Όταν μου ζητήθηκε να μιλήσω σ’ αυτήν την εκδήλωση, προβληματίστηκα λίγο γιατί θεσμικά δεν εκπροσωπώ εκπαιδευτικούς, δεν είμαι εκλεγμένη σε κάποιο συνδικαλιστικό όργανο. Συνεπώς δεν έχω στοιχεία για όλα τα σχολεία της πόλης. Μπορώ να μιλήσω μόνο βιωματικά, ως εκπαιδευτικός που πέρασε χρόνια σε υποβαθμισμένες, πολυπολιτισμικές γειτονιές, ως Θεσσαλονικιά που μεγάλωσε δυτικά στη Νεάπολη και κάτοικος Νεάπολης σήμερα.
Τι συμβαίνει λοιπόν σ’ αυτή την πόλη; Εγώ θα επικεντρωθώ πιο ειδικά στο τι συμβαίνει στην πίσω αυλή της, τις Δυτικές συνοικίες (ναι, εκεί που δεν πήγε το μετρό…).
Οι Δυτικές συνοικίες λοιπόν ήταν πάντα τόπος υποδοχής ξεριζωμένων. Έξω απ’ τα τείχη. Αρχικά εγκαταστάθηκαν σε παραγκουπόλεις στη Νεάπολη και στην Ξηροκρήνη φτωχοί Εβραίοι πυροπαθείς. Ακόμη και σήμερα υπάρχει στην Νεάπολη οικισμός πυροπαθών και είναι ακόμη φτωχογειτονιά. Ύστερα ήρθαν Καππαδόκες, Αρμένιοι, Πόντιοι, εσωτερικοί μετανάστες απ’ τα χωριά, οικονομικοί μετανάστες μετά την κατάρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού, πρόσφυγες Σύριοι, Ιρακινοί, ισάριθμες ιστορίες φτώχειας και πολέμου. Εργατουπόλεις που ψήφιζαν κομμουνιστές δημάρχους μετά τη μεταπολίτευση, έδωσαν συντριπτικά ποσοστά στο ΠΑΣΟΚ το ’81, ψήφισαν μαζικά ΣΥΡΙΖΑ το ’15. Σήμερα είναι η βασική δεξαμενή ψηφοφόρων του κάθε ψεκασμένου και του κάθε ακροδεξιού. Καρατζαφέρης, Χρυσή Αυγή, Λεβέντης, Βελόπουλος, μια θλιβερή παρέλαση. Στις δεκαετίες 70- 80 ήταν ένα πολιτιστικό εργαστήρι απ’ όπου ξεπηδούσαν ροκ γκρουπάκια, ραδιοφωνικοί σταθμοί, αυτόνομα στέκια. Και αριστερές νεολαίες βέβαια. Κι όλα αυτά συγκροτούσαν μια γοητευτική ταυτότητα για την νεολαία της πίσω αυλής και ένα υπέροχο αίσθημα του ανήκειν.
Τι τα αντικατέστησε όλα αυτά; Ακροδεξιοί ψηφοφόροι, εθνικιστικές νεολαίες και τράπερς; Όχι, ευτυχώς: ο πραγματικός κόσμος είναι πολύπλοκος και αντιφατικός. Μαζί μ’ αυτά έχουμε και πολύμορφες εστίες αντίστασης: δημοτικές κινήσεις στον χώρο της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς με θεαματική αποδοχή και δράσεις, αυτόνομα στέκια με επίμονη παρουσία. Θα αναφέρω την «Πόλη Αλλιώς» στον δήμο Νεάπολης-Συκεών, την Ανυπακοή στους Αμπελόκηπους και στην Μενεμένη, το στέκι της Πόλης αλλιώς με δεκάδες δράσεις, την ΑΠΑΝ που μετράει δεκαετίες ακτιβισμού και δράσεων αλληλεγγύης, την Λαϊκή βιβλιοθήκη. Λυπάμαι που δεν έχω χρόνο να μιλήσω περισσότερο γι’ αυτά. Θα το κλείσω εδώ λέγοντας ότι τα θεωρώ μέρος της λύσης.
Ας περάσουμε, λοιπόν, στα σχολεία. Είμαστε σε περίοδο έξαρσης ακροδεξιάς βίας και οργάνωσης στα σχολεία και ειδικά στα σχολεία των Δυτικών συνοικιών; Η σύντομη απάντηση είναι όχι αυτήν την στιγμή. Υπήρξε μια τέτοια έξαρση την εποχή των καταλήψεων για την Μακεδονία. Να το κρατήσουμε λίγο αυτό γιατί είναι σημαντικό. Ακριβώς την εποχή που η Βόρεια Ελλάδα απέπνεε εθνικισμό, ακροδεξιές αξίες και αισθητική, ακριβώς τότε προέκυψε και η οργανωμένη και βίαιη έκφραση εφήβων και λίγο μεγαλύτερων.
