Την Πέμπτη 19 Δεκεμβρίου ολοκληρώθηκε στα δικαστήρια της Αβινιόν η εκδίκαση της υπόθεσης των «βιασμών της Μαζάν», γνωστή και ως η «υπόθεση των 51», μια δίκη που συνδέθηκε με το όνομα της Ζιζέλ Πελικό και πήρε πολύ γρήγορα μετά τη δημοσιοποίησή της ιστορικές διαστάσεις ενώ ταυτόχρονα απασχόλησε τον διεθνή τύπο. Η Πελικό έγινε σύμβολο ενδυνάμωσης για επιζώσες και όσες μάχονται σήμερα ενάντια στον αδιάκοπο και οικουμενικό χαρακτήρα της έμφυλης βίας σε όλα τα μήκη και πλάτη του κόσμου, τολμώντας μέσα από τη δικής της μάχη να αρθρώσει το ανήκουστο αίτημα ώστε «η ντροπή να αλλάξει πλευρά». Για δέκα ολόκληρα χρόνια, από το 2011 έως και το 2020 ο επί πενήντα χρόνια σύντροφός της, Ντομινίκ Πελικό, αφού τη νάρκωνε βάζοντας χάπια στο φαγητό και το ποτό της, τη βίαζε ή καλούσε άνδρες στο σπίτι τους οι οποίοι τη βίαζαν ενώ ήταν αναίσθητη.
Ένα ντόμινο εξελίξεων λόγω της εμπλοκής του Πελικό σε μια ακόμη υπόθεση παραβιαστικών βιντεοσκοπήσεων σε σούπερ μάρκετ οδήγησε στην κατάσχεση των ηλεκτρονικών του συσκευών και στην αποκάλυψη του ασύλληπτου: ότι η σύζυγός του έπεσε θύμα εκατοντάδων βιασμών για μια δεκαετία ενώ ήταν ναρκωμένη από τον ίδιο και από δεκάδες άντρες «της διπλανής πόρτας». Η Ζιζέλ Πελικό για μεγάλο διάστημα αναζητούσε απαντήσεις σε γιατρούς, καθώς έχανε βάρος, είχε πτώση τριχοφυΐας κι ένιωθε κόπωση, ωστόσο κανείς γιατρός δεν είχε εντοπίσει κάποιο σημάδι βιασμού. Ο Ντομινίκ Πελικό, ένας απλός άνθρωπος, καλός οικογενειάρχης, με δεδομένη την εμπιστοσύνη της συντρόφου του και όλης του της οικογένειας, αναζητούσε υποψήφιους θύτες στο διαδίκτυο, κανένας ωστόσο από όσους είδαν την αγγελία του δεν κατήγγειλε το περιστατικό.
Σε πρόσφατη συνέντευξή της, η κόρη της Ζιζέλ Πελικό, Καρολίν Νταριάν, ευχαρίστησε μία από τις γυναίκες στο σούπερ μάρκετ της Καρπεντράς στη Μαζάν, η οποία προχώρησε σε καταγγελία μετά τα παραβιαστικά βίντεο που τραβούσε ο Ντομινίκ Πελικό. Οι εξελίξεις της υπόθεσης ξετυλίγονταν με βίαιες λεπτομέρειες καθόλη τη διάρκεια της δίκης, ενώ βίντεο από τους βιασμούς προβλήθηκαν στη δικαστική αίθουσα και διέρρευσαν στα μέσα. Για τον δημόσιο χαρακτήρα της πολύκροτης δίκης, η Ζιζέλ Πελικό, δήλωσε χθες λίγο μετά την ανακοίνωση της ετυμηγορίας: «Όταν άνοιξα τις πόρτες αυτής της δίκης στις 2 Σεπτεμβρίου, ήθελα η κοινωνία να μπορέσει να συμμετάσχει σε αυτή τη συζήτηση. Δεν μετάνιωσα ποτέ για την απόφασή μου αυτή. Έχω εμπιστοσύνη στην ικανότητά μας να κατανοήσουμε συλλογικά ένα μέλλον στο οποίο όλοι, γυναίκες και άνδρες, θα μπορούν να ζουν αρμονικά, με αμοιβαίο σεβασμό και κατανόηση».
