οποίες είναι ισχυρά συσχετιζόμενες με σειρά νεοπλασμάτων.
Με βάση τα παραπάνω πριν αποφασιστεί τελικά η έναρξη της εξορυκτικής διαδικασίας στη Χίο πρέπει να γίνει κατανοητό ότι οι εξορυκτικές δραστηριότητες προκαλούν μη αναστρέψιμες βλάβες τόσο στο περιβάλλον όσο στην υγεία των εργαζόμενων στα ορυχεία και του πληθυσμού που ζει στην περιοχή. Το γεγονός ότι αυτές οι βλάβες δεν είναι εμφανείς από την πρώτη στιγμή δεν πρέπει να μας αποπροσανατολίζει γιατί οι επιπτώσεις τους είναι μακροπρόθεσμες και μη αναστρέψιμες.
Αντίστοιχα μη αναστρέψιμες θα είναι και οι κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις στο νησί. Η διάρρηξη της κοινωνικής συνοχής και αλληλεγγύης με τη υποδαύλιση εμφύλιων αντιθέσεων αποτελεί πρωταρχικό στόχο των εμπλεκόμενων στην κερδοσκοπική αυτή διαδικασία οι οποίοι, όπως και σε όλο τον κόσμο, εκμεταλλεύονται την κρίση και τη φτώχια και υπόσχονται μεροκάματα και πλούτο. Η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι μόλις διασφαλίσουν τις σχετικές άδειες ξεχνούν τις υποσχέσεις τους και μετά από την περίοδο εκμετάλλευσης εγκαταλείπουν την περιοχή ως κρανίου τόπο και την τοπική κοινωνία κατεστραμμένη.
*Ο Αλέξης Μπένος είναι Ομότιμος Καθηγητής Υγιεινής, Κοινωνικής Ιατρικής και Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας ΑΠΘ