Χαρακτηριστικά παραδείγματα αρκετά σχολεία του δυτικού κέντρου. Σχολεία με πάρα πολλές εθνικότητες, οι εκπαιδευτικοί έρχονται αντιμέτωποι με όλα τα προβλήματα που απορρέουν απ’ τη φτώχεια, διαχρονικά ‘όμως, δεν είχαμε φαινόμενα ρατσισμού. Θα πω χαρακτηριστικά ότι έχουν εκλεγεί πρόεδροι 15μελούς Ρομά ή μαθητές -κατά δήλωσή τους- gay. Κι όμως σ’ αυτά τα σχολεία έγιναν καταλήψεις για την Μακεδονία. Ακριβώς εκείνα τα δυό τρία κρίσιμα χρόνια εμφανίστηκαν μικροί πυρήνες μαθητών (κυρίως Έλληνες και Αλβανοί) που, αν δεν ήταν οργανωμένοι στην Χρυσή Αυγή ή σε κάποιο παρακλάδι της, ήταν σίγουρα επιρροές. Το θέμα είναι ότι έπεισαν ή εκφόβισαν τους υπόλοιπους.
Αρκετά μέλη των συλλόγων κράτησαν φοβική έως σιωπηλά υποστηρικτική στάση. “Συμφωνώ με τον λόγο για τον οποίο κάνετε την κατάληψη, δεν είναι όμως τρόπος αυτός να διεκδικείτε εθνικά δίκια”. Οι γονείς που ωρύονται αν χαθεί κάποια μέρα λόγω εκλογών ή απεργίας, επίσης σιωπηλά εγκρίνανε.
Τότε, λοιπόν, γύρω στο 2018, είχαμε και προβλήματα με την γιορτή του Πολυτεχνείου σε κάποια σχολεία, είχαμε μαθητές που αντέδρασαν με γέλια σε ντοκυμαντέρ για την τύχη των Εβραίων της Θεσσαλονίκης, συμμετοχή σε επίθεση στο gay pride κλπ. Αυτoί οι πυρήνες αντιμετωπίστηκαν στις περισσότερες περιπτώσεις με ήπιες παιδαγωγικές μεθόδους, πολλές συζητήσεις κυρίως με τους φιλολόγους και καθηγητές κοινωνιολογίας. Σημειωτέον ότι αυτό το πολύτιμο μάθημα, καταργήθηκε από την Κεραμέως προς χάριν των Λατινικών.
Σήμερα τα σχολεία της Δυτικής Θεσσαλονίκης έχουν ηρεμήσει, ακόμη και η Σταυρούπολη όπου είχαμε το πιο τραμπούκικο τμήμα εθνικιστικής νεολαίας με τα γνωστά βίαια επεισόδια. Απ’ ότι μαθαίνω δεν υπάρχουν κληρονόμοι στο οργανωτικό όμως κομμάτι.
Τώρα, εκτός σχολείων, ναι, έχουμε κάποιες εμφανίσεις στην Νεάπολη, στην Ξηροκρήνη, στην Σταυρούπολή, κάτι βανδαλισμούς σε γραφεία ΚΚΕ, ΑΠΑΝ που είναι συστηματικός στόχος), συνθήματα σε κεντρικούς δρόμους της Νεάπολης, της ΕΝΕΘ κυρίως, διάσπαση του Ιερού Λόχου. Ναι, και στην Άκρα Δεξιά γίνονται διασπάσεις. Όμως αυτά γίνονται νύχτα, εν κρυπτώ, από δυό πιτσιρικάδες με ένα μηχανάκι που περνάνε και γράφουν συνθήματα. Έχει καιρό να γίνει κάτι με τσαμπουκά και αυτοπεποίθηση από εθνικιστικές νεολαίες.
Όμως δεν είναι για να χαιρόμαστε και όχι μόνο για λόγους αγωνιστικής ετοιμότητας. Το έδαφος υπάρχει. Ποτίζεται μάλιστα καλά από την κανονικοποίηση της ρητορικής μίσους. Οι ιδέες της ακροδεξιάς έχουν βαθειά διείσδυση στην νεολαία και όχι μόνο. Φασιστικά ξεσπάσματα υπάρχουν. Ας θυμηθούμε την σοκαριστική ομοφοβική επίθεση ενός ολόκληρου πλήθους σε δύο άτομα στην πλατεία Αριστοτέλους. Διεργασίες χρόνων έχουν παράξει ατομικισμό, κυνισμό, έναν τυφλό θυμό που δεν ξέρει που να στραφεί. Αυτά δεν είναι η πρώτη ύλη του φασισμού; Ειδικά για τους εφήβους είναι και η ακατανίκητη ανάγκη να έχεις μια ταυτότητα, να ανήκεις κάπου. Έτσι ως ένα σημείο εξηγούνται και οι οπαδικοί στρατοί. Δυστυχώς τα μουσικά κινήματα διαμαρτυρίας και οι αριστερές οργανώσεις δεν συγκροτούν πια νεολαιϊστικη ταυτότητα.