Από τις πέντε το πρωί κόσμος της αλληλεγγύης, φεμινίστριες, δημοσιογράφοι συγκεντρώνονταν τους τελευταίους τρεις μήνες έξω από τα δικαστήρια της Αβινιόν για να καταγράψουν τις εξελίξεις της δίκης και να υποστηρίξουν την Ζιζέλ Πελικό, ένα πρόσωπο που σημάδεψε ανεπιστρεπτί τους αγώνες κατά τις έμφυλης, σεξουαλικής, ενδοοικογενειακής βίας. Βάσει της ετυμηγορίας όλοι οι ένοχοι καταδικάστηκαν με ποινές από 3 έως 20 έτη, με τη μέγιστη των ποινών στον Ντομινίκ Πελικό, πατέρα τριών παιδιών και παππού επτά εγγονιών. Πέρα από τις ποινές που αποδόθηκαν στους θύτες και τον σοκαριστικό χαρακτήρα των λεπτομερειών αυτής της υπόθεσης, τι μας μαθαίνει η δημοσιοποίηση αυτών των ιστοριών μέσα από τη στάση της Ζιζέλ Πελικό που μαρτυρούν τη ψυχική ανθεκτικότητα στον οποίο αναφέρεται κι ο τίτλος του άρθρου;
Η άρθρωση της βίας ως αντίσταση
Καθοριστικής σημασίας για την έκβαση της υπόθεσης και την επίδραση στην κοινωνία ήταν η επιλογή της Ζιζέλ Πελικό να «ανοίξει τις πόρτες» αυτή της δίκης. Μέσα από μια ψυχοφθόρα και πολλαπλώς επίπονη διαδικασία, όπως αναφέρει και ο δικηγόρος της, η Πελικό χρειάστηκε ένα διάστημα περίπου δύο ετών για να μπορέσει να συζητήσει πιο ανοιχτά για το περιεχόμενο των βίντεο και των φωτογραφιών που βρέθηκαν στις συσκευές του πρώην συζύγου της, αλλά και κάποιο χρόνο ακόμη για να πάρει τελικά την απόφαση γύρω από τον δημόσιο χαρακτήρα της δίκης. Όπως και καμία και κανένα, ούτε και η Ζιζέλ Πελικό όφειλε να πάρει αυτήν την απόφαση, ωστόσο η απόφασή της να εκθέσει όλες τις πλευρές αυτής της ιστορίας, να φανερώσει την ευαλωτότητά της – που συνδέεται με την αποκάλυψη των πράξεων των κακοποιητών της – έδρασε καταλυτικά σα δυναμίτης όχι μόνο για τη μερίδα του κόσμου που ήδη μάχεται ενάντια στις πολλαπλές διαστάσεις της έμφυλης βίας, αλλά και για ένα ευρύτερο κομμάτι της κοινωνίας που παρακολουθούσε το τελευταίο τρίμηνο τη δίκη. Η χειμαρρώδης δημοσιότητα που συνόδευσε την υπόθεση ενδεχομένως να δράσει υποστηρικτικά και για άλλες υποθέσεις που αφορούν την έμφυλη βία ή την κακοποίηση παιδιών, δυο φαινόμενα στενά συνδεδεμένα, που απασχολούν τη γαλλική κοινωνία και όχι μόνο, αλλά έρχονται στην επιφάνεια και στην Ελλάδα μέσα από αναρίθμητες υποθέσεις, μεταξύ των οποίων η υπόθεση της δωδεκάχρονης στον Κολωνό ή η υπόθεση Αμαρυλλίς.
Η κοινοτοπία της έμφυλης βίας
Οι άνδρες που αποτελούν τους «51», τα ονόματα κι οι ιδιότητες των οποίων είναι πλέον στη δημοσιότητα, απασχολούνται σε διάφορα επαγγέλματα. Ανάμεσά τους βρίσκονται μεταξύ άλλων ένας πυροσβέστης, ένας δημοσιογράφος, ένας πρώην στρατιωτικός, ένα ανώτερο στέλεχος επιχείρησης. Οι ηλικίες τους ποικίλουν, αφού ξεκινούν από τα 26 και φτάνουν τα 74 έτη. Αυτό που παραμένει κοινό σε όλες τις περιπτώσεις είναι η αντίληψη της κυριαρχίας πάνω σε ένα σώμα το οποίο γίνεται αντιληπτό ως θηλυκοποιημένο κι αδύναμο. Κάποιοι από τους κατηγορουμένους επικαλέστηκαν κατά τη διάρκεια της δίκης ότι παρότι δεν είχαν ρωτήσει για συναίνεση την ίδια τη Ζιζέλ Πελικό, είχαν πάρει την άδεια του συντρόφου της. Η ιδιοκτησιακή αντίληψη γύρω από την ερωτική σχέση του ετεροφυλόφιλου ζευγαριού σε συνδυασμό με τη διαστρεβλωτική πεποίθηση ότι το σώμα που ασκεί τη διείσδυση είναι ανώτερο του σώματος που τη δέχεται συγκροτούν ένα πεδίο μάχης εντός του οποίο το γυναικείο σώμα υπάρχει ως φυσικοποιημένος αποδέκτης αδιάκοπης έμφυλης βίας. Πρόκειται για ένα φαινόμενο που επανέρχεται σε ετερόκλιτα κοινωνικά περιβάλλοντα υπενθυμίζοντας ότι είναι πανταχού παρόν και στο οποίο προσπαθούν να αντισταθούν όσες φωνές παλεύουν για έμφυλη δικαιοσύνη σε διάφορα μέρη του κόσμου. Η κατασκευή του θύτη ως ενός προσώπου με τη μορφή τέρατος, ως κάποιου μακρινού δαιμονοποιημένου «άλλου» είναι αποπροσανατολιστική αφού, όπως είπε κι η ίδια η Ζιζέλ Πελικό: «Ο βιαστής δεν είναι αυτός που συναντάς σε ένα πάρκινγκ, αργά το βράδυ, μπορεί επίσης να είναι κάποιος από την οικογένειά σου ή κάποιος από τους φίλους σου».
Οι περιορισμοί των αιτημάτων γύρω από τις ποινές
Τους τελευταίους μήνες ο τύπος, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οι τηλεοπτικές εκπομπές αναμεταδίδουν «σοκαριστικές λεπτομέρειες» της υπόθεσης των βιασμών της Μαζάν, πολύ συχνά με όρους «αποτροπιασμού» και με επικέντρωση στις ποινές των κατηγορουμένων. Χαρακτηριστική ήταν η δήλωση της Μπεατρίς Ζαβαρό, δικηγόρου του Ντομινίκ Πελικό: «Εσύ κι εγώ εναντίον όλου του κόσμου». Η Ζιζέλ Πελικό κέρδισε την άμεση υποστήριξη όλης της κοινωνίας, ενώ πολλοί δημοσιογράφοι τη χαρακτήρισαν ως το «τέλειο θύμα» καθώς είχε στα χέρια της όλο το αποδεικτικό υλικό όσων υπέστη – στις περισσότερες περιπτώσεις έμφυλης βίας ένα από τα προβλήματα για την υπεράσπιση των επιζωσών είναι η απουσία αποδεικτικών στοιχείων. Αντίστοιχα ο Ντομινίκ Πελικό έγινε σύντομα μια αποκρουστική φιγούρα με πολλούς από τους επικριτές του να ζητάνε τη μέγιστη των ποινών και την απόδοση δικαιοσύνης χωρίς δεύτερες ευκαιρίες. Παρόλα αυτά δεν είναι δυνατό μια υπόθεση με αυτά τα χαρακτηριστικά να εξαντληθεί στις ποινές και τους περιορισμούς της αστικής δικαιοσύνης. Σε ορισμένες περιπτώσεις άνοιξαν δημόσιες συζητήσεις γύρω από την έμφυλη βία, την έμφυλη ισότητα και δικαιοσύνη, τους τρόπους με τους οποίους συσχετιζόμαστε ερωτικά, συντροφικά, οικογενειακά. Ένα από τα μαθήματα που μπορούμε να πάρουμε από την «υπόθεση των 51» είναι η αναγκαιότητα της πρόκλησης όλων των πολυσύνθετων συζητήσεων που μπορούν να ανοίξουν ένα πεδίο επανεξέτασης των τρόπων με τους οποίους συνυπάρχουμε, ερωτευόμαστε, αγαπάμε, κάνουμε σεξ. Τα πεδία έρευνας κι εκπαίδευσης που έχουν στοχοποιηθεί παραδοσιακά από τη δεξιά και την ακροδεξιά, όπως για παράδειγμα η σεξουαλική αγωγή ή η φεμινιστική θεωρία, είναι μερικά από τα αναγκαία εργαλεία για τον επανασχεδιασμό μιας συνολικής κοινωνικής εκπαίδευσης με μετασχηματιστικές διαστάσεις που θα προηγείται και δε θα έρχεται τιμωρητικά «να μαζέψει τα σπασμένα».