Το σχολείο είναι απολύτως αδύναμο. Απαξιωμένο μετά από χρόνια ολόκληρα κατασυκοφάντησης από δημοσιογράφους σε εντεταλμένη υπηρεσία, με δασκάλους στοχοποιημένους, βορά στον κοινωνικό αυτοματισμό, δεν είναι καθόλου ελκυστικό ειδικά για τα παιδιά της κατώτερης τάξης. «Κυρία, το σχολείο δεν θα μας βοηθήσει να βγάλουμε λεφτά, χάσιμο χρόνου είναι», μου λένε οι μαθητές μου.
Έχω money, έχω drugs, είμαι dealer (Είμαι dealer)
Έχω πάρει στη πουτάνα μου chinchilla (Chinchilla)
Έχω άκρες να βουλώσω κάθε τρύπα (Ha-ha)
Έχω τις σφαίρες να ψεκάσω όλο το τμήμα, uh
Τα άκουσα αυτά από παιδιά που τα καλοκαίρια δουλεύουν απ’ τα 16 τους στις τουριστικές γαλέρες της Χαλκιδικής. Θα μπορούσαμε να τα πούμε τραγούδια της ακροδεξιάς; Ενός πρωτοφασισμού ίσως; Κυνισμός, πλουτισμός μέσω παρανομίας, ματσίλα, αποθέωση της βίας, ναρκωτικά. Απογοήτευση; Όχι, κι αυτό να το κρατήσουμε γιατί μπορεί να είναι μέρος της λύσης. Ο Λεξ, στον ίδιο ρυθμό, τραγουδάει:
Μη καταντήσω να αγαπάω μόνο ότι φέρνει λεφτά
[…] Ό,τι σταυρό και αν κουβαλάμε όλοι κάτι αγαπάμε
Δεν μεγαλώσαμε όλοι ωραία με διακοπές τον χειμώνα
Με οικογενειακά τραπέζια και χρωματιστά σεντόνια
Όλοι θέλουν φροντίδα και ας μεγαλώνουν στην πρόνοια
Σίγουρα υπάρχουν κι άλλοι Λεξ εκεί έξω. Να τους προσέξουμε, να τους δώσουμε βήμα. Μπορεί από κει να ξεπηδήσουν τα Bella Ciao της εποχής μας.
Έφτασα στο δύσκολο σημείο. Πρέπει να κάνω προτάσεις; Για την Αριστερά ή έστω για τους οι αριστερούς καθηγητές; Αμηχανία. Αν δεχτούμε ότι είναι πολυπαραγοντικό το ζήτημα της ανόδου της Ακροδεξιάς, ότι έπαιξαν ρόλο πλήθος διεργασίες στην κοινωνία τα τελευταία χρόνια, δεν υπάρχει μαγικό ραβδάκι αντιστροφής.
Θα επικεντρωθώ στα σχολεία. Δεν αρκεί ένα μάθημα για την ιστορία και τις συνέπειες του φασισμού. Δεν πείθονται τα παιδιά με διδασκαλίες, δεν τις ακούνε. Χρειάζεται να αξιοποιήσουμε κάθε χαραμάδα του άθλιου έτσι κι αλλιώς αναλυτικού προγράμματος, να χρησιμοποιήσουμε σχολικές γιορτές για να δείξουμε ταινίες, να ανεβάσουμε θεατρικές παραστάσεις, να δώσουμε βήμα σε πρόσφυγες μαθητές να μιλήσουν, να δείξουμε έμπρακτα στην τάξη τι σημαίνει αποδοχή, ανεκτικότητα, συμπερίληψη. Ναι, δικά μας είναι όλα αυτά, δεν είναι της Κεραμέως και του Πιερακάκη που μας τα κλέβουν για να τα αποδομήσουν. Να μιλήσουμε για τον ρατσισμόκαι τον σεξισμό γιατί κι εδώ υπάρχει θέμα. Και μαζί μ’ όλα αυτά να συγκρουστούμε με φωνές μίσους, με γονείς που θέλουν να αποκλείσουν παιδιά απ’ το σχολείο, με τις πολιτικές της κυβέρνησης που έχει θέσει το δημόσιο σχολείο υπό διωγμό.
Αυτά δεν είναι το ελιξίριο της νίκης κατά του φασισμού. Αν τα κάνουμε όμως, ίσως κερδίσουμε κάποιες νίκες, ίσως γλυτώσουμε κάποια παιδιά, ίσως δημιουργήσουμε ρωγμές στο φαινομενικά ακλόνητο οικοδόμημά τους.
Από την εκδήλωση με τίτλο “Πύργος Λευκός σε φόντο μαύρο”, που οργάνωσαν το Σημείο για τη Μελέτη και την Αντιμετώπιση της Ακροδεξιάς και το Alterthess την Κυριακή 8 Δεκεμβρίου 2024 στην αίθουσα εκδηλώσων της ΕΣΗΕΜΘ. Στην εκδήλωση, που συντόνισε η Άννα Κυριακίδου, μίλησαν επίσης οι: Δημήτρης Δημτσιάδης, Δημήτρης Μυστακίδης, Δημοσθένης Παπαδάτος-Αναγνωστόπουλος και Κωστής Παπαϊωάννου. Τo Alterthess θα αναρτήσει σύντομα και το βίντεο.