Η «υπόθεση των 51» πέρα από τους βιασμούς που αφορούν στη Ζιζέλ Πελικό σχετίζεται επίσης με την υπόθεση των παραβιαστικών βιντεοσκοπήσεων στο σούπερ μάρκετ, αλλά και με φωτογραφίες της κόρης του Καρολίν και των συζύγων των γιων του. Ο Νταβίντ Πελικό, γιος της Ζιζέλ και αδερφός της Καρολίν, χαρακτηρίζει την αδερφή του ως το «ξεχασμένο πρόσωπο αυτής της υπόθεσης», παρά τις τεράστιες διαστάσεις που πήρε η υπόθεση Πελικό το τελευταίο διάστημα και μιλάει για μια συνολικότερα «οικογενειακή υπόθεση» που έχει αλλάξει τη δομή των σχέσεων όλων των μελών από όταν άρχισαν να μαθαίνουν τι συνέβαινε για χρόνια. Παρόλα αυτά τα ζητήματα που ανακύπτουν δεν αφορούν μια στενά εννοούμενη οικογενειακή ιστορία, αλλά το πώς λειτουργεί και δρα μια ολόκληρη κοινωνία, ειδικά αν λάβουμε υπόψη ότι η συγκεκριμένη υπόθεση εκτυλίχθηκε σε μια πόλη μιας χώρας της «πολιτισμένης» δυτικής Ευρώπης. Η οικουμενική διάσταση της υπόθεσης αντανακλά την αποφασιστική διάθεση της Πελικό να θέσει στο δημόσιο διάλογο αυτό που συνέβη στην ίδια, μια μορφή έμφυλης βίας που κατά κάποιον τρόπο συνέβη σε πολλές πριν από εκείνη και θα συμβεί – δυστυχώς – και σε άλλες μετά από εκείνη. Η ευγνωμοσύνη όσων στέκονται δίπλα στον αγώνα της είναι μια υπενθύμιση για τους αγώνες γύρω από την έμφυλη δικαιοσύνη σήμερα, ενώ η συλλογικοποίηση ενός προσωπικού βιώματος εμφανίζεται ως ενδυναμωτική υπενθύμιση του φεμινιστικού συνθήματος: «Δεν είσαι μόνη». Ευχαριστούμε τη Ζιζέλ Πελικό που μίλησε δημόσια και «άνοιξε τις πόρτες» αυτής της δίκης, κι ας μην όφειλε. Αυτή η υπόθεση ίσως αποτελέσει ένα ακόμη βήμα για την άρση των έμφυλων καταπιέσεων, που είναι στενά συνδεδεμένες με τους συστημικούς αποκλεισμούς που ορίζουν τις εκφράσεις της βίας και της ανισότητας όχι μόνο στη Γαλλία, αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο. Μια στιγμή δικαίωσης μπορεί να αποτελέσει μια σύντομη ωστόσο δυναμική υπενθύμιση της αξίας των συνεχών συλλογικών αγώνων παρά τους κόπους και τα εμπόδια που τους συνοδεύουν. Κλείνοντας με τα λόγια της, λίγο μετά την ανακοίνωση της χθεσινής ετυμηγορίας: «Είναι μια στιγμή δικαίωσης, όχι μόνο για μένα, αλλά για όλες τις γυναίκες που υπέφεραν στα χέρια του. Ελπίζω ότι η υπόθεσή μου θα εμπνεύσει και άλλες γυναίκες να μιλήσουν και να διεκδικήσουν τη δικαιοσύνη που αξίζουν».
